hafiza aise
Sun 15 July 2012, 02:09 pm GMT +0200
Gömleklerin sırrı
Mustafa TOPRAK • 74. Sayı / DİĞER YAZILARTopkapı Sarayı, Padişah Elbiseleri Koleksiyonu’nda seksen yedi adet tılsımlı gömlek, bir takma yaka, beş takke, on yazılı örtüden oluşan yaklaşık yüz parçayı içeren bir koleksiyon var. Bu gömlekler farklı sebeplerle, kişileri nazara, türlü kötülüklere ve savaş sırasında düşmana karşı koruması için, hastalara şifa vermesi için yaptırılmış. Cem Sultan'dan III. Murad’a kadar belgeli, Veysel Karani'den Abdülkadir Geylani'ye kadar onlara atfedilen, İslâm sembolizminin örneklerini taşıyan pek çok tılsımlı gömlek saray koleksiyonunu zenginleştiriyor. Geçtiğimiz günlerde Timaş yayınlarından çıkan, Hülya Tezcan’ın titiz emeğinin ürünü olan Tılsımlı Gömlekler adlı eser bu gömlekleri incelikle ele alıyor.
Kitapta ele alınan gömlekler, üzerlerindeki yazı ve süslemelerle hat ve tezhip sanatında ulaşılan mertebeyi göstermekle kalmıyor, dönemin sosyal yaşamını da ortaya koyarak görsel bir tanıklık oluşturuyor.
Tılsımlı Gömlekler’de gömleklere daha çok sanatsal açıdan yaklaşılarak, üzerlerindeki hat ve motifler üzerinde duruluyor. Kitabelerde adı geçen sultanların ve devlet büyüklerinin bu gömlekleri ne sebeple yaptırmış olabilecekleri araştırılırken kaynaklarda o kişilerin hayatıyla ilgili bilgilere de ulaşılmaya çalışılıyor ve bazı gömleklerin ne amaçla hazırlandığı hakkında tatminkâr yorumlar getiriliyor.
İlk defa bu kitapta görülecek olan, Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde bulunan iki sultan gömleğinin ayrı bir yeri var. Bu iki gömlekten birisi 15. yüzyıl başına ait olması ve Osmanlı padişahlarının erken modasını yansıtması bakımından fazlasıyla önemli. İkincisi ise Türk ve İslam Eserleri müzesinin kuruluşu sırasında Türk müzecilere danışmanlık yapan Alman Frederick Sarre’nin Avrupa’da satılmak üzereyken Türk devletinin satın alması konusunda yardımcı olduğu gömlek. Ünlü müzeci Sarre’nin yayınlarında bahsettiği fakat akıbetinin ne olduğunun bilinmediği bu gömlek Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde tespit edilmiş.
Çözülemeyen kodlarıyla gizemini hâlâ koruyan gömlekler, geçmişle günümüz arasında köprü kuran eşsiz bir kültür mirası konumunda. Sadece gömlekleri süsleyen metinlerden akan şifreler değil bu gömlekleri eşsiz kılan, bambaşka bir estetiğin bugün çözemediğimiz sırrı da bu gömleklerde saklı.
Hülya Tezcan
Tılsımlı Gömlekler
Timaş, 2011, 204 s.
Türk Modernleşmesi Konuşmaları
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü, 22-23 Nisan 2011 tarihlerinde Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’nde uluslararası nitelikte bir toplantıya imza atıyor: “Sesler – Türk Modernleşmesi Konuşmaları”.
Türkiye’de modernleşme konusu üzerinde uzun yıllardır çok şey yazıldı ve söylendi. Ancak sürece ilişkin bakışlar çoğu kez bütüncül bir yaklaşımdan yoksundu. Bu nedenle ki söylenenler yüz yıl önceki tartışmaların çok uzağına götürmedi bizleri. Cumhuriyet’in ilk yılları, Cumhuriyet öncesi ve sonrası şeklinde ikiye ayırabileceğimiz modernleşme tarihimizin en fazla saklı kalan tarafı oldu. Bu dönemi anlama gayreti içinde olan ve resmî tarihin dışına taşan “sesler” kısık kaldı, çok fazla duyulmadı.
Türkiye’de, modernleşme sürecine aydınlık getirecek, 21. yüzyılda ülkenin geldiği noktayı tanımlayabilecek ve mevcut tartışmalara soluk kazandıracak “sesler”in duyulmasına ihtiyaç vardı. Bu “sesler” duyulduğunda bugünkü sorunlarımızı anlamak ve anlamlandırmak şüphesiz daha kolay olacak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü, 22-23 Nisan 2011 tarihlerinde Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’nde düzenleyeceği uluslar arası nitelikteki toplantıda bizi bu sesleri dinlemeye çağırıyor: “Sesler-Türk Modernleşmesi Konuşmaları”.
Toplantı çerçevesinde, Türkiye’nin kuruluş mitleri, tek parti dönemi, YÖK ve dil reformu gibi çeşitli başlıklar Murat Belge, Levent Cantek, Mete Tunçay, Cemil Koçak, Zafer Toprak, Mehmet Genç gibi Türkiye’nin önde gelen akademisyenleri tarafından tartışılacak.