sidretül münteha
Sat 28 May 2011, 07:29 pm GMT +0200
Farz-ı Ayn İle Farz-ı Kifâye Arasındaki Fark
Allâme İbn Bedran el-Hanbelî bu farkı açıklamada en güzel yolu tutmuş ve şu bariz farkı belirtmiştir: "Kulluk ve maslahat hususunda farz-ı ayn ile farz-ı kifâye müşterektir. İkisi arasındaki fark şudur: Farz-ı kifâyeden maksad, kapsamına aldığı maslahatın elde edilmesidir. Farz-ı aynda ise kişilerin bizzat istemeleriyle maksat elde edilir. Yani farz olan bir ibâdetin, her mükellefin bizzat işlemesiyle sorumluluktan kurtulmaktır."73
Eş-Şeyh Abdûl Ali el-Ensârî ise şu kaideyi zikreder: "Farziyetten maksad; erkân-ı erbaa yani dört rükünde74 olduğu gibi bazan mükellefin uğradığı sıkıntı ve meşakkatler şeklinde ortaya çıkar. Bazan niyet edilen şey başka olabilir. Niyyet ve maksat bununla ortaya çıkar. Maksat elde edilince -cihâd da olduğu gibi- farziyyetin farziyeti kalmaz. Yani farziyet kalkar. Nasıl ki cihâd farziyetini taşıyan mükellefler bu görevi yapınca sorumluluk hepsinden kalkıyorsa. Şayet hiç birisi yapmazsa hepsi günankâr olur. Cihad ancak söz hâkimiyeti Allah'ın olsun diye yapılır. Allah Teâlâ'nın insan hakkındaki yasası, en üstün icra mevkiinde olsun diye çarpışan bir kısım müslüman ortaya çıkınca farziyyet kalkmış ve ümmetten sorumluluk düşmüş olur. 75
73 İmam Ahmet b. Hanbel'in Mezhebine giriş: 103-104
74 Hisbede (=Hüsn-i lebdirde) dört rükün varır:
1-Muhtesib 2, Mühtesebün aleyh 3- Muhtesebun fih 4- Ihtisâb. İşte bunlara "erkan-i erbaa" denir ki ma'rufu emr münkeri nehiy görevinde "hesap sorma müessesesi" anlamına gelir. Narh, tartı ve ölçü işleriyle ilgili daireye denirdi. (Çeviren)
75 Fevâtihu'r-Rahmet: 1/63.