sümeyra
Sat 10 December 2011, 06:33 am GMT +0200
Âkif'in el yazısıyla Said Halim Paşa'dan bir risale
İttihat ve Terakki dönemi sadrazamlarından Said Halim Paşa'nın suikastla öldürülmesinin üzerinden 90 yıl geçti. Zaman Gazetesi'nin merkez binasında açılan Said Halim Paşa sergisinde, fotoğraflardan kitaplara pek çok hatıra yer alıyor. Paşa'nın yeni ortaya çıkan risalesi ise Mehmet Âkif tarafından tercüme edilmiş.
İttihat ve Terakki dönemi sadrazamlarından Said Halim Paşa'nın suikastla öldürülmesinin üzerinden 90 yıl geçti. Zaman Gazetesi'nin merkez binasında açılan Said Halim Paşa sergisinde, fotoğraflardan kitaplara pek çok hatıra yer alıyor. Paşa'nın yeni ortaya çıkan risalesi ise Mehmet Âkif tarafından tercüme edilmiş.
Elimize bir kayıt cihazı alıp sokağa çıksak ve 'Said Halim Paşa kimdir?' diye sorsak, pek çok kişi tanımadığını söyleyecek, tanıyanların büyük kısmı ise Boğaz'daki adını taşıyan meşhur yalıdan bahsedecektir. Oysa Said Halim Paşa, bu ülkenin son yüz yılı içinde suikasta kurban gitmiş önemli isimlerinden biri, bir başbakan. Üstelik sosyal konular üzerine kafa yorup kitaplar yazan bir mütefekkir, ilim ve sanata değer verip destekleyen bir entelektüel. Yakın tarihin sayısız suikastları, cinayetleri, komploları, darbeleri arasında unutulan Said Halim Paşa şehadetinin 90. yılında bir sergi ile hatırlanıyor. Zaman Gazetesi'nin merkez binasında açılan sergide Paşa'nın orijinal fotoğraflarından, Osmanlıca baskılı kitaplarına kadar pek çok hatıra yer alıyor. Sergideki hatıralardan en dikkat çekeni ise yakın zamana kadar mevcudiyeti bilinmeyen bir eserinin elyazması nüshası.
Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın torunu olan Said Halim Paşa, Kahire'de doğdu, İsviçre'de siyasal bilgiler okudu. İstanbul'a döndüğünde devlette görev aldı. Adı, JönTürklerle ilişkileri yüzünden Sultan II. Abdülhamid tarafından dikkat edilecek kişiler listesine kaydedilince Meşrutiyet'in ilanına kadar yurtdışında yaşadı. İttihat ve Terakki döneminde, 1913-1917 yılları arasında sadrazamlıkta bulundu. Kendisi gibi bir suikastla dünyaya veda eden Sadrazam Mahmud Şevket Paşa'dan sadareti devralan Said Halim Paşa'nın bu makamda bulunduğu dönemde I. Dünya Harbi'ne girme gibi hayati gelişmeler yaşandı. Görevini ileride Berlin'de suikasta uğrayacak olan Talat Paşa'ya devretti. Said Halim Paşa, Malta sürgününden sonra Roma'ya yerleşti. 6 Aralık 1921 Salı günü Roma'da ikamet ettiği evin önünde alnından tek kurşunla vurularak şehit edildi. Katilin, Arşavir Çıracayan adında Taşnaksutyun mensubu bir komitacı olduğu ortaya çıktı. Cenazesi, İstanbul'a getirildi ve II. Mahmud Türbesi'nin bahçesinde, babası Abdülhalim Paşa'nın yanında toprağa verildi.
Mehmet Rüyan Soydan'ın arşivinden oluşturulan sergide Said Halim Paşa'nın cenaze törenine ait fotoğraflar da yer alıyor. Mehmet Âkif ve çevresiyle ilgili geniş bir koleksiyona sahip olan Soydan'ın arşivinde Paşa'nın çoğu Fransızca olarak kaleme alınmış, ancak yayımlanmamış 34 risalesi de bulunuyor. Sergideki 17 sayfalık elyazması risalenin ise yazı tarzından ve Paşa'yla olan dostluğundan yola çıkarak Mehmet Âkif tarafından tercüme edildiği tahmin ediliyor. Rüyan Soydan, yeni harflere çevirisi Türk Edebiyatı dergisinin son sayısında yayımlanan kitaba 'Islahatımızın Esasları' adını uygun görmüş.
Memleketi ıslah müesseselerini kaldırmak değildir
"Bir memleketi ıslah müessesâtını ıslah demektir. Müessesâtını ıslah ise bunların mevcudiyetlerini idâme ve ihtiyacâtımızı temin edebilmeleri için derece-i tekemmüle îsâl edebilmesidir. Yoksa yerlerine müessesât-ı sâire ikâme olunması değildir. Bu meselede vuku bulacak bir hata, hâlimizi ıslah ve terakki ediyoruz zannıyla mevcudiyet-i milliyemizi ortadan kaldırmaklığımızı intac edebilir. Hissiyât-ı milliyenin düçar-ı zaaf ve mevcudiyet-i milliyenin rahnedar olduğunun alâim-i meş'ûmesini görmüyor muyuz? Milliyetleri karışık tatlı su Frenkleri zihniyeti ile gözleri bürünmüş olan güya münevverü'l-fikr adamlarımız memleketin bu derece vukufsuzluktan nâşî maruz bulunduğu tehlikeyi hâlâ idrak edemiyorlar." (Islahatımızın Esasları'ndan)
ZAMAN