Hadice
Tue 7 June 2011, 09:45 am GMT +0200
1. el-Beğavî ve Mesâbîhu's-sünne'si
«Muhyi's-sünne» ve «ruhnüddin» diye anılan Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes'ud el-Ferrâ el-Beğavî (516/1122), fakih, muhaddis ve müfessir olarak bilinmektedir. Kendisine Merv ile Herat arasında bir yer olan Bağ veye Bağşur' a nisbetle el-Beğavî denilmiştir.
Fıkıhta et-Tehzîb fi'İ-furû; tefsirde Meâlimu't-tenzîl; hadiste de Şerhu's-sünne, el-Cem' beyne's-Sahihayn ve Mesâbîhu's-sünne adlı eserleri meşhurdur.[372]
Mesâbîku 's-sünne
Îl-Beğauî, âbidlerin elinde Allahm kitabından sonra sünenlerden oluşan bir nasip kaynağının bulunması ve onlara taatlarında böylece yardımcı olmak maksadıyla, ulemanın kitablarına dercettiği hadislerden derlemek suretiyle bu kitabı meydana getirdiğini belirttikten sonra kitabının özlelliklerini şöyle anlatmaktadır:
«Hadis imamlarının nakline itimad ederek ve uzatmaktan sakınmak maksadıyla hadislerin senedlerini (tamamen) terketti. [373]Bazan -herhangi bir mucip sebebe mebnî- sadece hadisi Hz. Peygamberden nakleden sahâbinin ismini verdim.
Her babın hadislerini sihah ve hisan diye iki kısma ayrılmış bulacaksın. Sıhah ile Buharı ve Müslim'in Cami' lerinde ya ikisinin birlikte ya da sadece herhangi birinin tahriç ettiği hadisleri kasdetmekteyim. Hısan ile de Ebû Davud, Tirmizî ve öteki hadis imamlarının kitablanndaki hadisleri kasdetmekteyim ki, çoğu, âdil râvîlerin birbirlerinden nakli olmak bakımından sahihtirler. Ne var ki, bunlar, isnadlarının ulviyeti açısından Şeyhân 'in şartlarına tam uygunluk derecesine ulaşamamışlardır. Zaten ahkâmın ekseriyeti de hasen tariklere sahip hadislerle sabit olmuştur. Zayıf veya garîb olanlara mutlaka işaret ettim. Münker ve mevzu hadisleri ise, hiç almadım. [374]
Hemen işaret edelim ki, el-Beğavî tarafından yapılan bu sıhah ve hısan ayrımı kaynakarı açısından pek hoş karşılanmamış ve tenkid edilmiştir. [375]
Mesâbîhu's-sünne, sünen tertibin dedir. 4931 hadis ihtiva[376] etmektedir. (Bu rakam tahkikli 1987 Beyrut baskısı rakamıdır.)
Mesâbîh, kütüb-i sitte ve Dârimi' nin Sünen 'ine dayanmaktadır. [377]
Mesâbîh Üzerinde Yapılmış Çalışmalar.
el-Albânî, Mesâbîh 'e bir çok şerh yazılmış olduğunu belirttikten sonra üç tanesini tanıtmaksızm ismen vermektedir.[378]
Ebu Hafs Ömer b. Ali el-Kazvînî, Mesâbîh 'teki hadislerden 20 kadarının uydurma olduğunu iddia etmiş, îbn Hacer el-Askalânî (852/1448) de bu hadisleri savunmuştur. Îbn Hacer'in bu risalesi, mesâbih 'in 1987 baskısı başında ve biraz sonra tanıtacağımız Mişkâtu'l-Mesâbîh 'in III. cildi sonunda[379] neşredilmiştir. Mesâbih 'i esas alan çalışmaların en önemlisi Mişkâtu 7-Mesâbîh 'tir.[380]
[372] bk. Kettânî, Risale s. 8; el-Begavî'nin Mesâbihu's-sünne'de gerçekleştirdiği, Sıhah, Hı-san, taksimi, hadis kitaplarını belli katagorilere («tabaka») ayırma denemesi olarak da değerlendirebilir.
[373] bk. Aliyyu'1-karî, Mirkat, I, 10; Kettânî, Risale, 37; İA, II, 449, Scnedleri hazfederek sadece metinle yetinen eserlerin başında el-Beğavi'nin Mesâbih'i gösterilmektedir. (Kett âni, Risale, s. 8 ).
[374] bk. Mişkâtu'l-Mesâbİîı'e el-Albanî tarafından yazılan mukaddime.
[375] bk. Nevevî, Takrîb, s. 6-7.
[376] Bu rakkam, Bustanu'l-muhaddisin'de 4793 olarak verilmekte ve 2524 ünün sahih 2209umın hasen oluduğu belirtilmektedir, (s. 230. Ancak bu iki rakamın toplamı 4733 etmektedir. Keşfu'z-zunun'da da bu rakam 4719 olarak verilmektedir.
[377] bk. Mişkâtu'l-Nesâbih, naşirin mukaddimesi.
[378] Mesâbih üzerine yazılmış 30 kadar şerh için bk.K. Çelebi, Keşf, n, 1698-1702; Mübâ-rekfûrî, Mukadimetu Tuhfeti'l-ahvezî, I, 261-265.
[379] bk. s. 1773-1792.
[380] Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 109-111.