müzzemmil
Sat 17 September 2011, 04:59 pm GMT +0200
KUR'ÂN'DA NESHİ İDDİA EDİLEN AYETLER
A. Kur’an-ı Kerimde Nesh
Yüce Allah Kur'ân-ı Kerim'i kıyamete kadar insanlığın ihtiyacını karşılayacak şekilde göndermiştir. İçeriği, her kesimden insanların mutluluğunu hedefler. Dolayısıyla fert, toplum, aile ve cemiyetler ona muhtaçtır. Kur'ân'a baş vurulmadan îslâm'a göre mutluluğu temin etmek mümkün görülmez. Yaratıcı Kur'an'da, bir taraftan inananların uymaları gereken emir ve yasakları açıklarken, diğer taraftan inanmayan insanları da tevhid çizgisine çağırarak, kurtulmalarını arzulamaktadır. Kur'ân-ı Kerim, Hz. Peygamber'e verilen son İlâhi mesaj olmanın yanında, peygamberliğinin en büyük mucizesini oluşturur. Bu açıdan bakıldığında, hem Hz. Peygamber, hem de Kur'ân-ı Kerim bütün insanlık için bir rahmet kaynağıdır. Çünkü, Kur'ân-ı Kerim başta tev-hid inancı olmak üzere, ilâhi dinlerin esasını bünyesinde doğru şekilde bulundurur. Dolayısıyla, hedef fıtrat dini olmakla birlikte, insanların uyması gereken prensipler bir baza oturtulmuştur. Son ilâhi kitap Hz. Peygambere, insanların içinde bulundukları ihtiyaca göre, yirmi üç sene gibi bir sürede, değişik zamanlarda gönderilmiştir. Söz konusu ayetler önceleri itikadı konuları ihtiva ederken, daha sonra gerekli bütün emirler yer almıştır. İlâhi vahiy nazil olurken, İslâm'ın ortaya koyduğu tebliğ çerçevesi içinde, insanların içinde bulundukları kötü alışkanlıkları birden yasaklamamış, tedrici bir metod izlenmiştir. Buna göre, belirli bir zaman sonra gelen ayetler arasında bir birini tamamlama, istisna, tahsis veya nesih gibi durumlar olmuştur. Bu durum, Allah'ın kullarına bir rahmeti, insanların eğitiminde bir strateji ve tebliğ metodu olarak düşünülebilir. Kur'an'da, bir çok aîimin kanaatlerine göre, bazı ayetler arasında nesih söz konusudur. Fakat bu durum, iddia edildiği kadar fazla bir yekûn oluşturmaz. Ayetlerle ilgili görüşlerin bir çoğu, alimlerin kendi kanaatleridir. Kur'ân-ı Kerim'de var olduğu kabul edilen nesh hadisesinin fazla oluşu bu temele dayanmaktadır.
Daha önce de ifade edildiği gibi nesih;[244] bir ayetin hükmünün daha sonra gelen başka bir ayetle kaldırılması olarak tanımlanır. Konuyla ilgili Yüce Allah; "Biz bir ayetin hükmünü kaldırır veya unuttu-rursak, onun daha hayırlısını, yahut onun mislini getiririz. Bilmez ki misin Allah'ın her şeye gücü yeter?."[245] buyurur. Değişik kanaat ve yorumlar olmakla birlikte, söz konusu ayetin yapısında bir nesih bilgisinin varlığı dikkati çekmektedir.
Yapmış olduğumuz İncelemede bir ayetin nesh edilebilmesi İçin belirli niteliklerinin olması gerekmektedir. Bu nitelikler bulunmadan neshin varlığı uygun bulunmaz. Bunlar:
1) Nesh edilen hüküm seri bir hüküm olmalı,
2) İki ayet arasında zaman açısından fark bulunmalı,
3) Nâsih-Mensuh arasında bir zıtlığın olması,
4) Neshe konu olan ayetlerin anlamlarında iyi ve kötü hasletler ve haber İhtiva etmemesi gerekir. İslâm alimlerinin İleri sürdüğü delillere dikkat edilirse, söz konusu şartlan taşımayan ayetlerin, başka bir ayetle nesh edilmesi mümkün değildir.
Hibetullah,[246] nesh durumuna göre, Kur'an'da bir tasnifte bulunur.[247] Buna göre. 43 sûrede nâsih-mensuh yoktur. Altı surede nâsih bulunur. Kırk sûrede mensuh vardır. Yirmi beş surede hem nâsih, hem de mensuh yer alır.[248] Burhan müellifi Hibetullah'ın eserine atıfta bulunarak, bir sıralama yapar. Fakat iki eserin verdiği bilgiler arasında bir farklılık gözlenir. Zerkeşî, mensuh bulunup, nâsih olmayan surelerin isimlerini zikrederken, İsrâ, Tâhâ ve Mü'minûn Surelerine yer verir. Nâsih-Mensuh sureleri ifade ederken de aynı surelere İşaret eder. Diğerlerinden farklı olarak nâsih-mensuh sûreleri kırk bir olarak değerlendirir.[249] Aynı sureleri tekrar zikrettiğinden, sure sayısı yüz yirmiye ulaşır. Kanaatimizce bu bir müellif hatası veya basım hatası olarak düşünülebilir.
Nâsih-Mensuh Ayet Bulunan Sûreler: Bakara, Âli îmrân; Nisa, Mâide, Enfal, Tevbe, Nur, Ahzâb, Mücâdele ve Müzzemmil Sûreleridir.
Nâsih Ayet Bulunan Sûreler: Fetih, Teğâbün ve Talak Sûreleridir.
Yalnız Mensuh Bulunan Sûreler: En'âm, Araf, Yûnus, Hicr, Nahl, İsrâ, Furkân, Ankebut, Şûra, Zuhruf, Câsiye, Ahkâf, Muham-med, Mümtehme, Gâşiye ve Meâriç Sûrelerinde yalnız mensuh'un bulunduğu belirtilmektedir. Buna göre, on surede nâsih-mensuh, üç sûrede nâsih, on altı sûrede de mensuhun olduğu anlaşılır. Bunların haricinde kalan seksen beş sûrede nâsih-mensuh ayet olmadığı kabul edilir.[250]
İbn-i Arabî(ö. 638/1240) "Ahkâmu'i-Kur'ân" isimli eserinde nâsih-mensuh ayetlere temas etmiştir. Ona göre yirminin üzerinde mensuh ayet bulunur. Suyutî, İbn Arabi'nin mensuh saydığı ayetleri tetkik ederek, bunların sayısını yirmiye indirir. Söz konusu ayetlere on beyit halinde, manzum olarak eserinde yer verir.[251] Menâhilül-İrfân müellifi de. neshi meşhur olan ayetleri yirmi iki olarak belirtir.[252]
[244] Bk. Sayfa. 13.
[245] Kur'ân-ı Kerim, Bakara, 2/106.
[246] Hibetullah. Kasım b. Sellâme, en-Nâsih ve'1-Mensuh. vrk. 5a.
[247] Bk. Hibetullah, a.g.e., vrk. 5a; Farklı taksimat için bk. İbn-i Hazm. Fî Marifeti'n-Nâsih ve'1-Mensuh, s.222: Zerkeşî. 11/33-34; İsferâînî, s. 149.
[248] Bk. Hibetullah, a.g.e., vrk. 5a.
[249] Zerkeşî, 11/34.
[250] Bu taksimat Hibetullah esas alınarak, önsözde belirtilen ilk müfessirlerin nakillerinden hareketle yapılmıştır Kendi kanaatimizi son bölümde belirteceğiz.
[251] Suyutî, 11/29-30.
[252] Zerkanî, 11/257-269. Doç. Dr. Remzi Kaya, Kur'ân-ı Kerim'de Nesih, ISBN : 975-97468-1-6, Bursa Nisan 2001: 51-53.