sidretül münteha
Mon 14 February 2011, 04:59 pm GMT +0200
C- Hacc'ın Fevriliği:
'Hac ne zaman vacib olur?' mevzuuna gelince: Bu mevzudaki ihtilâfın şekli de şöyledir: Haccın vücubu fevrî midir, yani hac vacib olur olmaz aynı yılda hacca gitmek vacib midir, yoksa kişinin keyfi ne zaman isterse o zaman hacca gidebilir mi?
İmam Mâlik ile tabileri arasında bu her iki görüşü benimseyenler de vardır. İmam Mâlik'in Müteahhirîn olan tabilerinin sözlerinden, hac vücubu-nun fevrî olmadığı görüşünde oldukları anlaşılmaktadır. Bağdatlı olan tabileri ise, fevrî olduğunu söylemişlerdir. İmam Ebû Hanife ise her ikisini de söylemiştir. Fakat tabileri onun, fevrî olduğuna dair sözünü tercih etmişlerdir. İmam Şafii de fevrî olmadığını söylemiştir.
Fevrî olmadığını söyleyenler, «Peygamber (s.a.s) Efendimiz hacca gitmezden yıllarca önce hac farz kılınmıştı. Eğer haccın vücubu fevrî olsaydı, Peygamber (s.a.s) Efendimiz bunca yıl te'hir etmeyip aynı yılda hacca gidecekti. Şayet mazeret dolayısıyla te'hir ettiğini kabul etsek de, mazeretten dolayı te'hir ettiğini söylemesi lâzım gelirdi» demişlerdir. Diğerleri de «Hac da, namaz ve oruç gibi vakitli bir ibâdettir. Namaz vakti çıkıncaya kadar namazı geciktirmenin günah olduğu gibi, vakitli olan her ibadette asıl, geciktirilmesinin günah olmasıdır» demişlerdir. Diğer gruba göre ise, namaz ile hac arasında fark vardır. Zira namazın vakti tekerrür ettikçe vücubu da tekerrür eder. Fakat hac vaktinin tekerrürü ile haccın vücubu tekerrür etmez.
Kısacası; haccın kişiye vacib olduğu ilk senenin hac vaktini, namaz vaktinin evveline benzetenler, 'Kişi, -nasıl vaktin evvelinde namaz kılmak zorunda değilse- ilk senenin hac vakr;nde de hac yapmak zorunda değildir' demişlerdir. İlk yılın hac vaktini namaz vaktinin sonuna benzetenler ise, «Kişi namazını vaktin sonunda da kılmadığı taktirde nasıl namazı kazaya kalıyorsa, ilk yılın hac vaktinde hac etmeyenin haccı da kazaya kalmış olur» demişlerdir.
Bunlar ayrıca «Kendisine hac lâzım gelen kimse, ertesi yılın hac vakti gelmeden ölebilir» şeklinde de delil getirmişlerdir. Bunlar -zannedersem-«Namaz vaktinin başında kılmmasa da kazaya kalmış olmaz. Fakat hac, vaktinde yapılmazsa hacca elverişli olmayan bir vakte girmiş olur. Bu balamdan da, haccın vacib olduğu ilk yılın hac vakti ile namaz vaktinin başı arasında
benzerlik yoktur. Bunun için, hacci da namaza kıyas ederek, 'Namaza dair olan mutlak emir nasıl fevrî değilse, hacca dair olan mutlak emir de fevrî değildir denilemez' şeklinde de delil getirmişlerdir.
Şu halde bu ihtilâf -zannedildiği gibi- şeriatte bir emir mutlak olduğu zaman o emir fevrî (acil) midir, yoksa müterahi (serbest) midir? Yani şeriatte «Şu işi yapın» şeklinde bir emir bulunduğu zaman, o emir yapılması emredilen şeyi hemen yapmanın vücubunu gerektirir mi, yoksa «yapın da ne zaman olursa olsun» demek midir diye edilen ihtilâfa girmemektedir. 13
13 İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 2/157-158.