sumeyye
Tue 15 March 2011, 12:32 pm GMT +0200
Hatâ İle Öldürme:
Hatâen öldürme; av hayvanı veya harbî bir kimse zannederek silahı atılıp öldürülenin bir müslüman olduğunun ortaya çıkmasıdır: Bu kastta hatadır. Ya da silahı cansız bir hedefe atıp bu silahın bir insana isabet ederek onu öldürmesidir: Bu da fiilde hatadır. Bunun icab ettirdiği hüküm; keffaret ödemek ve âkilenin diyet ödemesidir: Bu hükümle alâkalı olarak Allah (cc) şöyle buyurmuştur:
“Yanlışlıkla bir mü'mini öldüren kimsenin mü’min bir köle azad etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gerekir.” [22] Bu öldürme sebebiyle katil günahkâr olmaz: Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:
“Yanlışlıkla, unutarak veya zorlanarak yaptıkları (kötülüklerin mes'ûliyetleri) ümmetimin üzerinden kaldırıldı.” [23] Hatâen öldüren, öldürme günahına girmez. Ama silahı atarken yaptığı tedbirsizlikten dolayı günahkâr olur. Bu sebeple keffaretle mükellef olur.
Hata yerine geçen öldürmeye gelince; bunun misali şudur: Uyumakta olan bir kimsenin başka bir kimsenin üzerine yuvarlanıp onu öldürmesidir ki, bu hüküm bakmından hatâen öldürmek gibidir: Çünkü uyumakta olan kimsenin kastı yoktur. Onun yaptığı işi kasıt veya hata ile tavsif edemeyiz. Ancak bu hata hükmündedir. Çünkü ölüm, hata yapan kimse gibi, onun fiili ile meydana gelmiştir. [24]
Sebebiyet Vererek Öldürme:
Sebebiyet vererek öldürmeye gelince; onun misali şudur: Bir kimse kendi mülkünün avlusunun ve çevresinin hâricinde bir yere kuyu kazar ve taş koyar da, bir insan kuyuya düşer veya ayağı o taşa takılarak ölürse; bunun icab ettirdiği hüküm, katilin ailesinin diyet ödemesidir. Bunun başka bir hükmü yoktur: Çünkü o taşı koyduğu ve kuyuyu kazdığı için tecavüzkâr davranmıştır. Dolayısıyla kuyuya düşeni kendisi itmiş, ayağı taşa takılanı da kendisi kaktırmış gibi olmaktadır. Bu sebeple âkilesinin, yani aşiretinin diyet ödemesi gerekir. Yalnız bunu kasıtlı olarak yapmadığı için de günahkâr olmaz. Adamı hakikaten kendisi öldürmediği için de keffaretle mükellef olmaz. Ancak biz bunu tazminat bakımından katil makamına koyduk. Geriye kalan kısım da asıl hüküm üzere kadı.
Kuyuya düşen hür de olsa, köle de olsa, hayvan da olsa; ölüme sebebiyet verenin tazminat ödemesi gerekir. Kadı Şüreyh sahabelerin huzurunda bu mes'elede böyle hüküm vermiş ve hiç bir itirazla karşılaşmamıştır. [25]
[22] Nisa: 4/92.
[23] Bu hadîsi El- Kebîr'de Taberânî rivayet etmiştir.
[24] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/248-249.
[25] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/249-250.