sumeyye
Tue 17 July 2012, 10:39 am GMT +0200
D) İş Akdi:
İslâm hukukunda iş akdi, icâre (kira akdi) içinde yer almıştır. İcâre sözlükte; himaye etmek, korumak, kurtarmak ve saptırmak gibi anlamlara gelir. Bir terim olarak ise, bir şeyden yararlanma hakkını bir ücret karşılığında başkasına satmak demektir [328] Kendisi istihlâk edilmeksizin yararlanmak mümkün olan her şeyin kiralanması caizdir. Yararlanma ancak kendisi tüketilerek labilen şeyler kira akdine elverişli değildir. Nakit para, altın, gümüş, ölçü veya tartı ile alınıp satılan şeyler böyledir [329]
Hanefîler, mülkiyetin naklini gerekli kılan akitleri iki bölüme ayırırlar :
1) Ayn'ın temliki. Bir şeyin mülkiyetini başkasına devretmekle gerçekleşir. Bu da ikiye ayrılır.
a) Ayn (eşyanın) in bir bedel karşılığında temliki. Bir binayı 5 milyon liraya satmak gibi.
b) Ayn'ın-meccânen başkasına devredilmesi. Bir binanın başkasına hibe edilmesi veya vasiyet yoluyla başkasına bırakılması gibi.
2) Menfaatin temliki. Bir şeyin mülkiyetini devretmeksîzin yalnız yararlanma hakkını vermektir. Bu da iki türlü olabilir :
a) Yararlanmanın bir bedel karşılığında devredilmesi. İcâre akdi bu çeşide girer. Bu da iki türlü olabilir:
aa) Menkul ve gayrî menkullerin kiralanması. Ev, dükkân, tarla, nakil aracı gibi şeylerin kiralanması böyledir.
bb) İnsan emeğinin kiralanması. Bu iş akdi ile gerçekleşir. Bir kimsenin 50 bin lira aylık bedel karşılığında belli bir işte çalışmayı kabul etmesi gibi. İşte araştırmamızın konusunu bu çeşit akitler oluşturacaktır.
b) Yararlanmanın başkasına meccânen devredilmesi. Bir evde, kira ücreti almaksızın bir yıl oturmaya izin vermek gibi [330]
Yararlanmalar, eşya veya zimmet üzerinde olmak bakımından da ikiye ayrılır. Bir gayri menkulü, 1 yıl süreyle kiralamak birinciye, bir insanla bir ay çalışması için iş akdi yapmak ise ikinciye örnek teşkil eder [331]
[328] Îbnü'l-Hümâm, Fethu'l-Kadîr, c. IV, s. 174; es-Serahsî, el-Mebsût, c. XV, s. 74; İbn Âbidîn, Reddü'l-Muhtâr, c. V, s. 1; eş-Şâfii, el-Ümm, c. III, s. 250.
[329] el-Kâsânî, a.g.e., c. IV, s. 175; e-Zühaylî, el-Fıkhu'I-İslâmî fî Uslûbihil-Cedîd, c. I, s. 545 vd.
[330] Ali Haydar, a.g.e., e. I, s. 671, 674.
[331] a. esr. c. I, s. 674.
Dr. Hamdi Döndüren, Çağdaş Ekonomik Problemlere İslami Yaklaşımlar, İklim Yayınları: 147-149.