sidretül münteha
Tue 1 February 2011, 05:19 pm GMT +0200
59. Kurbanın Çeşitleri ve Nitelikleri
Bu babta dört meşhur mes'ele vardır:
1- Hangi cins hayvanlar kurban edilebilir?
2- Kurban edilen hayvan nasıl olmalıdır?
3- Kurban edilen hayvanın kaç yaşında olması gerekir?
4- Bir kurban kaç kişi için kesilebilir? [6]
1. Kurban Olabilen Hayvanlar:
Bütün ulema hayvanlardan deve, sığır, koyun ve keçinin kurban edilebildiğinde müttefiktirler. Ancak bunlardan hangisinin daha sevaplı olduğunda ihtilâf etmişlerdir.
İmam Mâlik burada, hedy'ler hakkında söylediğinin tersini söyleyerek, koyunun sığırdan, sığırın da deveden sevaplı olduğunu benimsemiştir. İmam Mâük'ten devenin sığırdan, sığırın da koyundan efdal olduğu görüşü de rivayet olunmuştur. İmam Şâfıi ise, İmam Mâlik'in dediğinin aksini söyleyerek, «Sevabta, önce deve, sonra sığır, sonra koyun gelir» demiştir.
Bu ihtilâfın sebebi, kıyas ile Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in fiili arasında bulunan çelişmedir. Zira -bazılarının söylediğine göre- Peygamber (s.a.s) Efendimiz'den koçtan başka bir şeyi kurban ettiği rivayet olunmamıştır [7]. Bu ise, kurban için koyunun diğer şeylerden sevaplı olduğunu göstermektedir. Buhârî ise İbn Ömer'den, «Peygamber (s.a.s) Efendimiz -deve ol-fcun, diğer hayvanlar olsun- kurbanlarını musallada keserdi» diye rivayet etmektedir [8].
Kıyasın bununla çelişmesine gelince: Çünkü kurban da -hedy gibi- hayvan kesmek yolu ile yapılan bir ibadettir. Bunun için onun da hedy gibi olması lâzım gelir. Hedy'de ise -bilindiği üzere- Önce deve efdaldir. İmam Şafii kendi görüşü için, metni Cum'a namazı bahsinde geçen, «Kim Cuma nama-
zina birinci saatte giderse bir deve, ikinci saatte giderse bir sığır, üçüncü saatte giderse bir koç kurban etmiş gibi (sevab kazanmış ) olur» hadisi ile ihti-cac etmiştir. Zira bu hadisten, devenin sığırdan, sığırın da koçtan efdal olduğu açıkça anlaşılmaktadır, tmam Mâlik ise, Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in fiili ile kavline dair hadislerin birbirleriyle çelişmemesi için bu hadisi yalnız hedy'e hamletmiştir ki en iyisi budur.
Bu ihtilâfa; bu kurban kesme ibadetimiz, "Ona fidye olarak büyük bîr kurbanlık verdik" [9] âyet-i kerimesinde, kendisine fidye olarak büyük bir kurbanlık verildiği bildirilen İbrahim (a.s,)'den kalma bir hatıra mıdır, yoksa bize emredilen müstakil bir ibadet midir diye tereddüt edilmesi de sebep olabilir. Zira eğer, ibrahim (a.s.)'den kalma bir hatıradır diyecek olursak- o hadisede ibrahim (a.s.) bir koç ile taltif edildiği için- kurbanlığın efdali koçtur dememiz lâzım gelir ve eğer, müstakil bir ibadettir dersek -Peygamber (s.a.s) Efendimiz'in koçtan başka hayvanları da kurban ettiği sabit olduğu için- koçun daha efdal olduğunu gösteren bir delil bulamayız ve bu taktirde imam Şafii'nin görüşünü tutmamız gerekir.
Ulemanın hepsi deve, sığır, koyun ve keçiden başka hayvanların kurban edilmesinin caiz olmadığında müttefiktirler. Yalnız Hasan b. Salih'ten «Yabani sığır yedi kişi için ve ceylan da bir kişi için kurban edilebilir» diye söylediği rivayet olunmuştur. [10]
[6] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/323.
[7] Halbuki, Rasûlullah'm sığır kestiği de sabittir: Buhârî, Edâhî, 73/3, no: 5548; Müslim, Hacc, 15/17, no: 1211.
[8] Buhârî, Edâhî, 73/6, no: 5552.
[9] Sâffât, 33/107.
[10] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/323-324.