saniyenur
Mon 13 August 2012, 01:41 pm GMT +0200
5- İstidlal Yapan Müctehidler
Bunlar, İbni Abidin'in zikrettiği beşinci tabakayı teşkil ederler. Bu tabaka mensupları, görüş ve rivayetleri karşılaştırıp "bu görüş kayıs'a daha uygundur", "şu görüş rivayet bakımından daha sahih ve delil yönünden daha kuvvetlidir" şeklinde açıklamalar yapmışlardır.
Bu tabaka ile bundan önceki tabaka arasındaki fark da pek açık değildir; çünkü İbni Abidin'in ayrı ayrı zikrettiği üçüncü, dördüncü ve beşinci tabakaları iki tabakaya indirmek mümkündür:
a- Tahric yapan müctehidler: Bunlar, hakkında mezheb imamlarının fikir beyan etmedikleri meselelerin hükümlerini çıkaran ve tahric'lerinde mezhebin kesin olarak kabul ettiği kaidelere dayanan kimselerdir.
b- Tercih yapan müctehidler: Bunlar da, değişik rivayetler ve birbirine aykırı görüşler arasında en sağlam rivayeti, en doğru görüşü veya bunlardan Sünnet'e en yakın, kıyas'a en uygun ve insanlar için en kolay olanı beyan etmek amacıyla tercihlerde bulunan kimselerdir.
Sayısı ne olursa olsun, yukarıda geçen tabakalardan her birinin kendisine göre bir içtihad şekli vardır.
Birinci tabaka, pek çok kâmil (mutlak) içti-had'da bulunmuştur.
İkinci tabaka, daha çok furû'da mutlak içtihad yapmış olup genel olarak usûTde içtihad yapmamıştır.
Üçüncü tabaka, illetleri çıkarma, hükümlerin dayandığı esasları tesbit etme ve bunları meselelere uygulama bakımından içtihadlarda bulunmuştur.
Dördüncü tabaka da, üçüncü tabaka gibidir.
Beşinci tabaka ise, görüş ve rivayetleri seçme bakımından pek az ictihad yapmıştır. Aslında bu tabaka mükallid'dir; ancak mezhebe göre tefsirde, mezhebin sınır ve çerçevesini aş-maksızm, aklî bir faaliyet göstermede bu tabaka mensuplarının da bir rolü vardır. Kısaca, diyebiliriz ki bu tabaka, tercih etme şeklinde de olsa, kendisine göre bir içtihad'a sahiptir.
Bundan sonra ele alacağımız iki tabakaya gelince; bunlar, tamamen mukallid olup fıkhı bir içtihad'a sahip değildirler. Onlar, sadece öncekilerin görüş ve eserlerini toplayıp tedvin etmekle uğraşmışlardır.