hafiza aise
Sun 26 August 2012, 12:42 pm GMT +0200
Camilerde tesbihler neden kaldırıldı
Soru : Camilerimizde bolca bulunan tesbihleri son zamanlarda göremez olduk. Artık cebinde tesbihi olanlar çıkarıp kullanıyor, olmayanlar da parmak eklemleriyle tesbih sayılarını tespite çalışıyorlar.
Bu yüzden de söylentiler duyuluyor. 'Tesbih aslında yoktu da, bid'at olduğu için kaldırıldı, ya da hijyenik gerekçelerle yasaklandı' diyorlar. Gerçekten de tesbih aslında yoktu da onun için mi kaldırıldı? Yahut da söylendiği gibi hijyenik gerekçelerle mi yasaklandı? Bilgi verirseniz bizleri suizandan kurtarmış olacaksınız..
Cevap: Bugünkü geliştirilmiş şekliyle tesbih gerçekten de Efendimiz (sas) zamanında mevcut değildi. Bu itibarla, Peygamberimiz bugünkü gibi iplere dizili şekilde geliştirilmiş tesbihlerden kullanmamıştır. Bunu sahih hadis kitaplarında geçen kayıtlardan anlamaktayız.
- O hâlde tesbih neden, nasıl doğmuştur? Camilerimizde vazgeçilmezimiz haline nasıl getirilmiştir? Konuyu incelerken görüyoruz ki:
Âyet-i kerîmelerde, sabah ve akşam Rabb'imizi tesbih etmemiz emredilmektedir.
Hadîs-i şeriflerde de her namazdan sonra otuz üçer defa Rabb'imizi tesbih, tahmid ve tekbir etmemiz tavsiye edilmektedir.
Demek ki, mü'minler için bir zikir sayısı bahis mevzuudur. Otuz üçer defa Rabb'ini tesbih, tahmid ve tekbirle yâd edeceklerdir. Bu sayı nasıl tespit edilecektir?
Bunun cevabını yine hadis kitaplarında bulabilmekteyiz.
Hadis kaynaklarının verdiği bilgiden de anlaşıldığı üzere Resûl-i Ekrem Efendimiz bu zikirlerini parmak eklemleriyle sayarak yapardı. Yâni sağ elinin parmaklarının eklemlerini, tesbih ve zikir sayısını tespitte kullanırdı.
Nitekim tesbihte sayıyı şaşırdığını söyleyen bir kadına Efendimiz:
-Parmaklarının eklemleriyle tesbihlerini say, çünkü parmaklar âhirette ne iş yaptıklarından sual olunacaklar, buyurmuştur.
Demek ki Resûl-i Ekrem Efendimiz parmakları tesbih esnasında kullanmış, böyle tavsiyelerde de bulunmuştur.
Ancak ashabdan birçoğu zeytin çekirdeği, ufak çakıl taşları gibi maksada yardım eden şeyleri ceplerine, torbalarına doldurup tesbih sayısını tespitte kullanmışlar, Resûl-i Ekrem Hazretleri de bunlara mani olmamıştır. Nitekim Hazret-i Ebû Hüreyre'nin uzunca bir ipe düğümler düğümleyip tesbih yerine kullanması, Hazret-i Safiyye validemizin bir zenbil içine çakıl taşları koyup zikir ve tesbih için yanında taşıması Resûl-i Ekrem Efendimiz'in bilgisi dahilinde olmuş, bunlara yasak koymamıştır. Demek ki Müslümanlar baştan tesbih yerine parmaklarını, yahut çakıl taşlarını veya ipe atılmış düğümleri kullanmışlar. Bu hâl, ikinci asra kadar devam etmiştir.
Nitekim daha sonraları Cüneyd-i Bağdadî'ye tesbih kullanmasının sebebini sormuşlar,
- 'Sen bunca takvana rağmen tesbih kullanıyorsun, bu nasıl olur?' demişler. Şöyle cevap vermiştir:
- Elimdeki bu tesbihim, zikrimin sayısını tespitte kolaylık sağlıyor, yanılmamı önlüyor, onun için kullanmakta mahzur görmüyorum.
Müslümanlar arasında beşinci asırda iyice yaygınlaşan tesbih kullanma âdetinde şu gerekçe öne çıkarılmıştır:
- Resûl-i Ekrem Efendimiz tesbih ve zikirlerini parmak eklemleriyle yapmış, bunu tavsiye buyurmuştur. Ama diğerlerini de yasaklayıcı beyanda bulunmamıştır.
Sözün özü: İsteyen, parmak eklemlerini sayarak tesbih ve zikrini yapar, isteyen de dizili tanelerle tesbih yaparak sayıda hata etmemeye gayret gösterir.
Bu itibarla tesbihlerin son zamanlarda camilerden kaldırılmasını, bid'at olduğunun farkına varılması diye yorumlamak yanlış olur. Muhtemelen elden ele dolaşan tesbihlerin hijyenik bulunmaması, ibadet anında ortada tesbih dağıtanların, dikkatleri de dağıtan görüntüler oluşturmaları, tesbihlerin kaldırılmasına gerekçe teşkil etmiş olabilir.
AHMET ŞAHİN