sidretül münteha
Sat 19 February 2011, 03:36 pm GMT +0200
3. Komşuluk Mükellefiyeti:
Ulemanın -bir kimsenin, komşusundan duvan üzerine ağaçlannın başını koymak için izin istemesi gibi- mal sahibine bir zaran bulunmadığı halde, yapan için içinde maslahat bulunan tekliflerin hükmünde ihtilaf etmeleri de bu bâbîandır. İmam Mâlik ile İmam Ebû Hanife, «Mal sahibi kabule zorlanamaz. Çünkü hiçbir kimse, herhangi bir malını başkasına ariyet olarak vermek zorunda değildir» demişlerdir. İmam Şafiî, İmam Ahmed, Ebû Sevr, imam Dâvûd ve hadis ulemasının tümü, «Zorlanır» demişlerdir. Delilleri de, İmam Mâlik'in tbn Şihâb'dan İbn Şihâb'ın A'rac'dan, A'rac'ın da Ebû Hüreyre (r.a.)'den Peygamber Efendimizin buyurduğunu rivayet ettiği,
«Herhangi biriniz komşusunu, duvarına bir mıh çakmaktan menetmesin» [9] hadisidir. Ebû Hüreyre (r.a.) bu hadisi naklettikten sonra kendisini dinleyenlere, «Niçin kulak asmıyorsunuz? Vallahi size söylemekten hiç geri durmayacağım» demiştir. Bunlar aynca Hz. Ömer (r.a.) ile Muhammed b. Mesleme arasında geçen olay ile de ihticac etmişlerdir. İmam Mâlik'in Mu^ vatta'da anlattığı bu olayın rivayet şekli şöyledir:
«Dahhak b. Kays adında bir zat, tarlasına Muhammed b. Mesleme'nin bahçesi içinden su götürmek istedi. Muhammed buna mani oldu. Dahhak ona, 'Senin bunda kânn var, zarann yoktur. Çünkü sen devamlı olarak bu sudan yararlanacaksın' dedi. Muhammed yine kabul etmedi. Bunun üzerine Dahhak durumu Hz. Ömer'e arzetmek zorunda kaldı. Hz. Ömer de Muhammed b. Mesleme'yi çağırtıp kendisine, Dahhak'a su yolu vermesini emretti. Muhammed:
-'Hayır, vermem', dedi. Hz. Ömer,
-'Bunda kardeşinin kân var, senin de zarann yoktur. Mani olma', dedi.' Muhammed,
-'Hayır, vermem' dedi. Hz, Ömer bu sefer,
-'Allah'a yemin ederim ki, eğer tarlasına su götürmek için senin karnından başka bir yol bulamazsa, suyu senin karnın üzerinden geçirecektik, dedi ve Dahhak'a, suyu Muhammed'in bahçesi içinden geçirmesini emretti. Muhammed de yaptı.
Amr b. Yahya da babasından şunu şöyle dediğini rivayet etmiştir.
«Abdurrahman b. Avf in bir su harkı, dedemin bahçesi içinden geçiyordu. Abdurrahman, harkı bahçenin bir başka kenarına almak istedi. Bahçe sahibi kabul etmedi. Bunun üzerine Abdurrahman, Hz. Ömer'e şikâyet etti. Hz. Ömer Abdurrahman'in lehinde hükmetti»
İmam Şafiî, îmam Mâlik'i -bu hadis ve olayları kendi Muvatta'ına aldığı halde, onları tutmadığı için- kınamıştır, imam Mâlik ile îmam Ebû Hani-fe'nin dayanağı da, Peygamber Efendimiz'in,
«Müslüman kişinin malı, gönül rızası ile olmazsa helâl olamaz» [10]hadisidir. Diğer grup ise «Bu hadisteki umum, yukarıda geçen hadis ve olaylarla -Özellikle Ebû Hüreyre'nin hadisi ile- tahsis edilmiştir» demişlerdir. İmam Mâlik'e göre ise yukarıda geçen hadis ve olayların hepsi nedbe mahmuldürler. Çünkü ona göre, bir hadisin bir diğer hadisi tahsis etmesi ile nedbe ham-ledilmesinin ikisi de mümkün olduğu zaman, hadisi nedbe hamletmek daha evladır. Zira âmm olan bir delili hâss olan bir delile hamletmek, ancak ikisi arasında çelişme bulunduğu ve telifleri de mümkün olmadığı zaman, vaciptir. Asbağ da Îbnu'l-Kasım'dan, «Hz. Ömer'in Abdurrahman b. Avf lehine verdiği hükme uyulur. Fakat Muhammed b. Mesleme aleyhine verdiği hükme uyulmaz. Çünkü başkasının mülkünde esasında var olan bir su harkının yerini değiştirmek, varolmayan bir su harkını yeni açmaktan kolaydır» dediğini rivayet etmiştir.
Bizim gayemiz için bu kadan kâfidir. [11]
[9] Müslim, Musâkât, 22/29, no: 1609; Ebû Dâvûd, Akdiye, 18/31, no: 3634.
[10] Dârakutnî, 3/26, no: 9393; Beyhâkî, 6/100.
[11] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/81-82.