sümeyra
Sun 15 January 2012, 11:35 pm GMT +0200
İmam Nasıl Seçilir?
Ehl-i Sünnet inancına göre bir zatın, imametin bütün şartlarına sahip ve yetkili olması, onun İmam olması için kâfi sebep değildir. îmam olabilme şartlarma sahip olan zatın, aynı zamanda bu vazifeye ssçilmesi gerekir. Bir kimsenin imam tayin edilmesi ise, üç şekilde olur:
1 — Bizzat Resulüllah (S.A.V.) tarafından seçilmekle. Hz. Ebu Bekir'in imameti, bir bakıma böyle olmuştur.
2 — Bir önceki imamın tayin etmesiyle. Hz. Ebu Bekir'in, kmdi yerine Hz. Ömer'i tayin etmesi böyledir. Bu tarz imam tayin etmenin meşru olduğu hususunda icma-ı ümmet vardır. Zira; Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer'i imam olarak tayin ettiğinde, ve Hz. Ömer de kendisinden sonra seçilecek İrnam meselesini şûra'ya havale ettiğinde, Müslümanların bunları itirazsız kabul etmeleri icmadır.
3 — Mü'minîerin tasvibini ve güvenini kazanan ve imam seçebilmeye ehil olan kimselerin seç-mesiyle.
İmam seçmaye herkesin iştirak etmesi doğru değildir. İslâm âlimleri, imam seçecek olan MüsIümanlarda bulunması gereken vasıflan üç gurupta toplamışlardır. O vasıflar şunlardır: [300]
a) Adaletin bütün şartlarına sahip olmak. Bu şartlar şöyle sıralanabilir:
I. Büyük günahlardan sakınmak.
II. Küçük günahlarda ısrardan kaçınmak.
III. Hırsızlık vs. gibi, insanı küçük düşüren fiillerden sakınmak.
IV. İnsan vakan ile mütenasip olmayan şeylerden kaçınmak.
b) İmamete ehil olmanın şartlannı ve kimin bu işe daha müstehak olduğunu ayırdedebiîecek kadar bilgi sahibi olmak.
c) Millet ve din işlerini düzenleyip idare etmede kimin daha salahiyetli olduğu hakkında görüş ve bilgiye sahip olmak.
îmamı seçecek kimselerin kaç kişi olması gerektiği hususunda İslâm bilginleri İhtilâf etmişlerdir. Bu hususta İki görüş vardır:
Bir kısım âlimler, imamı seçecek olanların her beldede çoğunluğu bulmasının şart olduğunu İleri "sürerler. Fakat Hz. Ebu Bekir'in İmam seçilmesi, sadsce Benî Saide'nin sofasında bulunanlar tarafından yapılmıştır.
Bir kısım âlimlere göre de; imamın seçilmiş olabilmesi için; en az dört veya beş kişinin nzası ile bir kişinin seçimi yapması yeterlidir. Bu fikirde ölanlann delili şudur. Hz. Ebu Bekir'e Önce Hz. Ömer, Hz. Ebu Ubeyde, Hz. Üseyd, Hz. Bişr b. Sa'd ve Hz. Sâlİm bîat etmiştir. Bu beş kişinin bîatı İle Hz. Ebu Bekir halîfe seçilmiş, sonra da ashabın hepsi bîat etmişlerdir. Hz. Osman'ı ise, dört kişinin rızası ile Hz. Abdurrahman b. Avf seçmiştir. Bundan sonra da diğer Müslümanlar bîat etmişlerdir.
İmamı seçecek kimselerin sayısı meselesinde fıkıh âlimlerinin ekserisi bu ikinci görüşü kabul ederler.[301]
İmam seçme ehliyetine sahip olanlar, bir İmam seçmek için toplandıkları zaman, imam olabilecek vasıftaki insanların hallerini va özelliklerini tetkik ederler. Bunlardan en faziletlisi ve vasıfları en mükemmel olanı hangisi ise; ona bîat ederler.
Meselâ; imamete ehil olanlardan birisi daha âlim, diğeri de daha cesur olsa; zamanın icaplarına göre seçim yapılır. Eğer fitneyi, asileri ve düşmanları önlemeye ihtiyaç varsa; şecaat ve cesaret sahibi olanı seçmsk lâzımdır. Memlekette sükûnetin devam ettiği bir zaman İse; âlim olanı seçmek daha münasiptir.[302]
Bir görüşe göre; imamı seçecek kimselerin İmama bîatlan, adalet sahibi bir cemaatin huzurunda ve açık olmalıdır ki; başka birisi kalkıp kendisins bîat edildiği iddiasında bulunmasın. Çünkü böyle bir hal, fitne sebebidir. îmam seçenlerin bîatlan kesinleşip, bunun haberi İslam ülkelerine ulaştıktan sonra imamlık iddiasında bulunan kimse asi olur. Böyle kimselerle, onları Allah'ın (C.C.) emrine döndürünceye kadar muka-
tele etmek vaciptir. [303] Çünkü bu konuda Peygamber Efendimiz (S.A.V.), şöyle buyurmuşlardır:
«Eğer iki halifeye biat edilmişse onlardan birini katlediniz.»[304]
Ehl-i Sünnet inancına göre bir zatın, imametin bütün şartlarına sahip ve yetkili olması, onun İmam olması için kâfi sebep değildir. îmam olabilme şartlarma sahip olan zatın, aynı zamanda bu vazifeye ssçilmesi gerekir. Bir kimsenin imam tayin edilmesi ise, üç şekilde olur:
1 — Bizzat Resulüllah (S.A.V.) tarafından seçilmekle. Hz. Ebu Bekir'in imameti, bir bakıma böyle olmuştur.
2 — Bir önceki imamın tayin etmesiyle. Hz. Ebu Bekir'in, kmdi yerine Hz. Ömer'i tayin etmesi böyledir. Bu tarz imam tayin etmenin meşru olduğu hususunda icma-ı ümmet vardır. Zira; Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer'i imam olarak tayin ettiğinde, ve Hz. Ömer de kendisinden sonra seçilecek İrnam meselesini şûra'ya havale ettiğinde, Müslümanların bunları itirazsız kabul etmeleri icmadır.
3 — Mü'minîerin tasvibini ve güvenini kazanan ve imam seçebilmeye ehil olan kimselerin seç-mesiyle.
İmam seçmaye herkesin iştirak etmesi doğru değildir. İslâm âlimleri, imam seçecek olan MüsIümanlarda bulunması gereken vasıflan üç gurupta toplamışlardır. O vasıflar şunlardır: [300]
a) Adaletin bütün şartlarına sahip olmak. Bu şartlar şöyle sıralanabilir:
I. Büyük günahlardan sakınmak.
II. Küçük günahlarda ısrardan kaçınmak.
III. Hırsızlık vs. gibi, insanı küçük düşüren fiillerden sakınmak.
IV. İnsan vakan ile mütenasip olmayan şeylerden kaçınmak.
b) İmamete ehil olmanın şartlannı ve kimin bu işe daha müstehak olduğunu ayırdedebiîecek kadar bilgi sahibi olmak.
c) Millet ve din işlerini düzenleyip idare etmede kimin daha salahiyetli olduğu hakkında görüş ve bilgiye sahip olmak.
îmamı seçecek kimselerin kaç kişi olması gerektiği hususunda İslâm bilginleri İhtilâf etmişlerdir. Bu hususta İki görüş vardır:
Bir kısım âlimler, imamı seçecek olanların her beldede çoğunluğu bulmasının şart olduğunu İleri "sürerler. Fakat Hz. Ebu Bekir'in İmam seçilmesi, sadsce Benî Saide'nin sofasında bulunanlar tarafından yapılmıştır.
Bir kısım âlimlere göre de; imamın seçilmiş olabilmesi için; en az dört veya beş kişinin nzası ile bir kişinin seçimi yapması yeterlidir. Bu fikirde ölanlann delili şudur. Hz. Ebu Bekir'e Önce Hz. Ömer, Hz. Ebu Ubeyde, Hz. Üseyd, Hz. Bişr b. Sa'd ve Hz. Sâlİm bîat etmiştir. Bu beş kişinin bîatı İle Hz. Ebu Bekir halîfe seçilmiş, sonra da ashabın hepsi bîat etmişlerdir. Hz. Osman'ı ise, dört kişinin rızası ile Hz. Abdurrahman b. Avf seçmiştir. Bundan sonra da diğer Müslümanlar bîat etmişlerdir.
İmamı seçecek kimselerin sayısı meselesinde fıkıh âlimlerinin ekserisi bu ikinci görüşü kabul ederler.[301]
İmam seçme ehliyetine sahip olanlar, bir İmam seçmek için toplandıkları zaman, imam olabilecek vasıftaki insanların hallerini va özelliklerini tetkik ederler. Bunlardan en faziletlisi ve vasıfları en mükemmel olanı hangisi ise; ona bîat ederler.
Meselâ; imamete ehil olanlardan birisi daha âlim, diğeri de daha cesur olsa; zamanın icaplarına göre seçim yapılır. Eğer fitneyi, asileri ve düşmanları önlemeye ihtiyaç varsa; şecaat ve cesaret sahibi olanı seçmsk lâzımdır. Memlekette sükûnetin devam ettiği bir zaman İse; âlim olanı seçmek daha münasiptir.[302]
Bir görüşe göre; imamı seçecek kimselerin İmama bîatlan, adalet sahibi bir cemaatin huzurunda ve açık olmalıdır ki; başka birisi kalkıp kendisins bîat edildiği iddiasında bulunmasın. Çünkü böyle bir hal, fitne sebebidir. îmam seçenlerin bîatlan kesinleşip, bunun haberi İslam ülkelerine ulaştıktan sonra imamlık iddiasında bulunan kimse asi olur. Böyle kimselerle, onları Allah'ın (C.C.) emrine döndürünceye kadar muka-
tele etmek vaciptir. [303] Çünkü bu konuda Peygamber Efendimiz (S.A.V.), şöyle buyurmuşlardır:
«Eğer iki halifeye biat edilmişse onlardan birini katlediniz.»[304]