neslinur
Sun 11 July 2010, 02:02 am GMT +0200
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 9-15.
[2] Râgıb, Ebu'l-Kâsım el-Hüseyn İbnu Muhammed (502). el-Müfredât Fî Garîbh-Kur'ân, Kahire, 1961/1381, s. 532; İbnu Manzûr, Ebû'l-Fad! Cemâlu'd-Dîn Muhammed İbn-i Mükerrem, Lisanu'l-Arab, Beyrut, tarihsiz, 3, 468; İbnu'i-Esîr, Mecdü'd-Dîn Ebû's-Seâdât (606), en-Nihâye fî Garîbi'l-Hadîs ve’l Eser, Kahire, 1963, 5, 225.
[3] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 15-19.
[4] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:19.
[5] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 21.
[6] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:21-22.
[7] Bak: Nisa 4/3, 25.
[8] Bakara: 2/221.
[9] Müslim İbnu Haccâc ei-Kuşeyrî (261), Sahîh-i Müslim, Kahire, 1955, Rada; 53; Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed (279), Sünenü 'Tirmizî, Humus, 1966, Nikâh 4; Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed ibnu Ali (303), Sünenü'n-Nesâi, kahire, 1930, Nikâh 10.
[10] Kaarî, Nûru'd-Dîn Molla Alt İbnu's-Sultân Muhammed el-Herevî (1014), Şerhu Ayni'l-İlm ve Zeyni'l-Hiim, Beyrut, 1352, 1, 234. Hadîsin mevzu olduğunu söyleyen olmuşsa da, Aiiyyü'l-Kaarî bunu reddeder. Ayrıca mânâsının doğruluğu te'yîd edilmiştir. (Acluni, Keşfu'l-Hafa 1,272).
[11] Bak: Kaan, a.g.e. 1,234.
[12] Nûr: 24/3.
[13] Nûr:24/33.
[14] Müslim, Nikâh t.
[15] Kenzu'l-Ummâl 16, 492-93; Müsrted-i Ahmed 5, 163-64 (parantez içindeki ilâveler Müsned'dendir). Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:22-25.
[16] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 25.
[17] Nisâ:4/34.
[18] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 26-27.
[19] Filloux J.C., La Personnalite, PUF, Paris, 1967, p. 59; JacOuin Gl, Çocuk Psikolojisinin Ana Çizgisi, Çeviren Mehmet Toprak, İstanbul, 1964, s. 35.
[20] el-Haddâdî, Ebû Bekr İbnu Ali (800/1397), ef-Cevheretu'n-Neyyire 2, 116.
[21] Ahzâb:33/33.
[22] Kâsânî, Bedâîu's Sanâ'î, Beyruî, 1974, 4, 24; İbnu Hacer, Fethu'l-Bâri 11, 434.
[23]İslâm'ın bu mevzûdaki görüşleri Hz. peygamberin Sünnetinde Terbiye adlı kitabımızda genişçe açıklanmıştır, (s.380-412}.
[24] Bir çocuğun küçükken, anne ve babanın müşfik alâkasından ve mânevi doyumdan mahrum olarak yetişmesi, ileriki hayatında aldatıcı, zararlı telkinlere mukavemet göstermeden hemen kapılıvermesinde mühim rol oynadığı da anlaşılmakladır. 1968-1982 yılları arasında memleketimizi kasıp kavurmuş bulunan anarşi döneminde, anarşist bir teşkilâtın en üst seviyelerinde yer almış, birçok anarşik eylemlerde bulunmuş, cinayetler işlemiş bir gencin, bilâhare yaptığı bâzı açıklamalar mevzûmuz yönünden ehemmiyetlidir. Anarşist telkinlerin gençler üzerinde başart sağlamasını altı sebeple izah ve anarşiye düşenlerin çoğunlukla problemli ve bu sebeple de çocuklarına karşs yeterli şefkat, sevgi ve alâkayı göstermeyen ailelerden geldiklerini ifâde eder. Müşahhas bir örnek olarak kendi durumunu sunan genç, annesinin de, babasının da çalışmaları sebebiyle küçükken onlardan sıcak bir aile ilgisi göremediğini, bu durumun onu dâima ilgiye muhtaç bir hâlet-i ruhiye içinde bıraktığını, bu ruhi bozukluk içinde üniversitede okurken kendisine gösterilen sahte ilgilere kolayca aldanarak anarşist olduğunu dile getirir. Aşağıda kaydedeceğimiz itiraflar meyâmnda en ibretâmiz ve çarpıcı ifâdenin "Benim aradığım; içten, sıcak, samîmi kişilerin ilişkilerinin var olduğu bir ortam idi. Eğer bu ortamda başka bir siyâset bulsa idim, bugün belki o başka siyâsetin üyesi olarak yargılanacaktım" cümlesi olduğu kanaatindeyiz. Bu ibreîâmiz açıklamalardan bâzı cümleleri aynen tâkib edelim:
“Eğer ciddi bir araştırma yapılırsa, özeliikle ...'nin eylemci ve yönetici kesimini oluşturanların böylesi bir uyumsuzluk ve ailevî problemle karşı karşıya oldukları hemen göze çarpacaktır. Örgütün üst düzeyinde yer alan kişilerden ilk anda aklıma gelen dört kişinin babalarının alkolik olması ve iki kişinin de ana-babalarının ayrı bulunması her halde basit bir tesadüf değildir. Benim problemlerim ise çok küçük yaşta başladı. (...). Aileleri ve yakın çevreleri ile sağlıklı ilişkiler kuramayan gençler, ihtiyaçları olan ilgili ve yakınlığı dışarıda arayacaklardır. Eğer bu ilgiyi ideolojik bir ortamda buluyorsa, işte dertler bu anda başlayacaktır. Artık yalnız değildir. Aynı dili kullandığı, ciddiye alındığı bir. ortamdadır. Ve ilk anda psikolojik doyumu yitirmemek için her şeye katlanacaktır. (...). Benim gibi desteğe, ilgiye susayan biri için bu olaylar dış görünümü ile âdefâ rüya idi. İdeal (î) insanlar vardı orada- Benim aradığım içten, sıcak ve samimî kişilerin ilişkilerinin var olduğu bir ortam idi. Eğer bu ortamda başka bir siyâset bulsa idim, bugün belki o başka siyâsetin üyesi olarak yargılanacaktım, (...}. Beni esas memnun eden şey, bir çevrenin ve daha önce belirttiğim sebeplerle sempati duyduğum, saygı duyduğum bir çevrenin bana güvenmesi ve kabul etmesi idi. işin siyâsî yanı benim İçin ikinci faktördü. Önemli olan hangi örgütte olduğum değil, bir örgüte kabul edilmemdi." (Tercüman Gazetesi, 9.3.1983 günlü nüshası. Yazı, "Nasıl Anarşist Oldular?- adıyla yapılan bir röportaj'dan alınmadır. Röportajı Tokay Gözütokyapmıştır).
[25]İslâmda Çocuk Haklan, s. 80-81. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 27-30.
[26] Le Monde gazetesi, 2 Ocak 1976 sayılı nüshası.
[27] Alınan tedbirler hususunda, yukarıdaki kitabımıza bakılabilir, s. 81.
[28] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 30-32.
[29] Ve!â-i Müvâlât: Nesebi meçhul birisi İle tesis edilen yardımlaşma rabıtası (akrabalığı). Velâ-i Ataka: Âzâd edilen köle ile efendi arasında teessüs eden bir rabıta (akrabalık bağı). Ölüm halinde tevarüsü gerektirir.
Civar: Bir yabancıya tanınan himaye, eman.
[30] Bak. İbnu Kesîr, Jmûdüd-Dîn Ebû'l-Fidâ İsmail (v. 774), TefsîruI-Kur'ânil-Azîm, Beyrut, 1966,5,426-27.
[31] Ahzâb:33/6
[32] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 32-34.
[33] Mücâdile 58/2; Ahzâb:33/4. Zıhârla alâkalı teferruat için bak: Bilmen, Büyük İslâm İlmihali, İstanbul, 1964 s. 304: Dikmen, İslâm İlmihali, İstanbul, 1983, s. 441-444. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 34-35.
[34] Elmalılı a.g.e. 6, 3898-99; Suhârî, Ebû Abdillâh Muhammed İbnu İsmail (256), Sahih-i Buhârî, Kahire, 1958, Tefsir, Suretu'i-Ahzâb; İbnu'l-Esîr, İzzü'd-Dîn Ebûl'-Hasen Alî ibnu Muhammed (630), Üsdü'l-Gâbe fî Ma'rifeti's-Sahâbe, Kahire, 1970, 2, 281-283.
[35] Ahzâb: 33/40.
[36]Üsdü'l-Gâbe 2, 283.
[37] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 35-36.
[38]" Kur'an-ı Kerimde hakîkî ve hükmî anne-baba bahisleriyle bu bahis birbirinden tamamen ayrı olarak ele alınmamış ise de, biz mevzûumuzu vazetmede takip ettiğimiz sistematik icabı, ayrı ayrı başlıklar alımda ele almayı uygun gördük.
[39] Ahzâb: 33/4-5.
[40]Üsdü'l-Gâbe 2, 281.
[41] Suyûtî, Celâlüd-Dîn Abdurrahman Ebû Bekr (911), Lübûbu'n-Nükûl, Tefsîru Celâleyn'in haşiyesinde basılmıştır, Dırneşk, 1978, s. 553.
[42]"Usdul-Gâbe 2, 208.
[43] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 36-37.
[44] Hûd:11/45/46.
[45] Tevbe:9/114.
[46] Nisa :4/144.
[47] Tevbe:9/23.
[48]Üsdü'l-Gâbe 2, 421.
[49] Bak. Bilmen, Ömer Nasûhi, Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, Tarihsiz, 5. 225.
[50] Tevbe:9/84.
[51] Buhârî, Tefsîru Sûretit-Tevbe 12, 13; İbnu Kesîr, Tefsir 3, 435-36.
[52] Mergînânî, Ebû'l-Hasen Ali İbnu Ebİ Bekr (593), el- Hidâye, Mısır, Tarihsiz, 2,163. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 38-41.
[53] Ra'd:13/38.
[54] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 41-42.
[55] Hz. İbrahim'in ailesi için: "Ey evin hanımı' Allah'ın rahmeti ve bereketleri üzerinize olmuşken, nasıl Ailah'ın işine şaşarsın?" denilir “Hûd:11/73”.
[56] Hûd:11/44
[57] Ankebût:39/32; Hıcr:15/60; A'raf .7/83.
[58] Buhârî, Enbiyâ:32, 46; Müslim, Fedâiiu's-Sahâbe 70; Tirmizî, Et'ime 31.
[59] Tahrîm:66/10-11. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 42-43.
[60] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 43.
[61] Ra'd:13/38
[62] Ailesi için dua eden peygamberler şüphesiz sâdece bunlar değildir.
[63]Ankebût:29/33; Şu'arâ :26/168-171; Mümtehine:60/4.
[64] Enbiyâ:21/76; Hûd:45/46
[65] İbrahim:14/40, Bak. Mümtehine:60/4; İbrahim:14/35.
[66] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 43-45.
[67] Furkân:25/74; Kasas:28/9.
[68] Kasas:28/10-13; Tâ-hâ:20/40.
[69] Kasas:28/10-11
[70]İnsan:76/19; Vâkı'a:56/17; Tûr:52/24.
[71] Diyanet İşleri Başkanlığı Tercümesi, Ankara 1980; Kutub, a.g.e. 15. 40S.
[72] Hasan Basri Çaniay Tercümesi, İstanbul, 1957, 3, 1102.
[73] Elmalılı 8, 5491.
[74] İbnu Kesîr, Tefsir 7, 184
[75] Râzî, a.g.e. 29,149-150..
[76] Bediüzzaman, Mektubât, Onyedinci Mektup, s. 80-81. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 45-47.
[77] Bediüzzaman, Mektubât, Onyedinci Mektup, s. 80-81.
[78] Münâvî, Şemsü'd-Dîn Muhammed Zeynü'd-Dîn Abdurra'üf (1031), Feyzu'l-Kadîr Şerhu'l-Câmü's-Sağîr, Beyrut, 1972, 3, 269.
[79] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 47-48.
[80] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 48.
[81] Furkân:25/74.
[82] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 49.
[83]Âl-i İmrân: 3/38. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 49-50.
[84] Bakara: 2/128. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 50.
[85] Ahkâf :46/15.
[86] Suyûtî, Telsîru Celâleyn s. 231; Beyzâvî, Nâsıru'd-Dîn Ebû Saîd Abdullah İbnu Ömer (685), Tef sîm'I-Beyzâvî, İkinci Tab, Mısır, 1955, 1, 180.
[87] A'raf :7/189.
[88] Buharı, el-Edebü'l-Müfred, s. 430. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 50-51.
[89]Âl-i İmrân 3/35. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 51-52.
[90] Isrâ:17/64.
[91] Buharı. Nikâh 67; Müslim, nikâh 116; tirmizî kâh 8 52.
[92]ÂI-i İmrân:3/36.
[93] Doğduğu andan itibaren.çocuğa yapılması gereken ierbiyevî muamelelerle alâkalı olarak Hz. Peygamberin hadîslerinde gelmiş bulunan teferruatı "Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye" adlı araştırmamızda kaydettik. Bilhassa şu sayfalar görülebilir: 77-107, 344-366.
[94] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 52-53.
[95]İbrahim:14/35.
[96]Şuara:26/35. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 53-54.
[97]Âl-i İmrân:3/39-40.
[98] Hûd:11/70-72 (Tıbda kaydedilen son gelişmeler, çocuk edinme hususunda gerek yaşlılık ve gerekse kısırlığın koyduğu engelleri aşma yoluna girmiştir.)
[99] Hicr:15/53.
[100] Meryem:19/7-8.
[101] Bak. Efmalılı, a.g.e. 1,499
[102] Yûsuf:12/6.
[103] Yûsuf:12/22
[104] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 54-55.
[105]ÂI-i İmrân:3/14.
[106] Hadîd:57/20.
[107] Kehf :18/34.
[108] Sebe:34/34-35.
[109] Meryem:19/78; Bak. Elmahlı, a.g.e. 9, 6264.
[110] Leheb:111/2.
[111] Mü’minûn.23/55-56.
[112] Tevbe:9/55, 85.
[113] Tevbe :9/69.
[114]Şuara:26/131-134. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 55-58.
[115] Sebe: 34/37.
[116] Enfâl: 8/27-28.
[117] Bak. Mülk:67/2; Bakara :2/155.
[118] Tegâbün: 64/14.
[119]İsrâ:17/64
[120] Alâk:96/5-6.
[121] Münâfikün: 63/9.
[122] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 58-62.
[123] Kehf :18/80.
[124] Râzî, a.g.e. 21,161.
[125] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 62.
[126]Nahl: 16/57-59.
[127]Zuhruf: 43/16-18.
[128] Saffâî:37/153-155. Keza bak. En'âm: 6/100; İsrâ:17/40.
[129]Zâriyât: 51/49; Bak. Ra'd :13/3; Yasin :36/36; Zuhruf: 43/12.
[130] Nebe:78/8; Bak. Nahl: 16/72; Rûm :30/21; Fâhır: 35/11.
[131] Necm:53/45-46.
[132]Şûra: 42/49-50.
[133] Nisa: 4/11.
[134] Ahzâb:33/4.
[135]Üsrûşenî, Ah kamu 's-Sığar 1, 173.
[136]Bu noktayı Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye adlı kitabımızda etraflıca tahlil ettik,s.172-176.
[137] Bak. a.g.e. s. 174. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 62-66.
[138] Mâide:5/27-28.
[139]Yûsuf:12/3-6.
[140] Yûsuf:12/8-9.
[141] Yûsuf:12/7.
[142] Münâvi, a.g.e. 4, 29
[143] Kaynaklar ve ilâve açıklamalar için yine Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye kitabımızın 175-176. sahifelerine bakılsın.
[144] Tâ-Hâ 20/25-35.
[145] A'raf :7/150; Tâ-Hâ: 20/92-94. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 66-71.
[146] Isrâ:17/23-24.
[147] Bakara: 2/83.
[148] En'am: 6/151-153.
[149] Nisa: 4/36.
[150] Ahkâf:46/15
[151] Ankebût: 29/8; Ahkâf: 46/15; Lokman: 31/14.
[152] Ahkâf: 46/15; Bak. Lokman: 31/14.
[153] Bak. râzt, a.g.e. 25, 36.
[154] Lokman: 31/14
[155] Meryem: 19/14
[156] Meryem: 19/32
[157] Nemi: 27/19
[158] İbrahim 14/41
[159] Bakara :2/215.
[160] Bakara:2/180.Âyet-i kerîmenin "miras düşen yakınlara vasiyet etme cevazı" bilâhare neshedilmiştir. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 71-76.
[161] Râgıb'ın açıklamasına göre, "Rab kelimesi aslında terbiye demektir. Terbiye de bir şeyi, tamam oluncaya kadar kademe kademe tedricen inşâ etmek" mânâsına gelir. Rab kelimesi aslen mastar ise de ism-i fail olarak kullanılmaktadır. Kayıdsız olarak, yâni Rab şeklinde sâdece Allah için kullanılır. "Mevcudatın maslahatına mütekeffil olan Allah" mânâsını ifâde eder. İzafetle birlikte olunca Allah için de kullanılır, insan için de: rabbü'l-âlemîn dendiği gibi rabbü'l-beyt fev sahibi) de denir. Kur'ân'da her iki kullanış da mevcuttur (Müfredat s. 184).
[162] Elmalılı a.g.e. 1,63-64.
[163] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 77-78.
[164] Tahrîm: 66/6
[165] Bak. İbnu Kesîr, Tefsîr 7, 58-59; Râzî, a.g.e. 30, 46; Zemahşerî, Ebûl-Kaasım Cârullah Mahmûd İbnu Ömer '538), Keşşaf, Beyrut, tarihsiz 4, 128.
[166] Râzî, a.g.e. 24,31.
[167] Zemahşerî, a.g.e. 4. 128
[168] Müfessirler, kendisi cennete gitse bile ihmalinden dolayı yakınlarının cehenneme gitmesine yol açan kimselerin de, onlarla ebediyen ayrılmış olma sebebiyle burada kastedilen hüsran sahiplerinden sayılacağı mânâsına da yer verirler. "Zira, derier, onlar da inanmış olsalardı, kendisinin olacaklardı." (Zemahşerî, a.g.e. 3, 392).
[169] Zümer: 39/15-16; Bak, Şuarâ: 42/45.
[170] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 78-80.
[171] Kur'ân tarafından aileye tevdi edilmiş olan -ve kısaca temel eğitim tabiriyle ifâde edilen-gencin hayata hazırlanma mes'ûliyetini, günümüz medeniyeti aileden alıp "okul"a vermiş, "okul" da bu hayatî bilgilerin, başta meslek bilgisi olmak üzere pek çoğunu ihmal etmekle, yeni yetişen nesli âvâre, intibaksız ve binnetîce âsi ye anarşis! kılmıştır, insanlığa işlenen bu cinayetten daha büyük bir cinayet düşünülemez
[172] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 81.
[173] Talâk: 65/6.
[174]Üsrûşenî, Muhammed İbnu Muhammed İbni'l-Hüseyn (632) Câmiu Atı kâmı 's-Sığâr, Mısır, 1301, 1,85-87.
[175] Cessâs, Ebû Bekr Ahmed ibnu Ali (370), Ahkâmu'l Kur'ân, Kahire, tarihsiz, 2, 108-109. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 81-83.
[176] Bakara:. 2/130-132.
[177] Bakara: 2/193, 217; Âl-i İmrân:. 3/19, 85; En'âm: 6/16; A'râf :7/29; Enfâl: 8/39; Tevbe: 9/33, 122; Yûnus: 10/105; Nûr: 24/2; Rum: 30/30, 43; Zümer: 39/3, 11; Feth: 68/28; Mümtehine: 60/8; Beyyine: 98/5.
[178] Feth: 48/28.
[179] Tevbe: 9/33.
[180] Enfal: 8/39.
[181]Âl-i İmrân: 3/19.
[182]Âl-i İmrân: 3/85.
[183] Taberâni, Mu'cemu's-Sağîr 1, 152.
[184]İbnu Haldun, Abdurrahman (808), el-Mukaddime, Beyrut, tarihsiz, s. 125.
[185]İbrahim: 14/37.
[186] Bak. Câmiu's-Sağîr3, 393-394.
[187] Münâvî, Feyzu'l-Kadîr 3, 394.
[188]Üsrûşeni, Ahkâmu'l-Sığâr 1, 102-103.
[189] İbnu Ebî şeybe, Ebû Bekr Abduliah İbnu Muhammed (253), Musannafu İbn-i Ebı Şeybe, Haydârâbâd, 1966,1, 348; Abdurrezzâk, İbnu Muhammed es-San'ânî (211) Musannafu Abdirrezzâk, Beyrut, 1970, 4, 344.
[190] Lokman: 31/13.
[191] A'râf: 7/180; İsrâ:17/110; Tâ-Hâ: 20/8; Haşr: 59/24.
[192] Buharı, Da'avât 69; 'Müsfİm, Zkr 5, 6.
[193] Allah'ın sübûtî sıfatları: Hayaî, ilim, semi' (her şeyi işitmesi), basar (her şeyi görmesi), irâde (dilemesi, dilediğini yapması), kudret (her dilediğine gücü yetmesi), kelâm (konuşma, vahyetme), tekvîn (yaratma sahibi olma). Allah'ın zatî sıfatlan: Vücut (varolmak), kıdem (varlığının evveli olmama), beka (varlığının sonu olmama), vahdaniyet (bir olması), muhalefetün iil-havâdis (hiçbir matılûka benzememesi).
(Bak. Dikmen, Tasavvuf ve Hikmet Işığında İslâm İlmihali, Cihan Yayınlan, 1983, İst.)
[194] Nisa: 4/150-152.
[195] Bakara: 2/285-286.
[196]İbrahim: 14/40.
[197] Aclûnî. İsmail İbnu Muhammed (1162), Keşfu'i-Hafâ, Beyrut, 1351, 2, 31.
[198] Tâ-Hâ: 20/132.
[199] Lokman: 31/17.
[200] Meryem: 19/55.
[201] ibnu Hacer. Şihâbü'd-Dîn Ebû'l-Fadl Ahmed el-Askalânî (852), Fethu'l-Bâri, Mısır, 1959, 2, 489-90; Zebidî, Zeyniİ'd-Dîn Ahmed İbnu Ahmed (893), Tecrîd-i Sarih, tercüme: Ahmed Naim, Ankara, 1972, 2, 941; Şevkân?, Muhammed ibnu Ali (1250), Neylül-Evtâr, Kahire, 1971, 1,349.
[202] Abdurcezzâk, Musannaf 4, 153.
[203]A.g.e. 4,154-155
[204] Buhârî, Savm 47; Müslim, Siyam 136.
[205]İbnu Âbidîn, reddü'l-Muhtâr 1, 92. Daha fazla bilgi içiri Hz. Peygamberin Sünnetinde Terbiye (s. 125-138) ve İslâm'da Temel Eğitim Esasları (s. 29-40) adlı kitaplarımıza bakılabilir.
[206] Lokman: 31/16-19.
[207]İbnu Âbidîn, a.g.e. 1, 92.
[208] Meryem: 19/42-45. En'âm sûresinde de Hz. İbrahim babasına: "Sen putları ilâh mı ediniyorsun, ben seni ve kavmini açık bir sapıklık içinde görüyorum" der (En'âm: 6/74).
[209] Meryem:19/47-48.
[210] Ankebût: 29/8.
[211] Lokman: 31/15. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 83-95.
[212] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 96-99.
[213] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 99.
[214]İbnu Kesîr, a.g.e. 1,358.
[215] Mü’minûn: 23/51.
[216] Bakara: 2/172. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 99-100.
[217] Necm: 53/39.
[218] Buharı. Büyü 15; Ahmed İbnu Hanbel (241), Müsnedu Ahmed, Kahire, 1313 4, 141.
[219]Münâvî.
[220] Gazali, İbnu Hâmid Muhammed İbnu Muhammed (505), Ihyâu Ulûmi'ö-Dîn, Tercüme:Ahmed Serdaroğlu, istanbul, 1975, 2, 234. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 100-101.
[221] Et-Aclûriî, Keşfu'1-Hafâ 1, 462-63.
[222] Kaynak ve teferruat İçin Sulh Çizgisi adlı kitabımız görülmelidir, s. 35 vd.
[223] Zuhruf: 43/32.
[224] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 101-103.
[225] Kasas: 28/77.
[226] Bakara: 2/200-202.
[227]İsrâ: 17/18-20. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 103-104.
[228] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 104.
[229] 62: Furkân 25/74.
[230] Bakara: 2/127-129.
[231] Bakara: 2/124.
[232]Şerhini, eş-Şeyh Muhammed (977), Muğni'l-Muhiâç, Mısır, 1958, 3, 458.
[233]Üsrüşenî, a.ge.e. 1,215-16.
[234]İbnu'l-kayyim; Şemsü'd-Dîn Ebû Abdillâh Muhammed İbnu Ebî Bekr el-Ceziyye (751), Tuhfetul-Mevdûd bi-Ahkâmi'l-Mevlûd, Bombay, 1961, s. 144-145.
[235] Bu mes'elede fazla bilgi için İslâm'da Çocuk Haklan {istanbul 1980) adlı kitabımız görülebilir (s. 111-116}
Görüldüğü üzere, İslâm dini, çocuğa mestekî bir formasyon kazandırılması işine, dinî terbiye kadar ehemmiyet vermiş olmaktadır. Meslekî formasyon işi, anarşi bataklığında boğulma noktasına geîirilen günümüz Türk gençliği için ayrı bir önem taşımaktadır. En az bin yıllık tarihimizde Taslanmayan böyle bir anarşinin çıkışında tedrisât sistemimizde dinî eğitimin yokluğu kadar meslekî eğitimin yokluğu da müessir olmuştur. Bunu bizzat anarşiye düşmüş olanların gazetelerde çıkan itiraf ve beyanlarında açık seçik görmemiz mümkündür. Bunlardan biri 9.3.1983 tarihli Tercüman'da şöyle diyor: ".... İş arama sırasında ne iş yapabileceğim sorulduğunda her şeyi yapabileceğimi bildiriyor ve ne kadar saklarsam saklayalım, lise mezunu olduğum ortaya çıkıyordu. Yâni, yarım yamalak, gereksiz çok şey bilen ama, aslında (işe yarar) çok az şey bilen işsiz bir genç.
"Aramalarımın boşa çıkması yanında şöyle bir ortak tavır görüyordum: Liseyi bitirmek için harcadığım yıllara ve harcadığım çabaya acıyordum. Niye bu ülkenin güçlükle oluşturduğu (maddî) birikim "böylesine acımasız ve sonuçsuz bir çaba uğruna sarf ediliyordu. Amerikanın en yüksek tepesini, Don nehrinin uzunluğunu, Hammurabf kanunlarını, modern mantığın denklemini bilmeyen İnsanlar nasıl oluyor da bize, bu bilgileri ezberlemiş kişilere verecek iş bulamıyorlardı. Topluma bir türlü uyum sağlayamıyordum..." Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:.104-108.
[236] Nûr: 24/31.
[237]İbnuKesîra.g.e. 5, 92.
[238]Râzî, a.g.e. 23, 209.
[239] Nur: 24/58
[240] Ebû Dâvud, Salât 26; Ahmed ibnu Hanbel, a.g.e. 2, 180, 187; Münâvî, a.g.e. 5, 521; Heysemî, Nuru'd-Dîn Ali İbnu Ebî Bekr (807), Mecmau'z-Zevâid, Beyrul, 1967, 1, 294; Dârekutnî, Ali ibnu Ömer (385), Sünenüd-Dârekutnî, Kahire, 1966, 1, 230.
[241] Râzi, a.g.e. 24,32; İbnu Kesir, a.g.e. 5, 124.
[242] Nûr: 24/59.
[243] Bak. Râzî 24,199.
[244] Nûr: 24/27.
[245] Râzî, a.g.e. 24,199. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 108-113.
[246] Nür: 24/31.
[247] Ahzâb: 33/59.
[248] Fazla bilgi için Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye adlı kitabımız görülmelidir s. 344-370. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 113-114.
[249] Nûh: 71/8.
[250] Nuh: 71/5.
[251] Hûd: 11/43.
[252] Ahkâf: 46/17-18.
[253]Âl-i İmrân: 3/20; Mâide: 5/92, 99; Ra'd: 13/40; Nahl: 16/35; Nûr: 24/54; Ankebût: 29/18; Yasin: 36/17; Şûra: 42/48; Tegâbün: 64/12
[254] Nahl: 16/82.
[255] Gâşiye: 88/21-22.
[256]Kasas: 28/56.
[257] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 114-118.
[258] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:118.
[259] Ahkâf: 46/15.
[260]Lokman: 31/14.
[261]Bakara: 2/233.
[262] Cessâs: a.g.e. 2,105
[263]Talâk: 65/6. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 118-120.
[264]İsrâ :17/24.
[265] Hadîsin kaynakları ve sıhha! durumu için Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye kitabına bakılmalıdır s. 113, 617 numaralı dipnot.
[266] Heysemî, Mecmau'z-Zevâid 2, 101.
[267] Hâkim Ebü Abdillah en-neysâbûrî (405), el-Müstedrek alâs-Sahîheyn, Haydârâbâd-Deken, 1335, 3, 179; Tirmîzî, Edhî 17; Ebû Dâvud, Edeb 108; Ahmed ibnu Hanbel, a.g.e. 6, 391; Münâvî, a.g.e. 6, 238; ibnu hacer, el-Metâlibu'l-Âliye, Kuveyt 1973, 2, 289; Heysemî, a.g.e. 4, 50; Azimâbâdi, Avnül-Ma'bûd Şerhu Süneni Ebû Dâvud, Medine, 1968,14,9.
[268] BaK. Ebû Dâvud. Salât 25; Abdurrezzâk, a.g.e. 4, 153, 154; İbnu Ebi Şeybe, a.g.e. 1, 347. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 120-122.
[269] Nahl:16/78.
[270] Âyetin aslında geçen "eşüdd" kelimesini izah eden Râzî, bunu 22-28 yaşlan arası olarak hükme bağlar. Bu açıdan tâbirin bir kısım Türkçe meallerde -umumiyetle bulûğun karşılığı olarak benimsenmiş olan- "ergenlik çağı" lâbiriyie (ercümesi bâzı iltibaslara sebep olacağı için hatalıdır kanaatindeyiz.
[271]Yûsuf: 12/22.
[272] Meryem: 19/12-13.
[273] Râzî, a.g.e. 21,191.
[274]İbnu Kesîr, a.g.e. 4, 442.
[275] Münâvî, a.g.e. 4, 28-29. Bak. İbnu Kesîr, tefsir, 4, 442.
[276]Meryem: 19/29-33.
[277] Devletimizin aldığı yeni bir kararla ilkokula başlama yaşının 7'den 6'ya indirilmesindeki isâbeti bu vesîte ile tebarüz ettirmek isteriz.
[278] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 122-125.
[279] Râzî, a.g.e. 18,87
[280] Yûsuf: 12/5.
[281] Saffât: 37/102.
[282] Râzî, ag.e. 26,152.
[283] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 125-126.
[284] İbni Hacer, Fethul-Bârî 1, 152; Afımed fonu Hanöel, a.g.e. 3, 429.
[285] Bak, ibnu Abdilberr. Ebû Ömer (463), Câmiu Beyâni'İ-İlm ve Fadlihi, Medine, 1968, 1,209,212.
[286]İbnu Hacer, Hedyü's-Sâri, Bulak, 1301 2, 251-252. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 126-127.
[287] Zuhruf: 43/22-23.
[288] Mâide: 5/104; A'râf: 7/28; Yûnus: 10/78; Enbiyâ: 21/53; Şuarâ: 26/74; Lokman: 31/21.
[289] Kehf: 18/15.
[290] Keh1:8/10,13.
[291] Enbiyâ: 21/56-61.
[292] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 127-129.
[293] Yusüf: 12/11-13.
[294] Kurt kelimesi (zi'b) Kur'an'da öç defa ve üçü de Hz. Yûsuf'la ilgili olarak, yâni Yûsuf sûresinde geçer (13, 14 ve 17. âyetler). Çocukların kurtla korkutulmasından, masallarda geçen çocuk-kurt münasebetlerine kadar çok zengin bir kültpr bu açıdan oldukça manidardır ve incelemeye değer.
[295] Tevbe: 9/65; Mâide: 5/57, 58; En'âm: 6/70; A'râf :7/51; Enbiyâ: 21/55; Zuhruf: 43/83; Meâric.:70/42.
[296] En'âm: 6/32; Ankebût: 29/64; Muhammed: 47/36; Hadîd: 57/20.
[297] Enbiyâ: 21/16; Duhân: 44/38.
[298] el-Mûttakî, Alâüddin Ali el-Mötîakî fbnu Hüsâmid-dîn el-Hindî (975), Kenzu'l-Ummâ! Haleb, 1978, 4, 292; Münâvî, a.g.e. 4,59.
[299] Tirmizî, Fedâiiul-Cihâd 11; İbnu Mâce, Cihâd 19.
[300]İbnu Hamza el-Hüseynî, es-Seyyid ibrahim İbnus-Seyyid (1120), el-Beyân ve't-Ta'rîf fî Esbâb-i Vürûdil-Hadîsi'ş-Şerîf, Haieb, 1329, 2, 63.
[301] Deylemi Ebû Mansûr (558), Müsnedü'l-Firdevs. Yzm. Şehid Ali Paşa, Nu. 565 2,136/b; ibnu Hamza el-Hüseynî, a.g.e. 2, 228.
[302] Bak, Canan, Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye 251-253. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 129-131.
[303] Bak, Müslim, Vasiyye 14, Nesâî, Vesâyâ 8, Ebû Dâvud, Vesâyâ 14.
[304]Bak. Usruşenî, a.g.e. 1, 10; 2, 8-10; Kaabisî, Ebu'l-Hasan Ati Ibnu Muhammed (403/1012) İslâm'da Öğretmen ve Öğrenci Mes'elelerine Dair Geniş Risale, tercüme: Süleyman Ateş, Hıfzurraîıman Râşit Öymen, Ankara, 1966, s. 54.
[305] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 131-136.
[306] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:137.
[307] Cessâs, a.g.e. 1, 12; Ebû Bekr İbnu'l-Arabî, Muhammed ibnu Abdillah (543) Ahkâmu'l-Kurân, Mısır, tarihsiz 1, 154; Râgıb, a.g.e. s. 550.
[308] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 137-138.
[309] Ebû Bekr İbnu'l-Arabî, a.g.e. 1, 319-320.
[310] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 138-140.
[311] Bak, İbnu Âbidîn, Muhammed Emîn ibnu Ömer {1198), Reddü'l-Muhtar, Beyrut, tarihsiz, 3, 314-15; Üsrûşenî Ahkâmu's-Sığâr 1, 149.
[312] Bak. Ebû Zühre, el-Ahvâlu'ş-Şahsiyye, Mısır, 1957 s. 460-61.
[313] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 140.
[314] İstiğna yaşı çocuğun yeme, içrne, giyinme, temizlenme, istinca gibi işlerini kendi kendine yapabilme yaşıdır. Rakam hususunda âlimler yedi, sekiz ve dokuz yaşlarını İleri sürerek ihtilâf ederler. Kız çocuğu fçin istiğna yaşı haysz yaşıdır denmiştir, (bak. Üsrûşenî, a.g.e. 1, 101}
[315] Bak. Üsrûşenî, a.g.e. 1, 98. Bundan sonra hidânede öncelik hakkına sahip olanlar hususunda ihtilâf vardır. Teferruat için bak. a.g.e. 98-99.
[316] a.g.e. 1,99. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:
[317] a.g.e. 1,184.
[318] Ebû Bekr İbnu'l-Arabî, a.g.e. 1, 372.
[319]Aradaki fark için bak. Üsrûşenî, a.g.e. 1,240,263, 291, 316; 2,10.
[320] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 141-142.
[321] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 142-143.
[322] Duhâ: 93/6-9.
[323] Fecr: 89/17.
[324] Maun: 107/1-3.
[325] Beled: 90/8-16. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 144.
[326] Enfal: 8/4l.
[327]Haşr:59/7.
[328] Nisa: 4/8.
[329] Elmalılı: 2,1295.
[330] Bakara: 2/215.
[331] Bakara: 2/177.
[332] Bakara: 2/83.
[333] Buhâri, Talâk 25; Müslim, Zühd 42.
[334]İbnu Mâce, Edeb 6.
[335] Tirmîzî, Birr 14.
[336] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 145-149.
[337] Kehf: 18/82.
[338] Nisa: 4/6.
[339] Ebû Bekr Ibnu'l-Arabî, a.g.e. 1. 320.
[340]Elmalılı, a.g.e. 2,1292-93.
[341] Bilmen, Istılahât-ı Fıkhiyye 7, 269.
[342]Ebû Bekt İbnu'i-Arabî, a.g.e. 1, 322.
[343]a.g.e. 1, 322.
[344] Cessâs. a.g.e. 2, 358-59.
[345] Müslim, Cihâdl 37.
[346] Ebû Bekr İbnu'l-Arabî, a.g.e. 1, 322-23.
[347] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:149-153.
[348] a.g.e. 1,326.
[349] Bak. Râzî, a.g.e. 6, 52.
[350] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 153-155.
[351] Cessâs, a.g.e. 2, 13-14.
[352]Râzî 6, 52. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 155-156.
[353] Cessâs, a.g.e. 2, 14.
[354]Bak. Elmalılı, a.g.e.2, 768.
[355] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 156-157.
[356] Terbiye açısından ailenin ehemmiyetini, daha önce zikrettiğimiz İslâm'da Çocuk Hakları adlı kitabımızda etraflıca açıkladık (s. 68-88]. Orada müdellel olarak genişçe kaydedilenleri şöyle özetleyebiliriz:
1. Bilhassa süt devresini bakımevlerinde geçiren çocukların ruhî gelişmelerindeki gerilik sebebiyie, çocuk bakım müesseseleri, her çeşit maddî konforu hâiz bile olsa, hiçbir süreite ailenin yerini tutamaz. Bu sebeple kimsesiz bir çocuk, aile içine yerleştirilmeli, hiçbir imkân olmadığı hallerde son çâre olarak yuvaya yerleştirilmelidir. Bu düşünce, ücreti devletçe karşılanan "koruyucu aile" müessesesini getirmiştir.
2. İnsan neslinin aile ile sağlıklı şekilde devam edeceği gerçeği anlaşılınca, aile müessesesini korumak için Birleşmiş Milletler öncülüğünde, bütün dünyada tedbîrler alınmıştır: Çocuklu ailelere yapılan çeşitli maddî yardımlar, himayeler, evlenme kredileri gibi.
3.Çocuk sağlıklı bir gelişmeye ancak aile yapısına uygun bir çevre içerisinde kavuşabileceğinden, çocuk himaye müesseseleri aileye benzetilmiştir: oralarda çalışanlar geçmiş devirlerde hep kadınlardan seçilirken, zamanımızda, en ait seviyedeki müstahdemden en üst seviyedeki muallim ve doktora varıncaya kadar eşit sayıda erkek ve kadından teşkîl edilmiştir. Çocuk yuvalan bile, aynen normal ailelerin oturduğu meskenler şeklinde inşa ve tanzîm edilen dâireler şeklinde, anne-baba rolünü oynayacak bir kadın ve erkek bakıcı nezaretinde kız-erkek çocukları (yine ailede olduğu gibi) belli yaşlara kadar ayırmaksızın 7-8 kişilik gruplar hâlinde teşkîl edilmekte, burada kalan çocuklara, zaman zaman ziyaret edilecek, mektup yazılacak 'sağdıç akrabalar: halalar, teyzeler, dayılar, amcalar bulunmaktadır. Maksad yuvadaki çocuğa mümkün mertebe aile havasını yaşatmak.
4. Ailenin terbiye açısından ehemmiyetini ortaya koyan mühim bir vak'a Rusya'daki tecrübedir. Komünistler orada iktidara geçince yıkılması gereken burjuva müesseselerinden biri olarak, en ziyâde hücum edilen aile müessesesi, îarihte eşine-rastlanmadık darbe yemiştir. Ancak, yeni görüşler bir müddet tatbik edildikten sonra, "çocuklara İlk içtimâi terbiyelerini vermede ailenin, kreşlerden, çocuk bahçelerinden veya devlet müesseselerinden daha iyi, daha müessir olduğu" gerekçesiyle tekrar aile düzenine dönülmüştür. Ayrıca aileyi koruyucu bir kısım kanunî tedbirler de. alınmıştır.
5. Eskiden zengin çocuklarının fıtraten daha kabiliyetli olduğuna inanılırken, şimdi bu düşüncenin yanlışlığı kabul edilmiştir. Zira anlaşılmıştır ki, çocuktaki bir kısım melekelerin inkişâfında aile muhiti, bu muhitin sağladığı maddî ve manevî imkânlar büyük rol oynamaktadır. Çocuğun ortaya koyacağı şahsiyet fıtrî değil, kesbîdir, terbiyevîdir. Düzenli bir ailenin şuurla vereceği bir terbiyenin yerini hiçbir şey dolduramamaktadır. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 157-159.
[357] Nisa: 4/10.
[358] An'âm: 6/152; İsrâ: 17/34.
[359] Elmahl!, a.g.e. 3e, 2095.
[360] Nisa: 4/6.
[361] Nisa: 4/2.
[362] Cessâs, a.g.e. 2, 338.
[363] Bak. Elmalılı 2, 1278.
[364]Âyetten kaydedilen bu ve müteakip açıklamalar için bak. Elmalılı 2, 1278-1279; Cessâs, a.g.e. 2, 340-341.
[365]Üsfûşenî, a.g.e. 1, 191.
[366]a.g.e. 1,73.
[367] Râzî 6, 52.
[368] Cessâs, a.g.e. 2, 341.
[369] Ebû Sekr İbnu'f-Arabî, a.g.e. 1, 327
[370] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 160-166.
[371] Cessâs, a.g.e. 2, 13.
[372] Cessâs, a.g.e. 2, 14.
[373] Nisa: 4/3.
[374] Nisa sûresinin: 2, 3, 6, 9, 10 ve 11. âyetleri.
[375] Nisa: 4/127.
[376] Tebrîzî, Ebû Abdillâh Muhammed İbnu Abditlâh (737), Meşkâtul-Mesâbîh, Dımeşk, 1961,2, 170.
[377]Kasas: 28/27.
[378] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 167-169.
[379] Necm: 53/39.
[380]Üsrûşenî, a.g.e. 1,148.
[381] a.g.e.1,98.
[382] a.g.e. 2,62.
[383] a.g.e. 1,85.
[384] a.g.e. 1,146-147.
[385] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:169-171.
[386] Ebû Bekr İbnul-Arabî a.g.e. 1, 327.
[387] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 172.
[388] Bir Peygamber'in rü'yâda bile olsa gördüğünün valiye dayandığı ve binâenaleyh hak olduğu (bak. Râzî, a.g.e. 26, 153) kaziyyesi ve usûlcülerin bir hüküm geldikle icra edilmeden neshediiip edifmiyeceğt hususunu tartışmış olmaları (Râzî, a.g.e. 26, 155) gibi hususlar göz Önüne alınırsa, Hz. İbrahim'in oğlunu kurban etmeye tevessülüyle alâkalı âyetlere (Satfât 37, 101-102) dayanarak Hz. ibrahim zamanına kadar -belki de bîr kısım kayıtlara tâbi olacak- çocuk kurban etmenin câri olduğu, ondan sonra bu tatbikatın meşruiyetinin neshedildiği de düşünülebilir,
[389] Bakara: 2/49; A'râf :7/127, 141; İbrahim. 14/6; Kasas: 28/4; Mümin: 40/25.
[390] En'âm: 6/137.
[391] Aynî, Bedrü'd-Dîn Ebû Muhammed Mahmûd İbnu Ahmed (855), Umdeîu'l-Kaarf Şerhu Sahîhi'l-Buhârî, 1348 (baskısından ofset), 22, 87; İbnu Hacer, Fethu'l-Bârî 13, 10.
[392]İbnu Kesir, iefsîr 3, 107.
[393] Heysemî, a.g.e. 7, 134; İbnu Kesîr. a.g.e. 7, 226.
[394]Heysemî, a.g.e. 1,94-95.
[395] En'âm: 6/151.
[396]İsrâ: 17/31.
[397] En'âm: 6/140.
[398] Saff: 61/12.
[399] Tekvîr: 81/8-9.
[400]İsrâ: 17/31; Enam: 6/151.
[401] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 172-177.
[402] Kehf: 18/74-75.
[403] Kehf: 18/80-81.
[404] Bu mevzuun teferruatı için Elrnahİi tefsiri görülmelidir (5, 3260-63, 3271-74). Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 177-179.
[405] Nisa:4/97-98.
[406] Râzi 11, 13; Kessâf 1,557.
[407] Nisa: 4/75. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 179-182.
[408] Bakınız: Mübârekfuri, Ebû'l-Ali Muhammed Abdurrahman (1353), Tuhfetul-Ahvazî, Kahire, 1963,4,685.
[409] Tirmizî, Hudûd 1 (Hadîs, Nesâî, Ebû Dâvud ve İbnu Mâce'ds de mevcuttur). Tirmizî bu hadîsle bütün âlimlerin amel ettiğini belirtir.
[410] Bu mevzu üzerine müdellel açıklamalar için İslâm'da Çocuk Haklan adlı kitabımıza bakılsın s. 37-57.
[411]Bu mevzuda geniş bilgi için Ahkâmu's-Sığâr (-Üsrûşenî'nin) görülmelidir.
[412] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 183-185.
[413] Cessâs, a.g.e. 2. 356. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:185.
[414]Üsrûşenî, a.g.e.. 1,143.
[415] a.g.e. 1,300-301. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 185-186.
[416] a.g.e. 1,300. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 186.
[417] a.g.e. 1,320. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 186.
[418] a.g.e. 2, 15
[419] a.g.e. 1,305.
[420] a-g.e.2,l8. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 186-188.
[421] a.g.e.1, 326-27. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 188-189.
[422] a.g.e. 2, 8-11.
[423] a.g.e.2, 18.
[424] a.g.e. 1, 133, 134. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:
Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 189.
[425] Bu mevzûyla ilgili olarak şu âyetlere bakılabilir: Bakara 2/4, 11,12 176 233 238-Nisa 4/7, 11, 23, 33, 176; Talâk 65/4-6. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 190.
[426] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 191-192.
[427] Bak. Suyûlî, el-İtkân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Mısır 1951, 2, 133-135.
[428] Beled: 90/1-4.
[429] Leyl: 92/3.
[430] Fâtır: 35/11.
[431] Fussilet: 41/47.
[432] Ra'd: 13/8.
[433] Mü'min: 40/67.
[434]Zümer:39/6.
[435] Rûm: 30/54.
[436] Necm: 53/32; Lokman: 31/14.
[437] Hacc: 22/5.
[438] Kıyamet: 72/36-40.
[439] Ahkâf: 46/15. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 192-197.
[440] Lokman: 31/34.
[441]İsrâ: 17/88; Hûd: 11/13; Bakara: 2/23; Yûnus: 10/38.
[442] Müslim, Kader 1.
[443] Bak. İbnu Hâcer, Fethu'l-Bârî 14, 282-83.
[444]Bak. Bediüzzaman, Lem'alar, s. 103. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 198-200.
[445]İslâm'dan sonra, dinlerin yerini tutmak üzere insanlar tarafından ortaya atılan hümanizm, komünizm gibi izm'li sistemler de aynı yoldan gitmiş, insanları ilâhlaştırmıştır.
[446]İnlâs: 112/1-4.
[447] Meryem: 19/88-93.
[448] Furkân: 25/1-2
[449] Nisa: 4/171; En’âm: 6/101; Meryem: 19/35; Mü'minûn: 23/91; Zuhruf: 43681; Bakara: 2/116; Yûnus: 10/68; İsrâ: 17/111; Kehf: 18/4; Enbiyâ: 21/26; Zümer: 39/4; Cinn: 72/3.
[450] Zuhruf: 43/19.
[451] Saffât: 37/149-155.
[452] Zuhru: 43/16, bak. Tûr: 53/39; Nisa: 4/117; İsrâ: 17/40. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 200-202.
[453] Hâkim, el-Müsledrek 2, 291.
[454] Buhârî. İman S; Müslim, İman 70.
[455] Tevbe: 9/24.
[456] Ahzâb: 33/6. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 202-204.
[457] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 204.
[458] Hac: 22/1-2.
[459] Müzemmil:73/17.
[460] Fâtır: 35/18.
[461] Lokman: 31/33.
[462] Meâric: 70/11-14.
[463]Âİ-İ İmrân: 3/116.
[464]Al-i İmrân: 3/10; Mücâdile 58/17; Tebbet 111/2-
[465] Mümtahine: 60/3.
[466] Abese: 80/34-47. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 205.
[467] Elmalılı, a.g.e. 2, 1295-1296. Âyet: Nisa: 4/9.
[468] Bak. İbnu Hişâm, Ebû Muhammed Abdu'l-.Melik (218), es-Sîretü'n-Nebevyye, Mısır, 1955,1-2,573. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 205-208.
[469] a.g.e. 583.
[470]Âl-i İmrân: 3/61.
[471]İbnu Hişâm 1-2, 583-84.
[472] Bakara: 2/266. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 209-210.
[473] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 211-214.
[474] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 215-219.
[1] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 9-15.
[2] Râgıb, Ebu'l-Kâsım el-Hüseyn İbnu Muhammed (502). el-Müfredât Fî Garîbh-Kur'ân, Kahire, 1961/1381, s. 532; İbnu Manzûr, Ebû'l-Fad! Cemâlu'd-Dîn Muhammed İbn-i Mükerrem, Lisanu'l-Arab, Beyrut, tarihsiz, 3, 468; İbnu'i-Esîr, Mecdü'd-Dîn Ebû's-Seâdât (606), en-Nihâye fî Garîbi'l-Hadîs ve’l Eser, Kahire, 1963, 5, 225.
[3] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 15-19.
[4] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:19.
[5] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 21.
[6] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:21-22.
[7] Bak: Nisa 4/3, 25.
[8] Bakara: 2/221.
[9] Müslim İbnu Haccâc ei-Kuşeyrî (261), Sahîh-i Müslim, Kahire, 1955, Rada; 53; Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed (279), Sünenü 'Tirmizî, Humus, 1966, Nikâh 4; Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed ibnu Ali (303), Sünenü'n-Nesâi, kahire, 1930, Nikâh 10.
[10] Kaarî, Nûru'd-Dîn Molla Alt İbnu's-Sultân Muhammed el-Herevî (1014), Şerhu Ayni'l-İlm ve Zeyni'l-Hiim, Beyrut, 1352, 1, 234. Hadîsin mevzu olduğunu söyleyen olmuşsa da, Aiiyyü'l-Kaarî bunu reddeder. Ayrıca mânâsının doğruluğu te'yîd edilmiştir. (Acluni, Keşfu'l-Hafa 1,272).
[11] Bak: Kaan, a.g.e. 1,234.
[12] Nûr: 24/3.
[13] Nûr:24/33.
[14] Müslim, Nikâh t.
[15] Kenzu'l-Ummâl 16, 492-93; Müsrted-i Ahmed 5, 163-64 (parantez içindeki ilâveler Müsned'dendir). Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:22-25.
[16] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 25.
[17] Nisâ:4/34.
[18] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 26-27.
[19] Filloux J.C., La Personnalite, PUF, Paris, 1967, p. 59; JacOuin Gl, Çocuk Psikolojisinin Ana Çizgisi, Çeviren Mehmet Toprak, İstanbul, 1964, s. 35.
[20] el-Haddâdî, Ebû Bekr İbnu Ali (800/1397), ef-Cevheretu'n-Neyyire 2, 116.
[21] Ahzâb:33/33.
[22] Kâsânî, Bedâîu's Sanâ'î, Beyruî, 1974, 4, 24; İbnu Hacer, Fethu'l-Bâri 11, 434.
[23]İslâm'ın bu mevzûdaki görüşleri Hz. peygamberin Sünnetinde Terbiye adlı kitabımızda genişçe açıklanmıştır, (s.380-412}.
[24] Bir çocuğun küçükken, anne ve babanın müşfik alâkasından ve mânevi doyumdan mahrum olarak yetişmesi, ileriki hayatında aldatıcı, zararlı telkinlere mukavemet göstermeden hemen kapılıvermesinde mühim rol oynadığı da anlaşılmakladır. 1968-1982 yılları arasında memleketimizi kasıp kavurmuş bulunan anarşi döneminde, anarşist bir teşkilâtın en üst seviyelerinde yer almış, birçok anarşik eylemlerde bulunmuş, cinayetler işlemiş bir gencin, bilâhare yaptığı bâzı açıklamalar mevzûmuz yönünden ehemmiyetlidir. Anarşist telkinlerin gençler üzerinde başart sağlamasını altı sebeple izah ve anarşiye düşenlerin çoğunlukla problemli ve bu sebeple de çocuklarına karşs yeterli şefkat, sevgi ve alâkayı göstermeyen ailelerden geldiklerini ifâde eder. Müşahhas bir örnek olarak kendi durumunu sunan genç, annesinin de, babasının da çalışmaları sebebiyle küçükken onlardan sıcak bir aile ilgisi göremediğini, bu durumun onu dâima ilgiye muhtaç bir hâlet-i ruhiye içinde bıraktığını, bu ruhi bozukluk içinde üniversitede okurken kendisine gösterilen sahte ilgilere kolayca aldanarak anarşist olduğunu dile getirir. Aşağıda kaydedeceğimiz itiraflar meyâmnda en ibretâmiz ve çarpıcı ifâdenin "Benim aradığım; içten, sıcak, samîmi kişilerin ilişkilerinin var olduğu bir ortam idi. Eğer bu ortamda başka bir siyâset bulsa idim, bugün belki o başka siyâsetin üyesi olarak yargılanacaktım" cümlesi olduğu kanaatindeyiz. Bu ibreîâmiz açıklamalardan bâzı cümleleri aynen tâkib edelim:
“Eğer ciddi bir araştırma yapılırsa, özeliikle ...'nin eylemci ve yönetici kesimini oluşturanların böylesi bir uyumsuzluk ve ailevî problemle karşı karşıya oldukları hemen göze çarpacaktır. Örgütün üst düzeyinde yer alan kişilerden ilk anda aklıma gelen dört kişinin babalarının alkolik olması ve iki kişinin de ana-babalarının ayrı bulunması her halde basit bir tesadüf değildir. Benim problemlerim ise çok küçük yaşta başladı. (...). Aileleri ve yakın çevreleri ile sağlıklı ilişkiler kuramayan gençler, ihtiyaçları olan ilgili ve yakınlığı dışarıda arayacaklardır. Eğer bu ilgiyi ideolojik bir ortamda buluyorsa, işte dertler bu anda başlayacaktır. Artık yalnız değildir. Aynı dili kullandığı, ciddiye alındığı bir. ortamdadır. Ve ilk anda psikolojik doyumu yitirmemek için her şeye katlanacaktır. (...). Benim gibi desteğe, ilgiye susayan biri için bu olaylar dış görünümü ile âdefâ rüya idi. İdeal (î) insanlar vardı orada- Benim aradığım içten, sıcak ve samimî kişilerin ilişkilerinin var olduğu bir ortam idi. Eğer bu ortamda başka bir siyâset bulsa idim, bugün belki o başka siyâsetin üyesi olarak yargılanacaktım, (...}. Beni esas memnun eden şey, bir çevrenin ve daha önce belirttiğim sebeplerle sempati duyduğum, saygı duyduğum bir çevrenin bana güvenmesi ve kabul etmesi idi. işin siyâsî yanı benim İçin ikinci faktördü. Önemli olan hangi örgütte olduğum değil, bir örgüte kabul edilmemdi." (Tercüman Gazetesi, 9.3.1983 günlü nüshası. Yazı, "Nasıl Anarşist Oldular?- adıyla yapılan bir röportaj'dan alınmadır. Röportajı Tokay Gözütokyapmıştır).
[25]İslâmda Çocuk Haklan, s. 80-81. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 27-30.
[26] Le Monde gazetesi, 2 Ocak 1976 sayılı nüshası.
[27] Alınan tedbirler hususunda, yukarıdaki kitabımıza bakılabilir, s. 81.
[28] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 30-32.
[29] Ve!â-i Müvâlât: Nesebi meçhul birisi İle tesis edilen yardımlaşma rabıtası (akrabalığı). Velâ-i Ataka: Âzâd edilen köle ile efendi arasında teessüs eden bir rabıta (akrabalık bağı). Ölüm halinde tevarüsü gerektirir.
Civar: Bir yabancıya tanınan himaye, eman.
[30] Bak. İbnu Kesîr, Jmûdüd-Dîn Ebû'l-Fidâ İsmail (v. 774), TefsîruI-Kur'ânil-Azîm, Beyrut, 1966,5,426-27.
[31] Ahzâb:33/6
[32] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 32-34.
[33] Mücâdile 58/2; Ahzâb:33/4. Zıhârla alâkalı teferruat için bak: Bilmen, Büyük İslâm İlmihali, İstanbul, 1964 s. 304: Dikmen, İslâm İlmihali, İstanbul, 1983, s. 441-444. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 34-35.
[34] Elmalılı a.g.e. 6, 3898-99; Suhârî, Ebû Abdillâh Muhammed İbnu İsmail (256), Sahih-i Buhârî, Kahire, 1958, Tefsir, Suretu'i-Ahzâb; İbnu'l-Esîr, İzzü'd-Dîn Ebûl'-Hasen Alî ibnu Muhammed (630), Üsdü'l-Gâbe fî Ma'rifeti's-Sahâbe, Kahire, 1970, 2, 281-283.
[35] Ahzâb: 33/40.
[36]Üsdü'l-Gâbe 2, 283.
[37] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 35-36.
[38]" Kur'an-ı Kerimde hakîkî ve hükmî anne-baba bahisleriyle bu bahis birbirinden tamamen ayrı olarak ele alınmamış ise de, biz mevzûumuzu vazetmede takip ettiğimiz sistematik icabı, ayrı ayrı başlıklar alımda ele almayı uygun gördük.
[39] Ahzâb: 33/4-5.
[40]Üsdü'l-Gâbe 2, 281.
[41] Suyûtî, Celâlüd-Dîn Abdurrahman Ebû Bekr (911), Lübûbu'n-Nükûl, Tefsîru Celâleyn'in haşiyesinde basılmıştır, Dırneşk, 1978, s. 553.
[42]"Usdul-Gâbe 2, 208.
[43] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 36-37.
[44] Hûd:11/45/46.
[45] Tevbe:9/114.
[46] Nisa :4/144.
[47] Tevbe:9/23.
[48]Üsdü'l-Gâbe 2, 421.
[49] Bak. Bilmen, Ömer Nasûhi, Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, Tarihsiz, 5. 225.
[50] Tevbe:9/84.
[51] Buhârî, Tefsîru Sûretit-Tevbe 12, 13; İbnu Kesîr, Tefsir 3, 435-36.
[52] Mergînânî, Ebû'l-Hasen Ali İbnu Ebİ Bekr (593), el- Hidâye, Mısır, Tarihsiz, 2,163. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 38-41.
[53] Ra'd:13/38.
[54] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 41-42.
[55] Hz. İbrahim'in ailesi için: "Ey evin hanımı' Allah'ın rahmeti ve bereketleri üzerinize olmuşken, nasıl Ailah'ın işine şaşarsın?" denilir “Hûd:11/73”.
[56] Hûd:11/44
[57] Ankebût:39/32; Hıcr:15/60; A'raf .7/83.
[58] Buhârî, Enbiyâ:32, 46; Müslim, Fedâiiu's-Sahâbe 70; Tirmizî, Et'ime 31.
[59] Tahrîm:66/10-11. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 42-43.
[60] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 43.
[61] Ra'd:13/38
[62] Ailesi için dua eden peygamberler şüphesiz sâdece bunlar değildir.
[63]Ankebût:29/33; Şu'arâ :26/168-171; Mümtehine:60/4.
[64] Enbiyâ:21/76; Hûd:45/46
[65] İbrahim:14/40, Bak. Mümtehine:60/4; İbrahim:14/35.
[66] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 43-45.
[67] Furkân:25/74; Kasas:28/9.
[68] Kasas:28/10-13; Tâ-hâ:20/40.
[69] Kasas:28/10-11
[70]İnsan:76/19; Vâkı'a:56/17; Tûr:52/24.
[71] Diyanet İşleri Başkanlığı Tercümesi, Ankara 1980; Kutub, a.g.e. 15. 40S.
[72] Hasan Basri Çaniay Tercümesi, İstanbul, 1957, 3, 1102.
[73] Elmalılı 8, 5491.
[74] İbnu Kesîr, Tefsir 7, 184
[75] Râzî, a.g.e. 29,149-150..
[76] Bediüzzaman, Mektubât, Onyedinci Mektup, s. 80-81. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 45-47.
[77] Bediüzzaman, Mektubât, Onyedinci Mektup, s. 80-81.
[78] Münâvî, Şemsü'd-Dîn Muhammed Zeynü'd-Dîn Abdurra'üf (1031), Feyzu'l-Kadîr Şerhu'l-Câmü's-Sağîr, Beyrut, 1972, 3, 269.
[79] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 47-48.
[80] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 48.
[81] Furkân:25/74.
[82] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 49.
[83]Âl-i İmrân: 3/38. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 49-50.
[84] Bakara: 2/128. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 50.
[85] Ahkâf :46/15.
[86] Suyûtî, Telsîru Celâleyn s. 231; Beyzâvî, Nâsıru'd-Dîn Ebû Saîd Abdullah İbnu Ömer (685), Tef sîm'I-Beyzâvî, İkinci Tab, Mısır, 1955, 1, 180.
[87] A'raf :7/189.
[88] Buharı, el-Edebü'l-Müfred, s. 430. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 50-51.
[89]Âl-i İmrân 3/35. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 51-52.
[90] Isrâ:17/64.
[91] Buharı. Nikâh 67; Müslim, nikâh 116; tirmizî kâh 8 52.
[92]ÂI-i İmrân:3/36.
[93] Doğduğu andan itibaren.çocuğa yapılması gereken ierbiyevî muamelelerle alâkalı olarak Hz. Peygamberin hadîslerinde gelmiş bulunan teferruatı "Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye" adlı araştırmamızda kaydettik. Bilhassa şu sayfalar görülebilir: 77-107, 344-366.
[94] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 52-53.
[95]İbrahim:14/35.
[96]Şuara:26/35. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 53-54.
[97]Âl-i İmrân:3/39-40.
[98] Hûd:11/70-72 (Tıbda kaydedilen son gelişmeler, çocuk edinme hususunda gerek yaşlılık ve gerekse kısırlığın koyduğu engelleri aşma yoluna girmiştir.)
[99] Hicr:15/53.
[100] Meryem:19/7-8.
[101] Bak. Efmalılı, a.g.e. 1,499
[102] Yûsuf:12/6.
[103] Yûsuf:12/22
[104] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 54-55.
[105]ÂI-i İmrân:3/14.
[106] Hadîd:57/20.
[107] Kehf :18/34.
[108] Sebe:34/34-35.
[109] Meryem:19/78; Bak. Elmahlı, a.g.e. 9, 6264.
[110] Leheb:111/2.
[111] Mü’minûn.23/55-56.
[112] Tevbe:9/55, 85.
[113] Tevbe :9/69.
[114]Şuara:26/131-134. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 55-58.
[115] Sebe: 34/37.
[116] Enfâl: 8/27-28.
[117] Bak. Mülk:67/2; Bakara :2/155.
[118] Tegâbün: 64/14.
[119]İsrâ:17/64
[120] Alâk:96/5-6.
[121] Münâfikün: 63/9.
[122] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 58-62.
[123] Kehf :18/80.
[124] Râzî, a.g.e. 21,161.
[125] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 62.
[126]Nahl: 16/57-59.
[127]Zuhruf: 43/16-18.
[128] Saffâî:37/153-155. Keza bak. En'âm: 6/100; İsrâ:17/40.
[129]Zâriyât: 51/49; Bak. Ra'd :13/3; Yasin :36/36; Zuhruf: 43/12.
[130] Nebe:78/8; Bak. Nahl: 16/72; Rûm :30/21; Fâhır: 35/11.
[131] Necm:53/45-46.
[132]Şûra: 42/49-50.
[133] Nisa: 4/11.
[134] Ahzâb:33/4.
[135]Üsrûşenî, Ah kamu 's-Sığar 1, 173.
[136]Bu noktayı Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye adlı kitabımızda etraflıca tahlil ettik,s.172-176.
[137] Bak. a.g.e. s. 174. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 62-66.
[138] Mâide:5/27-28.
[139]Yûsuf:12/3-6.
[140] Yûsuf:12/8-9.
[141] Yûsuf:12/7.
[142] Münâvi, a.g.e. 4, 29
[143] Kaynaklar ve ilâve açıklamalar için yine Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye kitabımızın 175-176. sahifelerine bakılsın.
[144] Tâ-Hâ 20/25-35.
[145] A'raf :7/150; Tâ-Hâ: 20/92-94. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 66-71.
[146] Isrâ:17/23-24.
[147] Bakara: 2/83.
[148] En'am: 6/151-153.
[149] Nisa: 4/36.
[150] Ahkâf:46/15
[151] Ankebût: 29/8; Ahkâf: 46/15; Lokman: 31/14.
[152] Ahkâf: 46/15; Bak. Lokman: 31/14.
[153] Bak. râzt, a.g.e. 25, 36.
[154] Lokman: 31/14
[155] Meryem: 19/14
[156] Meryem: 19/32
[157] Nemi: 27/19
[158] İbrahim 14/41
[159] Bakara :2/215.
[160] Bakara:2/180.Âyet-i kerîmenin "miras düşen yakınlara vasiyet etme cevazı" bilâhare neshedilmiştir. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 71-76.
[161] Râgıb'ın açıklamasına göre, "Rab kelimesi aslında terbiye demektir. Terbiye de bir şeyi, tamam oluncaya kadar kademe kademe tedricen inşâ etmek" mânâsına gelir. Rab kelimesi aslen mastar ise de ism-i fail olarak kullanılmaktadır. Kayıdsız olarak, yâni Rab şeklinde sâdece Allah için kullanılır. "Mevcudatın maslahatına mütekeffil olan Allah" mânâsını ifâde eder. İzafetle birlikte olunca Allah için de kullanılır, insan için de: rabbü'l-âlemîn dendiği gibi rabbü'l-beyt fev sahibi) de denir. Kur'ân'da her iki kullanış da mevcuttur (Müfredat s. 184).
[162] Elmalılı a.g.e. 1,63-64.
[163] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 77-78.
[164] Tahrîm: 66/6
[165] Bak. İbnu Kesîr, Tefsîr 7, 58-59; Râzî, a.g.e. 30, 46; Zemahşerî, Ebûl-Kaasım Cârullah Mahmûd İbnu Ömer '538), Keşşaf, Beyrut, tarihsiz 4, 128.
[166] Râzî, a.g.e. 24,31.
[167] Zemahşerî, a.g.e. 4. 128
[168] Müfessirler, kendisi cennete gitse bile ihmalinden dolayı yakınlarının cehenneme gitmesine yol açan kimselerin de, onlarla ebediyen ayrılmış olma sebebiyle burada kastedilen hüsran sahiplerinden sayılacağı mânâsına da yer verirler. "Zira, derier, onlar da inanmış olsalardı, kendisinin olacaklardı." (Zemahşerî, a.g.e. 3, 392).
[169] Zümer: 39/15-16; Bak, Şuarâ: 42/45.
[170] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 78-80.
[171] Kur'ân tarafından aileye tevdi edilmiş olan -ve kısaca temel eğitim tabiriyle ifâde edilen-gencin hayata hazırlanma mes'ûliyetini, günümüz medeniyeti aileden alıp "okul"a vermiş, "okul" da bu hayatî bilgilerin, başta meslek bilgisi olmak üzere pek çoğunu ihmal etmekle, yeni yetişen nesli âvâre, intibaksız ve binnetîce âsi ye anarşis! kılmıştır, insanlığa işlenen bu cinayetten daha büyük bir cinayet düşünülemez
[172] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 81.
[173] Talâk: 65/6.
[174]Üsrûşenî, Muhammed İbnu Muhammed İbni'l-Hüseyn (632) Câmiu Atı kâmı 's-Sığâr, Mısır, 1301, 1,85-87.
[175] Cessâs, Ebû Bekr Ahmed ibnu Ali (370), Ahkâmu'l Kur'ân, Kahire, tarihsiz, 2, 108-109. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 81-83.
[176] Bakara:. 2/130-132.
[177] Bakara: 2/193, 217; Âl-i İmrân:. 3/19, 85; En'âm: 6/16; A'râf :7/29; Enfâl: 8/39; Tevbe: 9/33, 122; Yûnus: 10/105; Nûr: 24/2; Rum: 30/30, 43; Zümer: 39/3, 11; Feth: 68/28; Mümtehine: 60/8; Beyyine: 98/5.
[178] Feth: 48/28.
[179] Tevbe: 9/33.
[180] Enfal: 8/39.
[181]Âl-i İmrân: 3/19.
[182]Âl-i İmrân: 3/85.
[183] Taberâni, Mu'cemu's-Sağîr 1, 152.
[184]İbnu Haldun, Abdurrahman (808), el-Mukaddime, Beyrut, tarihsiz, s. 125.
[185]İbrahim: 14/37.
[186] Bak. Câmiu's-Sağîr3, 393-394.
[187] Münâvî, Feyzu'l-Kadîr 3, 394.
[188]Üsrûşeni, Ahkâmu'l-Sığâr 1, 102-103.
[189] İbnu Ebî şeybe, Ebû Bekr Abduliah İbnu Muhammed (253), Musannafu İbn-i Ebı Şeybe, Haydârâbâd, 1966,1, 348; Abdurrezzâk, İbnu Muhammed es-San'ânî (211) Musannafu Abdirrezzâk, Beyrut, 1970, 4, 344.
[190] Lokman: 31/13.
[191] A'râf: 7/180; İsrâ:17/110; Tâ-Hâ: 20/8; Haşr: 59/24.
[192] Buharı, Da'avât 69; 'Müsfİm, Zkr 5, 6.
[193] Allah'ın sübûtî sıfatları: Hayaî, ilim, semi' (her şeyi işitmesi), basar (her şeyi görmesi), irâde (dilemesi, dilediğini yapması), kudret (her dilediğine gücü yetmesi), kelâm (konuşma, vahyetme), tekvîn (yaratma sahibi olma). Allah'ın zatî sıfatlan: Vücut (varolmak), kıdem (varlığının evveli olmama), beka (varlığının sonu olmama), vahdaniyet (bir olması), muhalefetün iil-havâdis (hiçbir matılûka benzememesi).
(Bak. Dikmen, Tasavvuf ve Hikmet Işığında İslâm İlmihali, Cihan Yayınlan, 1983, İst.)
[194] Nisa: 4/150-152.
[195] Bakara: 2/285-286.
[196]İbrahim: 14/40.
[197] Aclûnî. İsmail İbnu Muhammed (1162), Keşfu'i-Hafâ, Beyrut, 1351, 2, 31.
[198] Tâ-Hâ: 20/132.
[199] Lokman: 31/17.
[200] Meryem: 19/55.
[201] ibnu Hacer. Şihâbü'd-Dîn Ebû'l-Fadl Ahmed el-Askalânî (852), Fethu'l-Bâri, Mısır, 1959, 2, 489-90; Zebidî, Zeyniİ'd-Dîn Ahmed İbnu Ahmed (893), Tecrîd-i Sarih, tercüme: Ahmed Naim, Ankara, 1972, 2, 941; Şevkân?, Muhammed ibnu Ali (1250), Neylül-Evtâr, Kahire, 1971, 1,349.
[202] Abdurcezzâk, Musannaf 4, 153.
[203]A.g.e. 4,154-155
[204] Buhârî, Savm 47; Müslim, Siyam 136.
[205]İbnu Âbidîn, reddü'l-Muhtâr 1, 92. Daha fazla bilgi içiri Hz. Peygamberin Sünnetinde Terbiye (s. 125-138) ve İslâm'da Temel Eğitim Esasları (s. 29-40) adlı kitaplarımıza bakılabilir.
[206] Lokman: 31/16-19.
[207]İbnu Âbidîn, a.g.e. 1, 92.
[208] Meryem: 19/42-45. En'âm sûresinde de Hz. İbrahim babasına: "Sen putları ilâh mı ediniyorsun, ben seni ve kavmini açık bir sapıklık içinde görüyorum" der (En'âm: 6/74).
[209] Meryem:19/47-48.
[210] Ankebût: 29/8.
[211] Lokman: 31/15. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 83-95.
[212] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 96-99.
[213] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 99.
[214]İbnu Kesîr, a.g.e. 1,358.
[215] Mü’minûn: 23/51.
[216] Bakara: 2/172. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 99-100.
[217] Necm: 53/39.
[218] Buharı. Büyü 15; Ahmed İbnu Hanbel (241), Müsnedu Ahmed, Kahire, 1313 4, 141.
[219]Münâvî.
[220] Gazali, İbnu Hâmid Muhammed İbnu Muhammed (505), Ihyâu Ulûmi'ö-Dîn, Tercüme:Ahmed Serdaroğlu, istanbul, 1975, 2, 234. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 100-101.
[221] Et-Aclûriî, Keşfu'1-Hafâ 1, 462-63.
[222] Kaynak ve teferruat İçin Sulh Çizgisi adlı kitabımız görülmelidir, s. 35 vd.
[223] Zuhruf: 43/32.
[224] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 101-103.
[225] Kasas: 28/77.
[226] Bakara: 2/200-202.
[227]İsrâ: 17/18-20. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 103-104.
[228] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 104.
[229] 62: Furkân 25/74.
[230] Bakara: 2/127-129.
[231] Bakara: 2/124.
[232]Şerhini, eş-Şeyh Muhammed (977), Muğni'l-Muhiâç, Mısır, 1958, 3, 458.
[233]Üsrüşenî, a.ge.e. 1,215-16.
[234]İbnu'l-kayyim; Şemsü'd-Dîn Ebû Abdillâh Muhammed İbnu Ebî Bekr el-Ceziyye (751), Tuhfetul-Mevdûd bi-Ahkâmi'l-Mevlûd, Bombay, 1961, s. 144-145.
[235] Bu mes'elede fazla bilgi için İslâm'da Çocuk Haklan {istanbul 1980) adlı kitabımız görülebilir (s. 111-116}
Görüldüğü üzere, İslâm dini, çocuğa mestekî bir formasyon kazandırılması işine, dinî terbiye kadar ehemmiyet vermiş olmaktadır. Meslekî formasyon işi, anarşi bataklığında boğulma noktasına geîirilen günümüz Türk gençliği için ayrı bir önem taşımaktadır. En az bin yıllık tarihimizde Taslanmayan böyle bir anarşinin çıkışında tedrisât sistemimizde dinî eğitimin yokluğu kadar meslekî eğitimin yokluğu da müessir olmuştur. Bunu bizzat anarşiye düşmüş olanların gazetelerde çıkan itiraf ve beyanlarında açık seçik görmemiz mümkündür. Bunlardan biri 9.3.1983 tarihli Tercüman'da şöyle diyor: ".... İş arama sırasında ne iş yapabileceğim sorulduğunda her şeyi yapabileceğimi bildiriyor ve ne kadar saklarsam saklayalım, lise mezunu olduğum ortaya çıkıyordu. Yâni, yarım yamalak, gereksiz çok şey bilen ama, aslında (işe yarar) çok az şey bilen işsiz bir genç.
"Aramalarımın boşa çıkması yanında şöyle bir ortak tavır görüyordum: Liseyi bitirmek için harcadığım yıllara ve harcadığım çabaya acıyordum. Niye bu ülkenin güçlükle oluşturduğu (maddî) birikim "böylesine acımasız ve sonuçsuz bir çaba uğruna sarf ediliyordu. Amerikanın en yüksek tepesini, Don nehrinin uzunluğunu, Hammurabf kanunlarını, modern mantığın denklemini bilmeyen İnsanlar nasıl oluyor da bize, bu bilgileri ezberlemiş kişilere verecek iş bulamıyorlardı. Topluma bir türlü uyum sağlayamıyordum..." Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:.104-108.
[236] Nûr: 24/31.
[237]İbnuKesîra.g.e. 5, 92.
[238]Râzî, a.g.e. 23, 209.
[239] Nur: 24/58
[240] Ebû Dâvud, Salât 26; Ahmed ibnu Hanbel, a.g.e. 2, 180, 187; Münâvî, a.g.e. 5, 521; Heysemî, Nuru'd-Dîn Ali İbnu Ebî Bekr (807), Mecmau'z-Zevâid, Beyrul, 1967, 1, 294; Dârekutnî, Ali ibnu Ömer (385), Sünenüd-Dârekutnî, Kahire, 1966, 1, 230.
[241] Râzi, a.g.e. 24,32; İbnu Kesir, a.g.e. 5, 124.
[242] Nûr: 24/59.
[243] Bak. Râzî 24,199.
[244] Nûr: 24/27.
[245] Râzî, a.g.e. 24,199. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 108-113.
[246] Nür: 24/31.
[247] Ahzâb: 33/59.
[248] Fazla bilgi için Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye adlı kitabımız görülmelidir s. 344-370. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 113-114.
[249] Nûh: 71/8.
[250] Nuh: 71/5.
[251] Hûd: 11/43.
[252] Ahkâf: 46/17-18.
[253]Âl-i İmrân: 3/20; Mâide: 5/92, 99; Ra'd: 13/40; Nahl: 16/35; Nûr: 24/54; Ankebût: 29/18; Yasin: 36/17; Şûra: 42/48; Tegâbün: 64/12
[254] Nahl: 16/82.
[255] Gâşiye: 88/21-22.
[256]Kasas: 28/56.
[257] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 114-118.
[258] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:118.
[259] Ahkâf: 46/15.
[260]Lokman: 31/14.
[261]Bakara: 2/233.
[262] Cessâs: a.g.e. 2,105
[263]Talâk: 65/6. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 118-120.
[264]İsrâ :17/24.
[265] Hadîsin kaynakları ve sıhha! durumu için Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye kitabına bakılmalıdır s. 113, 617 numaralı dipnot.
[266] Heysemî, Mecmau'z-Zevâid 2, 101.
[267] Hâkim Ebü Abdillah en-neysâbûrî (405), el-Müstedrek alâs-Sahîheyn, Haydârâbâd-Deken, 1335, 3, 179; Tirmîzî, Edhî 17; Ebû Dâvud, Edeb 108; Ahmed ibnu Hanbel, a.g.e. 6, 391; Münâvî, a.g.e. 6, 238; ibnu hacer, el-Metâlibu'l-Âliye, Kuveyt 1973, 2, 289; Heysemî, a.g.e. 4, 50; Azimâbâdi, Avnül-Ma'bûd Şerhu Süneni Ebû Dâvud, Medine, 1968,14,9.
[268] BaK. Ebû Dâvud. Salât 25; Abdurrezzâk, a.g.e. 4, 153, 154; İbnu Ebi Şeybe, a.g.e. 1, 347. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 120-122.
[269] Nahl:16/78.
[270] Âyetin aslında geçen "eşüdd" kelimesini izah eden Râzî, bunu 22-28 yaşlan arası olarak hükme bağlar. Bu açıdan tâbirin bir kısım Türkçe meallerde -umumiyetle bulûğun karşılığı olarak benimsenmiş olan- "ergenlik çağı" lâbiriyie (ercümesi bâzı iltibaslara sebep olacağı için hatalıdır kanaatindeyiz.
[271]Yûsuf: 12/22.
[272] Meryem: 19/12-13.
[273] Râzî, a.g.e. 21,191.
[274]İbnu Kesîr, a.g.e. 4, 442.
[275] Münâvî, a.g.e. 4, 28-29. Bak. İbnu Kesîr, tefsir, 4, 442.
[276]Meryem: 19/29-33.
[277] Devletimizin aldığı yeni bir kararla ilkokula başlama yaşının 7'den 6'ya indirilmesindeki isâbeti bu vesîte ile tebarüz ettirmek isteriz.
[278] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 122-125.
[279] Râzî, a.g.e. 18,87
[280] Yûsuf: 12/5.
[281] Saffât: 37/102.
[282] Râzî, ag.e. 26,152.
[283] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 125-126.
[284] İbni Hacer, Fethul-Bârî 1, 152; Afımed fonu Hanöel, a.g.e. 3, 429.
[285] Bak, ibnu Abdilberr. Ebû Ömer (463), Câmiu Beyâni'İ-İlm ve Fadlihi, Medine, 1968, 1,209,212.
[286]İbnu Hacer, Hedyü's-Sâri, Bulak, 1301 2, 251-252. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 126-127.
[287] Zuhruf: 43/22-23.
[288] Mâide: 5/104; A'râf: 7/28; Yûnus: 10/78; Enbiyâ: 21/53; Şuarâ: 26/74; Lokman: 31/21.
[289] Kehf: 18/15.
[290] Keh1:8/10,13.
[291] Enbiyâ: 21/56-61.
[292] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 127-129.
[293] Yusüf: 12/11-13.
[294] Kurt kelimesi (zi'b) Kur'an'da öç defa ve üçü de Hz. Yûsuf'la ilgili olarak, yâni Yûsuf sûresinde geçer (13, 14 ve 17. âyetler). Çocukların kurtla korkutulmasından, masallarda geçen çocuk-kurt münasebetlerine kadar çok zengin bir kültpr bu açıdan oldukça manidardır ve incelemeye değer.
[295] Tevbe: 9/65; Mâide: 5/57, 58; En'âm: 6/70; A'râf :7/51; Enbiyâ: 21/55; Zuhruf: 43/83; Meâric.:70/42.
[296] En'âm: 6/32; Ankebût: 29/64; Muhammed: 47/36; Hadîd: 57/20.
[297] Enbiyâ: 21/16; Duhân: 44/38.
[298] el-Mûttakî, Alâüddin Ali el-Mötîakî fbnu Hüsâmid-dîn el-Hindî (975), Kenzu'l-Ummâ! Haleb, 1978, 4, 292; Münâvî, a.g.e. 4,59.
[299] Tirmizî, Fedâiiul-Cihâd 11; İbnu Mâce, Cihâd 19.
[300]İbnu Hamza el-Hüseynî, es-Seyyid ibrahim İbnus-Seyyid (1120), el-Beyân ve't-Ta'rîf fî Esbâb-i Vürûdil-Hadîsi'ş-Şerîf, Haieb, 1329, 2, 63.
[301] Deylemi Ebû Mansûr (558), Müsnedü'l-Firdevs. Yzm. Şehid Ali Paşa, Nu. 565 2,136/b; ibnu Hamza el-Hüseynî, a.g.e. 2, 228.
[302] Bak, Canan, Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye 251-253. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 129-131.
[303] Bak, Müslim, Vasiyye 14, Nesâî, Vesâyâ 8, Ebû Dâvud, Vesâyâ 14.
[304]Bak. Usruşenî, a.g.e. 1, 10; 2, 8-10; Kaabisî, Ebu'l-Hasan Ati Ibnu Muhammed (403/1012) İslâm'da Öğretmen ve Öğrenci Mes'elelerine Dair Geniş Risale, tercüme: Süleyman Ateş, Hıfzurraîıman Râşit Öymen, Ankara, 1966, s. 54.
[305] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 131-136.
[306] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:137.
[307] Cessâs, a.g.e. 1, 12; Ebû Bekr İbnu'l-Arabî, Muhammed ibnu Abdillah (543) Ahkâmu'l-Kurân, Mısır, tarihsiz 1, 154; Râgıb, a.g.e. s. 550.
[308] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 137-138.
[309] Ebû Bekr İbnu'l-Arabî, a.g.e. 1, 319-320.
[310] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 138-140.
[311] Bak, İbnu Âbidîn, Muhammed Emîn ibnu Ömer {1198), Reddü'l-Muhtar, Beyrut, tarihsiz, 3, 314-15; Üsrûşenî Ahkâmu's-Sığâr 1, 149.
[312] Bak. Ebû Zühre, el-Ahvâlu'ş-Şahsiyye, Mısır, 1957 s. 460-61.
[313] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 140.
[314] İstiğna yaşı çocuğun yeme, içrne, giyinme, temizlenme, istinca gibi işlerini kendi kendine yapabilme yaşıdır. Rakam hususunda âlimler yedi, sekiz ve dokuz yaşlarını İleri sürerek ihtilâf ederler. Kız çocuğu fçin istiğna yaşı haysz yaşıdır denmiştir, (bak. Üsrûşenî, a.g.e. 1, 101}
[315] Bak. Üsrûşenî, a.g.e. 1, 98. Bundan sonra hidânede öncelik hakkına sahip olanlar hususunda ihtilâf vardır. Teferruat için bak. a.g.e. 98-99.
[316] a.g.e. 1,99. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:
[317] a.g.e. 1,184.
[318] Ebû Bekr İbnu'l-Arabî, a.g.e. 1, 372.
[319]Aradaki fark için bak. Üsrûşenî, a.g.e. 1,240,263, 291, 316; 2,10.
[320] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 141-142.
[321] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 142-143.
[322] Duhâ: 93/6-9.
[323] Fecr: 89/17.
[324] Maun: 107/1-3.
[325] Beled: 90/8-16. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 144.
[326] Enfal: 8/4l.
[327]Haşr:59/7.
[328] Nisa: 4/8.
[329] Elmalılı: 2,1295.
[330] Bakara: 2/215.
[331] Bakara: 2/177.
[332] Bakara: 2/83.
[333] Buhâri, Talâk 25; Müslim, Zühd 42.
[334]İbnu Mâce, Edeb 6.
[335] Tirmîzî, Birr 14.
[336] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 145-149.
[337] Kehf: 18/82.
[338] Nisa: 4/6.
[339] Ebû Bekr Ibnu'l-Arabî, a.g.e. 1. 320.
[340]Elmalılı, a.g.e. 2,1292-93.
[341] Bilmen, Istılahât-ı Fıkhiyye 7, 269.
[342]Ebû Bekt İbnu'i-Arabî, a.g.e. 1, 322.
[343]a.g.e. 1, 322.
[344] Cessâs. a.g.e. 2, 358-59.
[345] Müslim, Cihâdl 37.
[346] Ebû Bekr İbnu'l-Arabî, a.g.e. 1, 322-23.
[347] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:149-153.
[348] a.g.e. 1,326.
[349] Bak. Râzî, a.g.e. 6, 52.
[350] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 153-155.
[351] Cessâs, a.g.e. 2, 13-14.
[352]Râzî 6, 52. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 155-156.
[353] Cessâs, a.g.e. 2, 14.
[354]Bak. Elmalılı, a.g.e.2, 768.
[355] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 156-157.
[356] Terbiye açısından ailenin ehemmiyetini, daha önce zikrettiğimiz İslâm'da Çocuk Hakları adlı kitabımızda etraflıca açıkladık (s. 68-88]. Orada müdellel olarak genişçe kaydedilenleri şöyle özetleyebiliriz:
1. Bilhassa süt devresini bakımevlerinde geçiren çocukların ruhî gelişmelerindeki gerilik sebebiyie, çocuk bakım müesseseleri, her çeşit maddî konforu hâiz bile olsa, hiçbir süreite ailenin yerini tutamaz. Bu sebeple kimsesiz bir çocuk, aile içine yerleştirilmeli, hiçbir imkân olmadığı hallerde son çâre olarak yuvaya yerleştirilmelidir. Bu düşünce, ücreti devletçe karşılanan "koruyucu aile" müessesesini getirmiştir.
2. İnsan neslinin aile ile sağlıklı şekilde devam edeceği gerçeği anlaşılınca, aile müessesesini korumak için Birleşmiş Milletler öncülüğünde, bütün dünyada tedbîrler alınmıştır: Çocuklu ailelere yapılan çeşitli maddî yardımlar, himayeler, evlenme kredileri gibi.
3.Çocuk sağlıklı bir gelişmeye ancak aile yapısına uygun bir çevre içerisinde kavuşabileceğinden, çocuk himaye müesseseleri aileye benzetilmiştir: oralarda çalışanlar geçmiş devirlerde hep kadınlardan seçilirken, zamanımızda, en ait seviyedeki müstahdemden en üst seviyedeki muallim ve doktora varıncaya kadar eşit sayıda erkek ve kadından teşkîl edilmiştir. Çocuk yuvalan bile, aynen normal ailelerin oturduğu meskenler şeklinde inşa ve tanzîm edilen dâireler şeklinde, anne-baba rolünü oynayacak bir kadın ve erkek bakıcı nezaretinde kız-erkek çocukları (yine ailede olduğu gibi) belli yaşlara kadar ayırmaksızın 7-8 kişilik gruplar hâlinde teşkîl edilmekte, burada kalan çocuklara, zaman zaman ziyaret edilecek, mektup yazılacak 'sağdıç akrabalar: halalar, teyzeler, dayılar, amcalar bulunmaktadır. Maksad yuvadaki çocuğa mümkün mertebe aile havasını yaşatmak.
4. Ailenin terbiye açısından ehemmiyetini ortaya koyan mühim bir vak'a Rusya'daki tecrübedir. Komünistler orada iktidara geçince yıkılması gereken burjuva müesseselerinden biri olarak, en ziyâde hücum edilen aile müessesesi, îarihte eşine-rastlanmadık darbe yemiştir. Ancak, yeni görüşler bir müddet tatbik edildikten sonra, "çocuklara İlk içtimâi terbiyelerini vermede ailenin, kreşlerden, çocuk bahçelerinden veya devlet müesseselerinden daha iyi, daha müessir olduğu" gerekçesiyle tekrar aile düzenine dönülmüştür. Ayrıca aileyi koruyucu bir kısım kanunî tedbirler de. alınmıştır.
5. Eskiden zengin çocuklarının fıtraten daha kabiliyetli olduğuna inanılırken, şimdi bu düşüncenin yanlışlığı kabul edilmiştir. Zira anlaşılmıştır ki, çocuktaki bir kısım melekelerin inkişâfında aile muhiti, bu muhitin sağladığı maddî ve manevî imkânlar büyük rol oynamaktadır. Çocuğun ortaya koyacağı şahsiyet fıtrî değil, kesbîdir, terbiyevîdir. Düzenli bir ailenin şuurla vereceği bir terbiyenin yerini hiçbir şey dolduramamaktadır. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 157-159.
[357] Nisa: 4/10.
[358] An'âm: 6/152; İsrâ: 17/34.
[359] Elmahl!, a.g.e. 3e, 2095.
[360] Nisa: 4/6.
[361] Nisa: 4/2.
[362] Cessâs, a.g.e. 2, 338.
[363] Bak. Elmalılı 2, 1278.
[364]Âyetten kaydedilen bu ve müteakip açıklamalar için bak. Elmalılı 2, 1278-1279; Cessâs, a.g.e. 2, 340-341.
[365]Üsfûşenî, a.g.e. 1, 191.
[366]a.g.e. 1,73.
[367] Râzî 6, 52.
[368] Cessâs, a.g.e. 2, 341.
[369] Ebû Sekr İbnu'f-Arabî, a.g.e. 1, 327
[370] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 160-166.
[371] Cessâs, a.g.e. 2, 13.
[372] Cessâs, a.g.e. 2, 14.
[373] Nisa: 4/3.
[374] Nisa sûresinin: 2, 3, 6, 9, 10 ve 11. âyetleri.
[375] Nisa: 4/127.
[376] Tebrîzî, Ebû Abdillâh Muhammed İbnu Abditlâh (737), Meşkâtul-Mesâbîh, Dımeşk, 1961,2, 170.
[377]Kasas: 28/27.
[378] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 167-169.
[379] Necm: 53/39.
[380]Üsrûşenî, a.g.e. 1,148.
[381] a.g.e.1,98.
[382] a.g.e. 2,62.
[383] a.g.e. 1,85.
[384] a.g.e. 1,146-147.
[385] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:169-171.
[386] Ebû Bekr İbnul-Arabî a.g.e. 1, 327.
[387] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 172.
[388] Bir Peygamber'in rü'yâda bile olsa gördüğünün valiye dayandığı ve binâenaleyh hak olduğu (bak. Râzî, a.g.e. 26, 153) kaziyyesi ve usûlcülerin bir hüküm geldikle icra edilmeden neshediiip edifmiyeceğt hususunu tartışmış olmaları (Râzî, a.g.e. 26, 155) gibi hususlar göz Önüne alınırsa, Hz. İbrahim'in oğlunu kurban etmeye tevessülüyle alâkalı âyetlere (Satfât 37, 101-102) dayanarak Hz. ibrahim zamanına kadar -belki de bîr kısım kayıtlara tâbi olacak- çocuk kurban etmenin câri olduğu, ondan sonra bu tatbikatın meşruiyetinin neshedildiği de düşünülebilir,
[389] Bakara: 2/49; A'râf :7/127, 141; İbrahim. 14/6; Kasas: 28/4; Mümin: 40/25.
[390] En'âm: 6/137.
[391] Aynî, Bedrü'd-Dîn Ebû Muhammed Mahmûd İbnu Ahmed (855), Umdeîu'l-Kaarf Şerhu Sahîhi'l-Buhârî, 1348 (baskısından ofset), 22, 87; İbnu Hacer, Fethu'l-Bârî 13, 10.
[392]İbnu Kesir, iefsîr 3, 107.
[393] Heysemî, a.g.e. 7, 134; İbnu Kesîr. a.g.e. 7, 226.
[394]Heysemî, a.g.e. 1,94-95.
[395] En'âm: 6/151.
[396]İsrâ: 17/31.
[397] En'âm: 6/140.
[398] Saff: 61/12.
[399] Tekvîr: 81/8-9.
[400]İsrâ: 17/31; Enam: 6/151.
[401] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 172-177.
[402] Kehf: 18/74-75.
[403] Kehf: 18/80-81.
[404] Bu mevzuun teferruatı için Elrnahİi tefsiri görülmelidir (5, 3260-63, 3271-74). Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 177-179.
[405] Nisa:4/97-98.
[406] Râzi 11, 13; Kessâf 1,557.
[407] Nisa: 4/75. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 179-182.
[408] Bakınız: Mübârekfuri, Ebû'l-Ali Muhammed Abdurrahman (1353), Tuhfetul-Ahvazî, Kahire, 1963,4,685.
[409] Tirmizî, Hudûd 1 (Hadîs, Nesâî, Ebû Dâvud ve İbnu Mâce'ds de mevcuttur). Tirmizî bu hadîsle bütün âlimlerin amel ettiğini belirtir.
[410] Bu mevzu üzerine müdellel açıklamalar için İslâm'da Çocuk Haklan adlı kitabımıza bakılsın s. 37-57.
[411]Bu mevzuda geniş bilgi için Ahkâmu's-Sığâr (-Üsrûşenî'nin) görülmelidir.
[412] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 183-185.
[413] Cessâs, a.g.e. 2. 356. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:185.
[414]Üsrûşenî, a.g.e.. 1,143.
[415] a.g.e. 1,300-301. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 185-186.
[416] a.g.e. 1,300. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 186.
[417] a.g.e. 1,320. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 186.
[418] a.g.e. 2, 15
[419] a.g.e. 1,305.
[420] a-g.e.2,l8. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 186-188.
[421] a.g.e.1, 326-27. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 188-189.
[422] a.g.e. 2, 8-11.
[423] a.g.e.2, 18.
[424] a.g.e. 1, 133, 134. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları:
Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 189.
[425] Bu mevzûyla ilgili olarak şu âyetlere bakılabilir: Bakara 2/4, 11,12 176 233 238-Nisa 4/7, 11, 23, 33, 176; Talâk 65/4-6. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 190.
[426] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 191-192.
[427] Bak. Suyûlî, el-İtkân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Mısır 1951, 2, 133-135.
[428] Beled: 90/1-4.
[429] Leyl: 92/3.
[430] Fâtır: 35/11.
[431] Fussilet: 41/47.
[432] Ra'd: 13/8.
[433] Mü'min: 40/67.
[434]Zümer:39/6.
[435] Rûm: 30/54.
[436] Necm: 53/32; Lokman: 31/14.
[437] Hacc: 22/5.
[438] Kıyamet: 72/36-40.
[439] Ahkâf: 46/15. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 192-197.
[440] Lokman: 31/34.
[441]İsrâ: 17/88; Hûd: 11/13; Bakara: 2/23; Yûnus: 10/38.
[442] Müslim, Kader 1.
[443] Bak. İbnu Hâcer, Fethu'l-Bârî 14, 282-83.
[444]Bak. Bediüzzaman, Lem'alar, s. 103. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 198-200.
[445]İslâm'dan sonra, dinlerin yerini tutmak üzere insanlar tarafından ortaya atılan hümanizm, komünizm gibi izm'li sistemler de aynı yoldan gitmiş, insanları ilâhlaştırmıştır.
[446]İnlâs: 112/1-4.
[447] Meryem: 19/88-93.
[448] Furkân: 25/1-2
[449] Nisa: 4/171; En’âm: 6/101; Meryem: 19/35; Mü'minûn: 23/91; Zuhruf: 43681; Bakara: 2/116; Yûnus: 10/68; İsrâ: 17/111; Kehf: 18/4; Enbiyâ: 21/26; Zümer: 39/4; Cinn: 72/3.
[450] Zuhruf: 43/19.
[451] Saffât: 37/149-155.
[452] Zuhru: 43/16, bak. Tûr: 53/39; Nisa: 4/117; İsrâ: 17/40. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 200-202.
[453] Hâkim, el-Müsledrek 2, 291.
[454] Buhârî. İman S; Müslim, İman 70.
[455] Tevbe: 9/24.
[456] Ahzâb: 33/6. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 202-204.
[457] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 204.
[458] Hac: 22/1-2.
[459] Müzemmil:73/17.
[460] Fâtır: 35/18.
[461] Lokman: 31/33.
[462] Meâric: 70/11-14.
[463]Âİ-İ İmrân: 3/116.
[464]Al-i İmrân: 3/10; Mücâdile 58/17; Tebbet 111/2-
[465] Mümtahine: 60/3.
[466] Abese: 80/34-47. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 205.
[467] Elmalılı, a.g.e. 2, 1295-1296. Âyet: Nisa: 4/9.
[468] Bak. İbnu Hişâm, Ebû Muhammed Abdu'l-.Melik (218), es-Sîretü'n-Nebevyye, Mısır, 1955,1-2,573. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 205-208.
[469] a.g.e. 583.
[470]Âl-i İmrân: 3/61.
[471]İbnu Hişâm 1-2, 583-84.
[472] Bakara: 2/266. Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 209-210.
[473] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 211-214.
[474] Prof. Dr. İbrahim Canan, Kur’an’da Çocuk Eğitimi, Nesil Yayınları: 215-219.