sumeyye
Mon 27 September 2010, 08:58 pm GMT +0200
Peygamberimizin Hanımları ve Evliliklerindeki Hikmetler-1
Öteden beri inanmayan insanların tenkit etmeye çalıştıkları meselelerden birisi, Hz. Peygamber (sav)’in birden fazla kadınla evlenmesi meselesidir. Bu türlü fikirleri ortaya atan insanlar, ya hiçbir dine inanmayan, Allah-Peygamber-Kitap kabul etmeyen insanlardır veya bu tenkidi yapıp dillerine dolayanlar, Ehl-i Kitap dediğimiz Hıristiyan ve Yahudilerdir. Bu iki sınıfın dışında bilmediği için tenkit edenler varsa onlar için de bu yazıyı hazırlayan yazarımız, Efendimizin evliliklerinin hikmetlerini değerlendirmektedir.
İnsanlık tarihi, geçmişten günümüze, iki farklı topluluğun varlığını haber vermektedir. Bunlardan birisi, Allah’a inananlar, diğeri ise inanmayanlardır. İnanmayanlar, her fırsatta karşı tarafa saldırmış, onların kutsal gördüğü bir kısım yüce değerlere dil uzatmaktan geri durmamışlardır. Kendi içlerinde bulunan zehirlerini topluma akıtmış, böylelikle de onları zehirlemeye devam etmişlerdir. Bundan sonra da buna benzer olaylar elbette devam edecektir. Çünkü herkes kendi iç dünyasını yaşayacak, fıtratının gereğini ortaya koyacak, böylelikle de Yüce Yaratıcı’nın "(Ey Peygamber!) De ki: Herkes kendi karakterine göre hareket eder. Rabbiniz kimin en doğru yolda olduğunu daha iyi bilir." (17, İsrâ:84). "Dileyen inansın, dileyen inanmasın" (18, Kehf:29). beyanlarının doğruluğu ortaya çıkmış olacaktır.
Evet, öteden beri inanmayan insanların tenkit etmeye çalıştıkları meselelerden birisi, Hz. Peygamber (sav)’in birden fazla kadınla evlenmesi meselesidir. Bu türlü fikirleri ortaya atan insanlar, ya hiçbir dine inanmayan, Allah-Peygamber-Kitap kabul etmeyen insanlardır, ki bunlar önce kendilerinin tenkit ettikleri, akıllarına sığdıramadıkları bu şeyi kendileri yaşamaktadırlar. Hem de fıtrat kanunlarını da aşarak, vicdan taşıyan birisinin duyduğunda şaşkınlığa düşeceği bir ölçü içinde. Şimdi kadınlarla beraber olma mevzuunda bu kadar ölçüsüz olan kimselerin kalkıp da Allah Resûlü’nü bu konuda tenkit etmeleri elbette son derece tutarsız bir şeydir. Veya bu tenkidi yapıp dillerine dolayanlar, ehl-i kitap dediğimiz Hıristiyan ve Yahudilerdir. Bunların tenkitleri de son derece yersiz ve mantıksızdır. Zira kendilerinin inanmış oldukları şu andaki Tevrat ve İncil’de pek çok peygamberin evli olduğu, hem de bazılarının pek çok sayıda hanıma sahip oldukları nakledilmektedir. Şimdi peygamberliğine inandıkları insanların, Hz. Muhammed’den (sav) çok daha fazla evlilik hayatı yapmalarına bir şey demeyen bu kişilerin, kalkıp da bu durumu serrişte etmeleri elbette objektiflikle bağdaşmamaktadır. Yahut ta bu durumu dillerine dolayanlar, akıllarını müsteşriklere kaptırmış, düşünceden ve gerçeği okumaktan aciz zavallılardır. Bunlar da şayet Siyer ve Meğâzî dediğimiz Hz. Peygamber’in hayatını anlatan kitaplara bakacak olurlarsa, bu evliliklerin hangi şartlarda ve hangi sebeplerden dolayı meydana geldiğini gayet açık bir şekilde görecek, vicdanları varsa bu iddialarından utanacaklardır.
Çok evlilik Hz. Peygamber’in ilk olarak uyguladığı bir tatbikat değildir. O’ndan önce de pek çok peygamber, aynı uygulamayı yapmıştır. Aynı zamanda savaşlarda esir düşen kadınların da, eş olarak alınması yine İslâm’dan önceki dinlerde uygulanan bir prensiptir ve bu bir noktada gereklidir de.
Bununla ilgili olarak Tevrat’ta şu tavsiye vardır: "Düşmanlarına karşı cenge çıkacağın ve Allah’ın onları senin eline vereceği ve onları esir olarak götüreceğin zaman, esirler arasında bakılışı güzel bir kadın görüp onu arzu eder ve karı olarak kendine almak istersen; o zaman onu evinin içine getireceksin; ve o başını tıraş edecek, tırnaklarını kesecektir; esirliğin esvabını üzerinden atacak, senin evinde oturacak, babasına ve anasına tam bir ay ağlayacak, ondan sonra da kendisine yaklaşacak ve onun kocası olacaksın, o da senin karın olacak..."
Yine Tevrat’ta Hz. İbrahim’in pek çok kadınla evli olduğu, Hz. Davud’un çok sayıdaki hanımının yanında, bir çok cariyesinin olduğu , Hz. Süleyman’ın yedi yüz hanımının, üç yüz de cariyesinin bulunduğu nakledilmektedir.
Kur’ân da, çok evliliğin yeni bir şey olmayıp, diğer peygamberlerin de bir uygulaması olduğunu haber vermektedir: "Andolsun, Biz senden önce de elçiler gönderdik, onlara da eşler ve çocuklar verdik .." (13, Ra’d:38).
Evet, çok kadınla izdivaç, bilhassa ahkâmla gelen Enbiyâ için bir bakıma zaruridir. Zirâ, dinin, aile mahremiyeti içinde cereyan eden pek çok yönleri vardır ki, ona ancak bir insanın nikahlısı muttali olabilir. Binaenaleyh, dinin bu yönlerini anlatmak için herhangi bir istiâre ve kinayeye başvurmadan -ki çok defa bu türlü anlatma tarzı anlamayı bulandırır ve istinbatı zorlaştırır- her şeyi alabildiğine açık bir şekilde anlatacak, mürşidelere ihtiyaç vardır.
İşte, her şeyden evvel, nübüvvet hanesinde bulunan bu temiz zevceler, kadınlık âlemine karşı, irşad ve tebliğ vazifesinin sorumluları ve nakilcileri olma itibariyle, peygamber için de, peygamberlik için de; kadınlık âlemi için de gerekli, hattâ elzem olur.
Bununla beraber, söz konusu olan peygamber, Allah tarafından insanlığa gönderilen, hattâ sadece insanlara değil, aynı zamanda cinlere de gönderilen nebilerin sonuncusu olursa, durum daha da ehemmiyet kazanır. Kıyamete kadar gelecek olan insanların ihtiyaçları, istekleri, karşı karşıya kalacakları problemler durumu daha da hassaslaştıracaktır. Bütün bunların aktarılması, hem de en hassas ve mahrem meselelere kadar, peygamberin her hâline şahit olan bir kısım kimselerin -ki bunlar da ancak hanımları olabilir- bulunmasına bağlıdır.
Allah Resulü’nün bu evliliklerindeki çeşitli hikmet ve maksatlara değinmeden önce, zevcelerinin kısaca hal tercümelerini verecek olursak, durumun anlaşılması daha da kolay olacaktır.
A. HZ. PEYGAMBER’İN HANIMLARI
1. Hatice (r):
Hz. Peygamber’in (sav) ilk evlilik hayatı, Hz. Hatice validemizle başlar. Onunla evlendiğinde, Efendimiz’in yaşı 25, hanımının yaşı ise, 40’tır. Yani aralarındaki yaş farkı, 15’tir. Onun, Hz. Peygamberin yanındaki yeri, diğerlerinden biraz farklıdır. Risâletini tebliğde O’nun yanında olmuş, bütün insanların terk edip, O’nunla alay ettiklerinde O’na teselli vermiş, hattâ Hz. Peygamber’e ilk vahiy gelmesi esnasında böyle bir şeyle ilk karşılaşmanın verdiği heyecanla ürpermesi karşısında hiç tereddüt etmeden şu gönül okşayıcı ve heyecan yatıştırıcı sözleri söylemiştir:
"Sana müjdeler olsun! Allah’a yemin ederim ki, Allah seni hiçbir vakit utandırmayacaktır. Çünkü sen, akrabana bakarsın, sözün en doğrusunu söylersin, işini görmekten aciz olanların ağırlığını yüklenirsin. Fakire verir, kimsenin kazandırmayacağını kazandırır, misafiri en iyi şekilde ağırlarsın, Hak yolunda zuhur eden hâdiseler karşısında, halka yardım edersin."
Bu nâdide kadın, aynı zamanda ilk Müslümanlardandır. Vahyin nüzulünün onuncu yılında, hicretten üç sene önce vefat etmiştir. Allah Resulü, Hz. Hatice’nin ölümü karşısında bir hayli üzülmüştü. Hz. Peygamber’in amcası ve müşriklere karşı koruyucusu olan Ebu Talib ile kendisiyle sükûnet bulduğu eşi Hatice’nin vefatı gibi üzücü olaylar peş peşe geldiği için bu yıla, hüzün yılı denilmiştir.
Resulullah’ın bu evliliği 25 yıl sürmüş, İbrahim dışındaki bütün evlatları da yine bu nâdide kadından olmuştur. Vefatı esnasında Resulullah’ın yaşı 50’dir. Yani Hz. Peygamber evlilik hayatının büyük bir kısmını ve aynı zamanda gençlik ve olgunluk yaşlarını, sadece ve sadece, kendisinden 15 yaş büyük olan bir kadınla geçirmiştir.
2. Sevde binti Zem’a (r):
Bu hanımı da ilk Müslümanlardandır. Kocası Habeşistan’a yapılan hicretten sonra vefat etmiş olup, kimsesiz kalmıştı. Efendimiz, onunla evlenerek, bu kalbi kırığın da, yarasını sardı; onu perişan olmaktan kurtardı ve ona enis oldu. Zaten sadece Efendimiz’in nikahı altında bulunmayı düşünen bu büyük kadının, dünya adına istediği başka hiçbir şey de yoktu. Ve Allah Resulü’yle evlendiğinde yaşı 55’ti. Buradan da anlaşılacağı üzere, bu evlilikteki asıl amaç, kimsesiz ve yardımcısız kalan bir kadının elinden tutmak, emin bir yuvaya kavuşturmaktı.
3. Aişe (r):
Resulullah’ın bâkire olarak evlendiği ilk ve tek kadındır. O, daha sonra halife olacak olan Hz.
Ebubekir’in biricik kızıdır. Ayrıca, Hz. Aişe çok zeki bir nâdire-i fıtrat ve nübüvvet dâvâsına tam vâris olabilecek yaratılışa sahip bir kadındı. Evlendikten sonraki hayatı ve daha sonraki hizmetleri de göstermiştir ki, O muallâ varlık, ancak Nebî zevcesi olabilirdi. Zira O, yerinde en büyük hadisçi, en mükemmel tefsirci ve en nâdide fıkıhçı olarak kendini gösteriyor, her yönüyle Hz. Peygamber’i temsil etmeye çalışıyordu.
Resulullah Aişe’yi çok seviyor ve O’na karşı çok şefkatli davranıyordu. Hz. işe’den şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Ben kızlarla oyun oynardım. Oyun arkadaşlarım gelir ve benimle oynardı. Resulullah’ı gördükleri zaman O’ndan gizlenirlerdi. Çok defa Resulullah, bu arkadaşlarımı benimle oynamaları için gönderirdi."
O’nun Hz. işe ile evliliği, yanından hiç ayrılmayan, çektiği sıkıntılara beraberce katlanan, mağara
arkadaşı Hz. Ebubekr için en büyük bir mükâfat idi.
4. Hafsa binti Ömer (r):
Hz. Hafsa dul bir kadındır. Kocası Bedir Savaşı’nda şehid edilmiş bir mücahittir. Kocasının vefatına üzülmüş, yalnız başına kalmıştır. Babası Hz. Ömer, kızını önce Hz. Osman’a evlenmesi için teklif etmiş, ancak O kabul etmemiş, Hz. Ebubekir’e teklif etmiş, O da kabul etmemiştir. Daha sonra da duruma şahit olan Allah Resulü fazla beklemeden O’nunla evlenmek istediğini bildirmiş ve evlenmiştir. Bu evlilik de, zaruretlerin getirdiği bir evlilik olup, bununla o yüce insan Hz. Ömer’in gönlü hoş edilmiş, kocasının ölümüne üzülen ve yalnız kalan birisinin bu yalnızlığı giderilmiştir.
5. Zeynep binti Huzeyme (r):
Resulullah (sav) Hafsa’dan sonra bu kadınla evlenmiştir. Onun kocası da Bedir’de şehit edilmiş olan, Ubeyde b. Hâris’tir. Yalnız başına ve kimsesiz kalan bu mübarek kadının yaşı da 60’tır. Bu kimsesizlik zamanında, kendisine yardım edecek bir ele şiddetle muhtaçtır. Onu bu ihtiyaç içerisinde gören şefkat ve merhamet Peygamberi, onu da nikâhlayarak kendi kanatları altına almak istemiştir. Zaten evlendikten iki yıl sonra da vefat etmiştir.
Altmış yaşındaki bir kadınla evlilikte dünyevî bir arzunun bulunması elbette mümkün değildir. Bu evlilikteki tek gaye de, yalnız başına kalan birisine bir yardım eli uzatmaktan ibarettir.
6. Zeyneb binti Cahş (r):
Bu evlilikle ilgili geniş malumat ileride verileceğinden burada sadece ismini zikretmekle iktifa ediyoruz.
7. Ümmü Seleme (r):
Bu da ilk Müslümanlardan olup, Habeşistan’a hicret edenlerdendir. Daha sonra da Medine’ye hicret etmiş, çok sevdiği ve kendisine sıkıntılı hicret yolculuklarında arkadaşlık yapıp, yanından hiç ayrılmayan biricik eşini Uhud Savaşı’nda şehit vermiştir. Yurdundan, yuvasından uzak, bir sürü yetimle, hayat külfetini yüklenmiş bu kadına, ilk şefkat elini, Hz. Ebubekir ve Ömer uzatırlar. Ancak o, bu talepleri reddeder.
Daha sonra evlilik teklifini Resulullah yapar ve bu teklif kabul edilir. Böylece yetimleri, sıcak bir yuvaya kavuşmuş, babalarının ölümünden duydukları üzüntüyü, Allah Resulü vesilesiyle unutmuş, hiçbir zaman gerçek bir babayı aratmayacak bir babaya kavuşmuş oldular.
Ümmü Seleme de Hz. işe gibi dirayet ve fetaneti olan bir kadındı. Bir mürşide ve mübelliğe olma istidadındaydı. Onun için bir taraftan şefkat eli onu, himayeye alırken, diğer taraftan da, bilhassa kadınlık âleminin medyûn-u şükran olabileceği bir talebe daha ilim ve irşad medresesine kabul ediliyordu.
Yoksa, altmış yaşına yaklaşmış Resulullah’ın, bir sürü çocuğu olan, bir dul kadınla evlenmesini ve evlenip bir sürü külfet altına girmesini, başka hiçbir şeyle izah edemeyiz.
Evet, çok kadınla izdivaç, bilhassa ahkâmla gelen Enbiyâ için bir bakıma zaruridir. Zirâ, dinin, aile mahremiyeti içinde cereyan eden pek çok yönleri vardır ki, ona ancak bir insanın nikahlısı muttali olabilir. Binaenaleyh, dinin bu yönlerini anlatmak için herhangi bir istiâre ve kinayeye başvurmadan bulandırır ve istinbatı her şeyi alabildiğine açık bir şekilde anlatacak, mürşidelere ihtiyaç vardır.
8. Ümmü Habîbe (Remle binti Ebî Süfyan) (r):
Mekke’de küfrün bayraktarlığını yapan Ebû Süfyân’ın kızıdır. Ölüden diriyi, diriden ölüyü çıkarmaya muktedir Yüce Rabbimiz, gelecekte müminlerin annesi konumuna yükselecek bu kadına, İslâm’ın bidayetinde imanı nasip etmişti. Mekke’nin zor şartlarında inancını yaşayamayınca, kocasıyla birlikte Habeşistan’a hicret etme mecburiyetinde kalmıştı. Ancak bu esnada kocası önce Hıristiyan olmuş, sonra da ölmüş, Ümmü Habibe yalnız başına kalmıştı. Allah Resulü durumu öğrenince Necâşi’ye haber göndererek, tek başına kalan bu hanımın kendisine nikahlanmasını istedi. Durumu öğrenince fevkalâde sevinen Ümmü Habibe’nin nikahı, Necâşi huzurunda kıyılmış oldu.
Şayet Hz. Peygamber böyle yapmayacak olsaydı, yalnız ve kimsesiz bu kadın, ya Mekke’ye dönecek babasının ve ailesinin şiddetli zulümleri karşısında dinini bırakacak, ya Hıristiyanlardan yardım dileyecek, ya da kapı kapı dilenip hayatını sürdürecekti. Ancak bu evlilikle en güzel yolu seçmiş oluyordu.
Bu evlilik vesilesiyle, o gün için Müslümanların ve Peygamber’in azılı düşmanı olan Ebû Süfyan, inananlara yaptığı işkenceyi hafifletmiş, içinde Hz. Peygamber’e karşı olan azılı kini birazcık dahi olsa dinivermişti. Daha geniş dairede ise, Emevîlerle bir akrabalık te’sis edilmiş oldu ki, bu da onların Müslümanlığa girmelerini kolaylaştıran bir unsur oldu. Bundan sonra Ebû Süfyan hâne-i saâdete rahatlıkla girip çıkma avantajına sahip olarak, Müslümanlığı daha yakından tanıma fırsatını bulup, sonunda iman dairesine girmiş oldu.
Açıkça görüldüğü gibi bu evlilikte de, kimsesiz kalan birinin yardımına koşup, onun elinden tutma, onun vesilesiyle Müslümanlara yapılan işkenceyi hafifletme ve azılı düşman biriyle akrabalık kurup, onun imana gelmesine vesile olma vardır.
Doç. Dr. Muhittin Akgül