neslinur
Mon 12 July 2010, 04:00 pm GMT +0200
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HUKUK AÇISINDAN ÇOCUK
1. Çocuk Ve Suçluluk
Daha önceki bahislerde, yer yer temas edilen, çocuklarla alâkalı mühim bir husus, bulûğ çağına ve hattâ rüşd hâline erinceye kadar, birçok mes'elede, çocuğa hukukî ehliyet tanınmamış olmasıdır. Sözgelimi yetimle alâkalı bahiste, yetimin veraset, hibe, şahsî kazanç gibi herhangi bir suretle mülküne geçen mallar üzerinde, şahsen tasarrufta bulunmadığını alım, satım, hibe gibi akitlerinin bâtıl olduğunu, bu gibi muamelelerin, "çocuğun lehine olmak" kaydı ile, velî (veya vasi) denen kanunen çocuktan sorumlu ve yetkili bir kimse tarafından yapılacağını belirtmiştik. Yine bu cümleden olarak, çocuklara müteveccih her çeşit Kur'ânî emre, bizzat çocukların değil, anne-babalarmın muhatab olduğunu kaydetmiş, bu hususa, isti'zânla alâkalı âyet-i kerîmenin en bariz örneği teşkil ettiğine dikkat çekmiştik.
Kur'ân-ı Kerimde, söylediğimiz şekilde, kısmen sarih, kısmen zımnî olarak ifâde edilmiş bulunan bumühim esas, Hz. Peygamber'in (a.s.m.) hadîslerinde veciz bir şekilde kesin bir formüle bağlanmıştır:
"Üç kimseden, kalem kaldırılmıştır (yaptıklarında hukukî sorumluluk yoktur)[408]: Uyanıncaya kadar uyuyandan, bulûğa erinceye kadar çocuktan, aklı başına gelinceye kadar bunak (ve mecnun)dan."[409]
İslâm'ın, hukukî ehliyet mes'elesinde çocukları büyüklerden kesinlikle ayırmış olması, çocukların sâdece mal-mülk yönünden korunmuş olmasını sağlamakla kalmamış, onların şahsiyetini de korumuştur. Batı âlemi, yanlış bir saplantı ile, çocuğa "küçük insan", insana da "büyük çocuk" nazarıyla bakarak yakın zamana kadar, suçlu çocukları, büyükler için vazedilen aynı kanunlarla, aynı mahkemelerde yargılayıp, idama varıncaya kadar aynı cezalarla tecziye ederken İslâm hukuku, çocuklara hadda tatbik edilemiyeceğini, terbiyevî maksada râci, ta'zîr'den öte ceza verilemeyeceğini kesin bir dille ifâde etmiş[410], ayrıca, çocuk mahkemeye celbedilebilir mi, edilemez mi münâkaşasını yaparak birçok hususlarda celbedilemiyeceği görüşünü beyan etmiştir.[411]
Çok geniş olan bü.mevzuda teferruata girmek şüphesiz bizi asıl gayemizden uzaklaştırır. Ancak, Batı'yı taklîden de olsa, mes'elesinde îslâm'ın görüşünü kısmen de olsa ihsas edebilmek için, birkaç iktibasta bulunacağız:[412]
HUKUK AÇISINDAN ÇOCUK
1. Çocuk Ve Suçluluk
Daha önceki bahislerde, yer yer temas edilen, çocuklarla alâkalı mühim bir husus, bulûğ çağına ve hattâ rüşd hâline erinceye kadar, birçok mes'elede, çocuğa hukukî ehliyet tanınmamış olmasıdır. Sözgelimi yetimle alâkalı bahiste, yetimin veraset, hibe, şahsî kazanç gibi herhangi bir suretle mülküne geçen mallar üzerinde, şahsen tasarrufta bulunmadığını alım, satım, hibe gibi akitlerinin bâtıl olduğunu, bu gibi muamelelerin, "çocuğun lehine olmak" kaydı ile, velî (veya vasi) denen kanunen çocuktan sorumlu ve yetkili bir kimse tarafından yapılacağını belirtmiştik. Yine bu cümleden olarak, çocuklara müteveccih her çeşit Kur'ânî emre, bizzat çocukların değil, anne-babalarmın muhatab olduğunu kaydetmiş, bu hususa, isti'zânla alâkalı âyet-i kerîmenin en bariz örneği teşkil ettiğine dikkat çekmiştik.
Kur'ân-ı Kerimde, söylediğimiz şekilde, kısmen sarih, kısmen zımnî olarak ifâde edilmiş bulunan bumühim esas, Hz. Peygamber'in (a.s.m.) hadîslerinde veciz bir şekilde kesin bir formüle bağlanmıştır:
"Üç kimseden, kalem kaldırılmıştır (yaptıklarında hukukî sorumluluk yoktur)[408]: Uyanıncaya kadar uyuyandan, bulûğa erinceye kadar çocuktan, aklı başına gelinceye kadar bunak (ve mecnun)dan."[409]
İslâm'ın, hukukî ehliyet mes'elesinde çocukları büyüklerden kesinlikle ayırmış olması, çocukların sâdece mal-mülk yönünden korunmuş olmasını sağlamakla kalmamış, onların şahsiyetini de korumuştur. Batı âlemi, yanlış bir saplantı ile, çocuğa "küçük insan", insana da "büyük çocuk" nazarıyla bakarak yakın zamana kadar, suçlu çocukları, büyükler için vazedilen aynı kanunlarla, aynı mahkemelerde yargılayıp, idama varıncaya kadar aynı cezalarla tecziye ederken İslâm hukuku, çocuklara hadda tatbik edilemiyeceğini, terbiyevî maksada râci, ta'zîr'den öte ceza verilemeyeceğini kesin bir dille ifâde etmiş[410], ayrıca, çocuk mahkemeye celbedilebilir mi, edilemez mi münâkaşasını yaparak birçok hususlarda celbedilemiyeceği görüşünü beyan etmiştir.[411]
Çok geniş olan bü.mevzuda teferruata girmek şüphesiz bizi asıl gayemizden uzaklaştırır. Ancak, Batı'yı taklîden de olsa, mes'elesinde îslâm'ın görüşünü kısmen de olsa ihsas edebilmek için, birkaç iktibasta bulunacağız:[412]