sidretül münteha
Thu 9 June 2011, 03:12 pm GMT +0200
6- ETBÂ'U ETBÂ'I'T-TÂBÎİNDEN BÂZILARININ TERCEME’Î HALLERİ
1. İmâm Ahmed b. Hanbel.
1. İmâm Ahmed b. Hanbel.
İmâm Ahmed b. Muhamrhed b. Hanbel b. Hilâl eş-Şeybânî el-Mervezî'nin künyesi Ebû Abdillâh'dır. Annesi Merv'de iken ona hâmile idi. Merv'den çıkıp Bağdâd'a geldi. Oğlunu H. 164'de burada dünyâya getirdi.
Ahmed b. Hanbel, tahsîl hayâtının çoğunu Bağdat'ta geçirdi. Bununla beraber yine de hadis toplamak için diyar diyar dolaşarak, sahabe ve tâbi'îlerin rivayetleri mevzuunda, sağlam zabtı ve mükemmel takvası ile parmakla gösterilen bir muhaddis durumuna geldi.
Ahmed b. Hanbel'in birçok eseri vardır. Başlıçaları: Kitâbu'l-îlelj Kitâbu'z-zühd, et-Tefsîr, en-Nâsih ve'1-mensûh, Kitâbu fezâili's-sahâbe, Kitâbu'l-eşribe'dir. En meşhur ve en büyük eseri, el-Musned'dir. Bu eserde, ilki aşere-i tnübeşşere'nin müsnedi olmak üzere on sekiz müsned vardır. "Bellibaşlı rivayet kitapları ve müsnedler" bahsinde, İbnu Hacer'in el-Musaed'i müdâfaa ederek, onda mevzu hadîs bulunduğu iddiasını reddettiğini görmüştük. Bununla beraber yine Ibnu Hacer, Ta'cîlu'l-merüVa bi ricâli'l-erba'a adh kitabında üç veya dört hadîs müstesna el-Müsned'de asılsız hadîs bulunmadığını söylemektedir.
Ahmed b. Hanbel'in el-Musned'inde kırk bin müsned hadîs vardır. Bunlardan on bin'i mükerrerdir. Oğlu Abdullah'da on bin kadar hadîs ilâve etmiştir. Ayrıca AbdullâhMan rivayet eden Ahmed b. Câ(fer el-KatîTnin de bâzı ilâveleri vardır.
Ahmed b. Hanbel'in el-Musned'ini tertîb eden oğlu Abdullah'tır. el-Musned'de bâzı karışıklıklar olmuş; fakat Ahmed b. Hanbel bunları tashih edemeden vefat etmiştir. el-Musned'i alfabetik olarak tertîb eden ise, Hafız Ebû Bekir Muhammed b. AbdUlâh el-Makdisî el-Hanbelf dir.
Ahmed b. Hanbel, hıfz ve zabt bakımından bir hârika idi. Buna işaret ederek Ebû Zür'a der ki:
"Ezbere yazdıracak şekilde yüz bin hadîs hıfz etmişti". Ahmed b. Hanbel, hadîste emîru'l-mü'minîn sayıldığına göre, bunda hayret edecek bir taraf yoktur. Onun hakkında îbnu Hibbân da şunları söylüyor : ,
"Hafız ve sağlam bir hadîsci idi. Gizli bir takvası vardı. Kırbaçlar altında »iletildiği hâlde, yine de ibâdetlerini gevşetmedi. Allah Taâlâ onu bid'attan korumuş, kendine uyulan bir imâm, himayesine girilen bir barınak yapmıştır".
Allah Taâlâ'nın onu koruduğu.ve kabul etmediği için kırbaçla dövüldüğü bidcat, -îbnu Hibbân'm dediği gibi- halku'l-Kur'ân (Kur'ân-ı Kerîmin mahlûk olduğu) meselesi idi. Ahmed b. Hanbel, Kur'ân-ı Kerîm'in mahlûk olduğunu söylemediği için dövüldü, haps edildi; Bişr b. el-Hâris el-Hâfî'nin de dediği gibi, "körüğün içine girdi, som altın olarak çıktı".
Ahmed b. Hanbeî, önceleri Kadı Ebû Yûsuf'un ilim meclislerine devam etti, sonraları eş-Şâfi(î den hadîs, fıkıh ve Kureyş ensâbi ilimlerini tahsil etti. Abdurrezzâk'dan hadîs dinlemek için Yemen'e gitmiş, Küfe, Basra, Cezire (Mezopotamya), Mekke, Medine ve Şam'ı dolaşmıştır.
Hadîs rivayet ettiği şeyhleri şunlardır: Bişr el-Mufaddal er-Ru-kâşî, Sufyân b. Uyeyne, Yahya b. Sa'îd el-Katt.ân, Abdurrezzâk b. Hemmâm es-Sancânî, Süleyman b. Dâvud et-Tayâlisî, İsmail b. 'Uleyye, Murtemir b. Süleyman el-Bâsrî ve başkaları.
Ahmed b. Hanbel'den rivayet edenler ise; el-Buhârî, Muslini, Ebû Dâvûd, Vekîc b. el-Cerrâh, Yahya b. Âdem el-Kûfî, Ali b. el-Medînî, tbnu Mehdî'dir. Ayrıca bâzı şeyhleri, arkadaşları ve talebeleri de ondan rivayet etmişlerdir.
Ahmed b. Hanbel, H. 241'de, 77 yaşında iken vefat etmiştir. Menkıbeleri saymakla tükenmez.[1201]
[1201] Ahmed b. Hanbel'in terceme-i hâli için bk. Târihu Bağdâd, c. IV, s. 412; el-Vefiyyât, c. I, s. 17; el-HiIye, c, IX, s. 161.
Dr. Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadîs Istılahları, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 337-338.