sidretül münteha
Mon 14 March 2011, 09:16 pm GMT +0200
6- Soru:
Çalışan kadınlar örtünmekte câriye ile bir tutulamaz mı? Cariyenin açılmasına dört mezhepte de müsaade ediliyor. Bu bir nassa mı dayandırılıyor, yoksa sahâbi sözüne mi? Bir zarurete dayan dinliyorsa, aynı zaruret bugün için geçerli değil midir? (Çalışan kadınlar vb. için)
Cevap: Cariyelerin avretlerinin erkeğin avreti gibi sayılmasının delilleri şunlardır.
a- el-Ahzâb, 59. "...Mü'minlerin kadınlarına da söyle, cilbâblarını üzerlerine sarkıtsınlar..." âyet-i kerîmesi. Allah Teâlâ bu âyet-i kerîme ile, hür kadınların cariyelerden ayrılması için cilbâb edinmelerini emretmiştir. [608] Nüzul sebebi de bunu gerektirir. Binaenaleyh, cariyeler bu hükme dahil değildirler. [609]
b- Hz. Ömer başını örten bir câriye gördüğünde, ona sopasıyla vurarak, "başörtüsünü at! A kokmuş!" demesi. [610] Bazı rivayetlerde "Hür kadınlara benzemek mi istiyorsun?" ilâvesi de vardır.
c- Enes, "Ömer'in cariyeleri misafirlere, başları açık, bedenleri oynak halde hizmet ederlerdi [611] demesi.
Bu deliller her ne kadar cariyenin avretini tayinde muknî değilse de, bu sahabî uygulamasına ihtilâf bilinmemekte ve mesele böylece hükmî bir icma halini almaktadır. İbn Hazm, İbn Kayyim el-Cevziyye ve Ebû Hayyân gibî âlimlerin daha sonraki ihtilâfları icma'ı bozar nitelikte değildir.
Ancak Hanbeli el-Makdisî, "Biriniz cariyesini kölesine, ya da ücretle çalıştırdığı adamına nikahlarsa, artık onun avretine bakmasın. Çünkü, onun göbekle diz kapağı arası avrettir" mealindeki Darekutnî hadisini, cariyenin avretine nas kabul eder ve bu hadiste avretinden sözedilenin, câriye olduğunu söyler. [612] Aynı hadis, el-Muğnî'de de sözkonusu edilmiştir. [613]
Bu konuya cariyenin ev dışında çalışma zorunluluğundan dolayı açılma zaruretinin bulunması da deli olarak gösterilmişse de bu Hidâye sahibinin âdeti olduğu üzere, menkul delillere ma'kulle de destek arama [614] kabilinden olsa gerektir. İlletin zaruret olduğunu kabul etsek bile, bu câriye için olan zaruret şeklinde kayıtlanmalıdır. Tıpkı namazın kasrına sebep olan meşakkatin, mutlak meşakkat değil de, seferdeki meşakkat olduğu gibi.
Binaenaleyh, zarureti ortak illet kabul edip, kıyas yoluyla, bugünün çalışan kadınlarını da onlar gibi saymamız imkânsızdır. Bu imkânsızlığın bir sebebi daha vardır:
Bilindiği gibi kıyasın şartlarından birisi, fer'in, aslın benzeri olmasıdır. [615] Bu konuda bu şart mevcut değildir. Zira cariyenin birçok hususlarda hür kadının yarı hakkına sahip olduğu başka naslarla sabittir.
Kıyasın bir başka şartı da, fer'in hakkında nas bulunmamasıdır. [616] Halbuki, hür kadınların herhangi bir zaman ve mekânla kayıtlı olmaksızın kapanmalarına âmir bir sürü nas vardır. Binaenaleyh, böyle bir kıyasın ma’a’I-fârık olacağı açtktır. [617]
[608] Serahsî, el-Mebsût, X/151.
[609] Alûsî, Rûhu'l-Me'ânî, XXI/89
[610] Serahsî, age.,X/l 51.
[611] Aynı kaynak
[612] Bahâuddhin el-Makdisî, age., s. 66.
[613] İbn Kudâme, el-Muğnî, f/578
[614] bkz., Ahmed Molla Oyun, Nûru'l-Envar, ll/136.
[615] bkz., el-Münavî, Feyzu’l-Kadîr, lV/37; İbn Hacer el-Heytemî, el-Fe-tâvâ'l-kübra, 1/170; Ali el-Kârî, el-esrâru'l-merfû'a, s. 233, el-Mesnû'a. s.88; Muhammed Tâhir b. Ali el-Hindî, Tezkiratü'l-mevzû'ât, s. I 55-1 56.
[616] Ahmed b. Hamza er -Ramlî, el-Fetâvâ (Heytemi ile) I 17, 28,
[617] Doç. Dr. Faruk Beşer, Fetvalarla Çağdaş Hayat, Nün Yayıncılık, İstanbul 1997: 227-229.