Hadice
Tue 7 June 2011, 09:26 am GMT +0200
G. Alfabetik Hadis Edebiyatı
Hadis edebiyatı mahsullerinden daha kolayca yararlanma ihtiyacı, -telif sistemlerini incelerken kısaca değindiğimiz gibi- müellifleri yeni arayışlara zorlamıştır. Bugün bile okuyucu için en kolay tertib olma niteliğini taşıyan alfabetik (ya da Arabça söylenişi ile ale'l-ahruf ) sistem, hadis edebiyatındaki yerini merfu' ve kavli hadîs metinleri için h. X. asırda almıştır. [434]
Hadislerin sıhhat belgesi ya da nakil kaynağı demek olan senedlerin hazfini gerektiren bu sistem, diğer sistemlere göre biraz gecikmeli olarak uygulamışsa, bunu hadis ilmindeki kaynak araştırma geleneği açısından değerlendirmek gerekir.
Hadis metinlerini toplayan eserlerin iyice yaygınlaşıp, değerlendirilmesi, usûle ait teknik bilgilerin temel eserlere ve muhtevaya kavuşması, Sünnet'e ait verilerin metinlerinin isteyen tarafından kolayca elde edilebilmesi gerekiyorsa daha sonra sened tetkiklerinin yapılması gibi ilmî gelişme ve ihtiyaçlar alfabetik sisteme geçişi sağlamış gözükmektedir. Nitekim bugün bu sistemin en yaygın örneği demek olan el-Câmiu's-sağîr'm müellifi es-Suyûtî, bu sistemi «öğrencilere kolaylık olsun diye» benimsediğini söylemiştir.
Bu sistem, semboller (remizler veya kısaltmalar) kullanma gereğini ve geleneğini de beraberinde getirmiştir. Gerek hadisin sıhhat durumu, gerekse bulunduğu kaynakları bazı remizlerle göstermek «kolaylaştırma» amacının tabiî neticesi olarak benimsemiştir.
Hadis metinleri için başlatılan bu alfabetik sistemi, hadis kitablannın ana bölümleri seviyesinde de tatbik edilmiş görmekteyiz.[435] Ama bu son uygulamanın tuttuğunu söylemek pek mümkün değildir. Zira iki-üç örnekle kalmıştır. Konuların tasnifinde fıkıh kitaplarıyla paralelliği esas alan eski sistem daha ağır basmıştır. Bu da bu iki ilim dalı arasındaki diyalogun «vazgeçilmezliği» ni gösteren bir delildir.[436]
[436] Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 127-128.
[437] Bu kısaltmalar, mukaddimede müellif tarafından verilmiştir.