sumeyye
Fri 1 April 2011, 04:01 pm GMT +0200
İki Kişinin Bir Borca Kefil Olmaları:
İki kişi bir kimsenin borcuna kefil olsalar, bunların her biri diğerinin kefili olur. Biri borçdan ne kadar ödemişse, onun yarısını diğer kefilden alır: Bunlardan her biri üstlendiğini kefalet yoluyla üstlenmiştir. Çünkü şerikine borcun tamamında kefil olmuştur. Asıl borçluya da o borcun tamamında kefil olmuştur. İkisinden birinin diğerine önceliği olmadığından, biri bir miktar ödeme yaparsa, aynı nisbette diğerinin de hesabına bir ödeme yapmış sayılır. Çünkü o borcun tamamı her ikisinin kefaletindedir. Birinci mes'elede hüküm bunun hilâfmadır. Bu iki kefil daha sonra asıl borçluya döner ve ödediklerini ondan alırlar. Çünkü bunlar onun emriyle onun yerine ödeme yapmışlardır. Biri şahsen, diğeri de naibi vasıtasıyla ödemeyi yapmıştır.
Bir kimsenin diğerinin haraç vergisine, felaketten hissesine düşeni tazmine ve haklı bir sebebe dayanan felaketlerin doğurduğu ihtiyaçları karşılamasına kefil olması caizdir. Su yollarının İslahı, bekçi ücreti, ordunun teçhizi ve esirlerin fidyesi gibi: Haraç vergisine kefil olmak caizdir. Çünkü bu talep edilen ve tahsili mümkün olan bir borçtur ve buna kefil olmak sahihtir. Zikredilen felaketlere gelince; bunlar borç gibi olurlar. Bu felaketlerin doğurduğu ihtiyaçları karşılamada kişinin payına düşen hisse, ödenmesi gereken bir borç gibidir, bellidir. Diğer felaketlerse, belli olmayan şeylerdir.
Haklı bir sebebe dayanmadan yükletilen külfetlere gelince; fikıhçılar bunun için kefil olmak da zamanımızda sahih olur, derler:
Bu külfetler de borç gibidir. Hatta demişler ki, bu külfetler yancıdan cebren alındığında o gidip bunu mal sahibinden alır. [13]
Kefalet Bi'd-Derek Nedir?
Kefalet bi'd-derek de caizdir: Bu, satılan bir mal üzerinde hak iddiasında bulunan birinin ortaya çıkması halinde, ödediği parayı müşteriye geri vermeye kefil olmaktır. Çünkü maksat, alış veriş ahkâmını kesinleştirip yürürlüğe koymaktır. Bir mal satıldıktan sonra biri çıkıp o malda hakkı bulunduğunu iddia ederse; satıcının aleyhine hüküm verilmedikçe, kefil mes'ûl tutulmaz. Zira alış veriş akdi hâkimin karan olmaksızın bozulmaz. Olabilir ki, satılan malda hak iddiasında bulunan şahıs bu alış veriş akdini tasdik eder de, satıcının aldığı parayı müşteriye geri vermesine lüzum kalmaz. Dolayısıyla kefilin de bu parayı müşteriye ödemesi gerekmez. Satılan mal üzerinde hak iddiasında bulunan kimsenin ortaya çıkması sebebiyle müşteri aleyhine hüküm verilirse, bu aynı zamanda satıcının da aleyhine verilmiş bir hüküm olur. Çünkü müşteri de onun hasmıdır. Bu durumda kefil de mes'ûl olur.
Satılan malda görülecek her kusura kefil olup garanti vermek bâtıldır, geçersizdir. Çünkü bu derek'e (satılan mal üzerinde bir başkasının hak iddiasıyla ortaya çıkmasına) ve diğer kusurlara muhtemel oluşu sebebiyle belirsiz olmaktadır. Ebû Yûsuf dan rivayet edilen bir görüşe göre; garantili satış da kefalet bi'd-derek gibidir. Çünkü garantili satış yapmak örf ve âdete göre ağırlıklı olarak kefalet bi'd-derek mânasında kullanılmıştır. [14]
[13] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/295-296.
[14] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/296.