sumeyye
Sat 19 March 2011, 01:59 pm GMT +0200
Cizyeyi Düşüren Sebep:
Cizye mükellefi senenin çoğunda hastalanırsa, çoğu tamamının yerine geçtiği için, cizyesi düşer. Senenin yarsını hasta olarak geçirirse, yine cizyesi düşer. Cizye bir ceza olduğundan, cezayı düşürücü sebep tercih edilir.
Devlet reisinin cizye tarhetmesinden evvel çocuk bulûğa erer, deli ayılır, köle azad edilir ve hasta iyileşirse; bunlara cizye vergisi konur. Ama devlet reisinin tarhetmesinden sonra bu durumlar meydana gelirse, bunlara cizye vergisi konmaz. Çünkü muteber alan; cizye vergisinin tarhedilmesinden evvel bunların ehil olmalarıdır. Zira devlet reisi bunların durumunu bilmek için her vakit teftişe çıkar. Cizyenin tarhedildiği vakitte bunlar cizye vermeğe ehil değildirler. Ama fakir cizyenin tarhedilmesinden sonra varlıklı olursa, hüküm bunun hilâfına olup, ona da cizye vergisi konur. Çünkü fakir cizye verme ehlindendir.
Ancak âciz olursa, bu vergisi düşer. Ama bu durumda acizliği ortadan kalkmıştır.
Cizye zımmînin ölümü ve müslüman olmasıyla düşer: Çünkü cizye; kâfiri küfürden caydırıp, İslâm'a yöneltme maksadıyla meşru kılınmıştır. Ölmesinden veya müslüman olmasından sonra buna ihtiyaç kalmaz. Evvelce de açıkladığımız gibi bu vergi, öldürülmekten kurtulmanın bedelidir. Ölen veya müslüman olan kimsenin ölüm cezası düşer. Zımmîlerin, küçültülerek ve zillet içinde bu vergiyi ödemeleri vâcibdir. Ödemeleri veya müslüman olmaları halinde de bu imkânsız hale gelir.
İki senenin cizyesi içtimâ edince; iç içe girer (Ebû Yûsuf, İmam Muhammed): Sadece bir senenin cizyesinin verilmesi gerekir. İmameyn dediler ki; 'geçen senelerin tamamının cizyesi alınır. Çünkü borçlarda olduğu gibi, aradan zaman geçmesinin ödenmesi gereken şeyin düşmesine bir tesiri olmaz.' Ebû Hanîfe'nin görüşüne göre; cizye kâfirliğin bir cezasıdır. Haddlerde olduğu gibi, cezalarda aslolan, iç içe girmektir. Ya da cizye kişiyi kâfirlikten caydırmak içindir. Geçmiş zamanlar için caydırma müeyyidesinin kullanılması mümkün değildir. [101]
Cizye Tahsilinde Zillet Vasfı:
Cizyenin küçüklük ve zillet vasfı ile alınması gerekir: Bu hususda Allah (cc) şöyle buyurmuştur:
“Küçülerek elleriyle cizye verinceye kadar savaşın.” [102] Alan ayakta durur, verecek olan da onun önünde oturur. Alacak olan onun yakasından tutup sallar ve; ey Allah düşmanı, cizyeyi ver! denilir: Başkası bu vergiyi mükellefe vekâleten veremez. Çünkü bu bir cezadır. İmameyn'e göre mükellefe vekâleten başkası bunu ödeyebilir. Çünkü bu, malını eksilterek, onu kâfirlikten caydırmak için alınır. Kendisinden de alınsa, vekilinden de alınsa; malı eksiltilmiş olur. Haraçta olduğu gibi; iki veya daha fazla senenin cizyesini peşin almak caizdir. Bir zımmî iki senelik cizyesini peşin olarak ödedikten sonra müslüman olursa, bir senenin cizyesi kendisine geri verilir. Çünkü o bir seneninkini vâcib olmadan ödemiştir. İlk senenin başlamasından sora ölür veya nıüslüman olursa, ilk senenin cizyesi kendisine geri verilmez. Çünkü o bu cizyeyi ödenmesi vâcib olduktan sonra ödemiştir. [103]
[101] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/86-87.
[102] Tevbe: 9/29.
[103] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/87-88.