sumeyye
Mon 14 March 2011, 02:23 pm GMT +0200
Diyet Olabilecek Mallar:
Diyet; dinar, dirhem ve deveden başkası ile verilmez (Ebû Yûsuf, İmam Muhammed): İmameyn dediler ki; 'diyet olarak sığırdan iki yüz, koyundan iki bin, elbiseden rida ve izar olmak üzere iki yüz elbise verilmesi gerekir. Ubeyde es- Selmanî'nin rivayetine göre; Hz. Ömer (ra) diyet olarak dirhemlerden on bin dirhem, dinarlardan bin dinar, develerden yüz deve, sığırlardan iki yüz sığır, koyunlardan iki bin koyun, elbiselerden iki yüz elbise verilmesine hükmetmiştir. Ubeyde es-Selmanî'nin demek istediği şudur; Hz. Ömer (ra) diyeti bu miktarlarda belirlemiştir. Çünkü Hz. Ömer (ra) aynı vakitte bu cinslerin hepsi ile diyetin miktarına hükmetmiş değildir. Ebû Hanîfe'nin bu mes'eledeki görüşünün dayanağı şu (yukarıda zikredilen) hadîs-i şerîfdir:
“Öldürülen mümin bir kimse için (diyet olarak) yüz deve verilir.” Bunun hükmü şudur ki; hakkında delil olmadıkça diyetin bunlardan başka şeylerden verilmesi gerekmez. Diyetin altından ve gümüşten verilebileceğinin delili, Rasûlullah (sas) ın vermiş olduğu ve yukarıda nakletmiş olduğumuz hükümdür.
Ashabımızdan bazıları İmameyn'in kavline benzer bir kavli Ebû Hanîfe'den rivayet etmişlerdir. Ebû Hanîfe dedi ki; 'maktülün velisi iki yüz sığırdan veya iki yüz elbiseden fazlasını almakla sulh olursa, bu sulh caiz olmaz. İşte takdir âyeti budur.
Kadının diyeti bunun yarısıdır: Rasûlullah (sas) dan; Hz. Ömer (ra), Hz. Ali (ra), İbn. Mes'ûd (ra) ve Zeyd b. Sabit (ra) den böyle rivayet edilmiştir. Kadın miras ve şâhidlik hususunda erkeğin yarIsı olduğu gibi, diyette de onun yarısıdır.
Diyet-i muğallaza ancak deveden verilir: Çünkü diyet-i muğallazamn deveden başkasıyla verileceğine dâir bir nass vârid olmamıştır. Bu husus ancak nass ile bilinir.
Müslüman ile zımmînin diyeti aynıdır: Bu hususda Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:
“Ahdine sadakat gösteren her ahid sahibinin diyeti bin dinardır.” Zührî dedi ki; 'Hz. Ebübekir (ra), Hz. Ömer (ra) ve Hz. Ali (ra); zımmîye de müslümanın diyeti kadar diyet verilmesi gereğine hükmettiler.’ Bu hususda Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:
“(Anlaşmayı) kabul ederlerse, müslümanlarla aynı haklara sahip olacaklarını, müslümanların tâbi oldukları mükellefiyetlere kendilerinin de tâbi olacaklarını onlara bildir.”
Müslümanların tâbi olduları haklardan biri şudur; onlardan biri öldürüldüğünde mirasçılarına diyet olarak bin dinar verilecektir. Zımmîler de bu hakka sahiptirler. Eman alarak İslâm ülkesine gelen müste'menin de diyeti bu miktardadır. İbn Abbâs (ra) dan şöyle rivayet edilmiştir; 'iki müste'men Rasûlullah (sas) a geldiler. Rasûlullah (sas) onlara giyecek ve binek verdi. Yanından çıkıp gittiler. Eman aldıklarını bilmeyen Amr b. Ümeyye ed- Damrî onlara rastladı ve onları öldürdü. Rasûlullah (sas) onlar için iki hür müslümanın diyetini ödedi.’ [6]
[6] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/271-273.