sümeyra
Sat 21 January 2012, 11:34 pm GMT +0200
Haricîlerin Ve Mutezilenin Görüşleri
Havariç ve Mutezile Mezheplerine göre ise, iman; kalp ile tasdik, dil ile ikrar, ve azaiar ile amelden ibarettir. Demek ki, bu iki mezhebe göre imanın rükünleri üç tanedir. Ancak, bu iki mezhebin, birbirinden ayrıldıkları noktalar da vardır:
1. Her iki mezhebe göre de; bir kimse, kalbi ile tasdik dili Us ikrar ettiği halde, ilâhî emirleri yapıp yasaklardan kaçınmazsa, yani amel etmezse, Müslüman sayılmaz. Bu kimse, haricilere göre kâfir; Mûtezile'ye göre ise ne kâfir ne de Müslü-mandır; fâsıktır.
2. Mutezile, «İmanın bir rüknü olarak kabul edilen amelden maksat farz ve vacip durumundaki dinî vazifelerdir.» derken Hariciler, daha ileri giderek nailleri de imanın bir rüknü olarak kabul ederler. Buna göre de. bir kimse farz ve vacipler gibi, nafile vazifeleri de terkedince imandan çıkmış olur.
Bu görüşe göre, hiç kimsenin Müslüman sayılmaması lâzım gelir. Çünkü nafilelerin hepsini bellemek ve yapmak zor ve hatta İmkânsızdır. Böyle olunca da, herkesin kâfir olması lâzım gelir ki bu, dinde bir zorlamadır.
Mûtezils Mezhebi, yukarıda izah edilen gömüşlerini bâzı âyet-i kerime ve Hadîs-i Şeriflerle ispata çalışır.
Birinci delilleri:
'... Allah, imanınızı zayi edecek değildir.»[51]
ayet-i kerimesindeki «İmaneküm» tabirindanmak sat «salâteküm» demektir, ve âyetin mânâsı şudur: «Allah, Kudüs'e yönelerek kıldığınız namaz-lann mükafatını zayi etmiyecektir.» Öyle ise, namaz kılmak, imandan bir cüzdür, diyorlar.
Bunun cevabı şudur: «İmaneküm» tabirinden maksat, «namazın farz olduğunu kabul ve tasdik etmek» keyfiyetidir. Böylece, amelin imandan bir cüz olmadığı ortaya çıkar.
İkinci delilleri:
«Mü1 m in olan bir kimse zina etmez.» [52]hadîs-i şerifidir. Mutezile; «Amel imandan bir cüz olduğu için, bu kimse, amel edemeyince yani, zina edince mü'minlikten çıkar» diyorlar.
Halbuki bu hadîsin gerçek mânâsı şudur: «Bir kimse mü'mîn-i kâmil olduğu halde zina etmez. Yani kâmil mü'mine zina yaraşmaz» Bizi, böyle mânâ vermeye sevkeden âmil, imanın kalp Us tasdikten ibaret olduğunu bildiren âyet-i kerimelerdir. Bunları ilerde göreceğiz. [53]
Havariç ve Mutezile Mezheplerine göre ise, iman; kalp ile tasdik, dil ile ikrar, ve azaiar ile amelden ibarettir. Demek ki, bu iki mezhebe göre imanın rükünleri üç tanedir. Ancak, bu iki mezhebin, birbirinden ayrıldıkları noktalar da vardır:
1. Her iki mezhebe göre de; bir kimse, kalbi ile tasdik dili Us ikrar ettiği halde, ilâhî emirleri yapıp yasaklardan kaçınmazsa, yani amel etmezse, Müslüman sayılmaz. Bu kimse, haricilere göre kâfir; Mûtezile'ye göre ise ne kâfir ne de Müslü-mandır; fâsıktır.
2. Mutezile, «İmanın bir rüknü olarak kabul edilen amelden maksat farz ve vacip durumundaki dinî vazifelerdir.» derken Hariciler, daha ileri giderek nailleri de imanın bir rüknü olarak kabul ederler. Buna göre de. bir kimse farz ve vacipler gibi, nafile vazifeleri de terkedince imandan çıkmış olur.
Bu görüşe göre, hiç kimsenin Müslüman sayılmaması lâzım gelir. Çünkü nafilelerin hepsini bellemek ve yapmak zor ve hatta İmkânsızdır. Böyle olunca da, herkesin kâfir olması lâzım gelir ki bu, dinde bir zorlamadır.
Mûtezils Mezhebi, yukarıda izah edilen gömüşlerini bâzı âyet-i kerime ve Hadîs-i Şeriflerle ispata çalışır.
Birinci delilleri:
'... Allah, imanınızı zayi edecek değildir.»[51]
ayet-i kerimesindeki «İmaneküm» tabirindanmak sat «salâteküm» demektir, ve âyetin mânâsı şudur: «Allah, Kudüs'e yönelerek kıldığınız namaz-lann mükafatını zayi etmiyecektir.» Öyle ise, namaz kılmak, imandan bir cüzdür, diyorlar.
Bunun cevabı şudur: «İmaneküm» tabirinden maksat, «namazın farz olduğunu kabul ve tasdik etmek» keyfiyetidir. Böylece, amelin imandan bir cüz olmadığı ortaya çıkar.
İkinci delilleri:
«Mü1 m in olan bir kimse zina etmez.» [52]hadîs-i şerifidir. Mutezile; «Amel imandan bir cüz olduğu için, bu kimse, amel edemeyince yani, zina edince mü'minlikten çıkar» diyorlar.
Halbuki bu hadîsin gerçek mânâsı şudur: «Bir kimse mü'mîn-i kâmil olduğu halde zina etmez. Yani kâmil mü'mine zina yaraşmaz» Bizi, böyle mânâ vermeye sevkeden âmil, imanın kalp Us tasdikten ibaret olduğunu bildiren âyet-i kerimelerdir. Bunları ilerde göreceğiz. [53]