Rüveyha
Mon 23 February 2015, 11:03 pm GMT +0200
Borç ilişkilerinde takas caiz midir?
Borç ilişkilerinin özel bir türü olan takas; iki kişi arasındaki karşılıklı borçların birbirine mahsup edilmesini ifade eder. Takas işlemi, hukuki ve ticari işlemleri basitleştirmesinin yanı sıra, borcun ifa ve nakil külfetini azaltma, taraflara karşılıklı güven verme gibi yararlar da sağlar. Karşılıklı iki borcun bulunması takas işleminin tabii ve zorunlu şartı olup, bu işlem belli şartlarda tek taraflı irade ile, belli şartlarda da karşılıklı irade ile gerçekleşir.
Takas edilecek iki borç arasında cins, vasıf, vade ve benzeri niteliklerde eşitlik varsa, üçüncü şahısların hakkı ihlal edilmiyor veya şer’i bir kural da çiğnenmiyorsa, karşılıklı rıza aranmaksızın bir tarafın talebi ile takas kendiliğinden gerçekleşir. Mesela iki borç da aynı cins ve vadeli para borcu ise ve bu borçlardan biri üzerinde emanet, rehin gibi bir hak yoksa bu iki borç, tek tarafın isteğiyle takasa tabi tutulabilir.
Buna karşılık, borçlar arasında cins, vasıf, vade ve nitelik yönünden farklılık varsa, takas ancak karşılıklı rıza ile gerçekleşebilir. Bu nedenle emanet olarak elde bulundurulan veya gasp edilen mal ya da vadeleri farklı iki borç, tarafların rızası bulunmadıkça takasa tabi tutulamaz. Hatta kocanın karısından alacağı ile karısına olan nafaka borcunun bile, borçlar aynı kuvvette olmadığı için takas konusu olmayacağı ifade edilmiştir. Bu tür kayıt ve şartlar, bir tür akid olan takasta karşılıklar arası dengenin korunmasını ve tarafların mağduriyetine yol açabilecek zorlamaların önlenmesini amaçlayan tedbirlerdir (Fetavay-ı Hindiyye, III, 230; İbn Abidin, Reddu’l-muhtar, IV, 239).
Borç ilişkilerinin özel bir türü olan takas; iki kişi arasındaki karşılıklı borçların birbirine mahsup edilmesini ifade eder. Takas işlemi, hukuki ve ticari işlemleri basitleştirmesinin yanı sıra, borcun ifa ve nakil külfetini azaltma, taraflara karşılıklı güven verme gibi yararlar da sağlar. Karşılıklı iki borcun bulunması takas işleminin tabii ve zorunlu şartı olup, bu işlem belli şartlarda tek taraflı irade ile, belli şartlarda da karşılıklı irade ile gerçekleşir.
Takas edilecek iki borç arasında cins, vasıf, vade ve benzeri niteliklerde eşitlik varsa, üçüncü şahısların hakkı ihlal edilmiyor veya şer’i bir kural da çiğnenmiyorsa, karşılıklı rıza aranmaksızın bir tarafın talebi ile takas kendiliğinden gerçekleşir. Mesela iki borç da aynı cins ve vadeli para borcu ise ve bu borçlardan biri üzerinde emanet, rehin gibi bir hak yoksa bu iki borç, tek tarafın isteğiyle takasa tabi tutulabilir.
Buna karşılık, borçlar arasında cins, vasıf, vade ve nitelik yönünden farklılık varsa, takas ancak karşılıklı rıza ile gerçekleşebilir. Bu nedenle emanet olarak elde bulundurulan veya gasp edilen mal ya da vadeleri farklı iki borç, tarafların rızası bulunmadıkça takasa tabi tutulamaz. Hatta kocanın karısından alacağı ile karısına olan nafaka borcunun bile, borçlar aynı kuvvette olmadığı için takas konusu olmayacağı ifade edilmiştir. Bu tür kayıt ve şartlar, bir tür akid olan takasta karşılıklar arası dengenin korunmasını ve tarafların mağduriyetine yol açabilecek zorlamaların önlenmesini amaçlayan tedbirlerdir (Fetavay-ı Hindiyye, III, 230; İbn Abidin, Reddu’l-muhtar, IV, 239).