sidretül münteha
Wed 1 June 2011, 03:21 pm GMT +0200
Bidatin Küllî Ve Cüz'î Kısımlarının İzahatı
İmdi: Bid'atlar külli ve cüzi olmak üzere iki kısımdır.
Külli olan bid'atlar, dinin detaylarında sayı altına almayacak kadar gerçekleşme durumundadır. Bunun örneği yetmiş üç fırkanın bid'atlarıdır. Bunlar cüz'î olmaktan öte küllî konulara mahsustur. İlerde 73 fırka meselesi ile ilgili açıklamalarda bu durum ortaya çıkmaktır.
Cüz'î bid'atlara gelince, bunlar dinin detaylarını içine alan konularda olanlardır. Bu tür bid'atlar her ne kadar (hadiste ifade edildiği gibi) dalâlet özelliği ile vasıflandırılabilirse de, cehennem ateşi ile tehdit edilecek suçlar içine girmezler.
Nitekim bir lokma yiyecek çalmak, satış sırasında bir tane eksik tartmak hırsızlık özelliği ifadesine girerse de bunlarla hırsızlık gerçekleşmez. Hırsızlığın gerçekleşmesi büyük ve küllî miktar ile hırsızlık cezası için gerekli nisap miktarının[62] çalınması ile olmaktadır. Bir lokmanın, bir tanenin çalınmış olması ile ilgili deliller açık bir şekilde bunların hırsızlık içerisine girdiğini göstermez.
Görmüyor musun, ayırımcılık ve İslam toplumunun dışına çıkmak gibi bid'at ehline ait olan özellikler, cüz'î bid'atlerde genellikle ortaya çıkmaz. Ancak cüz'î bid'atler çoğunlukla küçük hatalar ve ayak sürçmeleri kabilindendir. Bundan dolayıdır ki tevil ile birlikte, keyfi davranmak suretiyle dinin detayı arasında yer alan bir hususta bid’at işlemek ve cüz'î bid'attan doğan fesat, küllî bid'attan doğan fesat gibi değildir.
Buna göre bid'at denilen şeyde cüz'ilik ve yoruma dayalı olmak özellikleri birleşirse, bunun küçük (günah kabilinden bir) bid'at olması .sahih olur.
En iyi bilen Allah'tır. Bir örnek vermek gerekirse, ayakta durmak ve hiç gölgede bulunmamak suretiyle oruç tutmayı adamak, Allah'ın helâl kıldığı uyku, lezzetli yiyecek, kadın (ile evlenmek), gündüzleri yemek içmek ve benzeri şeyleri -ki bunlardan kimileri yukarda zikredilmiş, kimileri de ileride gelecektir- kendisine haram kılmak cüzi bid'atlardandır.
Şu kadar ki külli ve cüz'î bid'atlar bazen açık, bazen gizli olurlar. Nitekim yorumun/te'vil'in de kaynağı, yakın olabileceği gibi uzak da olabilir. Böylece bu kısmın örneklerinin pek çoğunu belirlemek müşkil olur. Bunun sonucu olarak büyük olanlar küçükten sayılabileceği gibi bunun tersi de olur. Bu durumda problemin çözümü içtihada bırakılır.[63]
[62] Hırsızlık cezası için gerekli olan nisap miktarı hakkında İslam fıkhındaki ekollerde farklı görüşler varsa da bunun on dirhem ve daha fazla miktara eşit olduğunu söylemek bu hususta bir fikir vermektir. Ancak on dirhemin günümüzde nasıl bir kıymet ifade ettiğini ortaya koymak bakımından. Hz. Peygamber döneminde on dirheme orta derecede iki koyun alınabildiğini hatırlatmak yerinde bir beyan olacaktır. (Çeviren)
[63] İmam Şatıbi, el-İ’tisam Kitap Dünyası Yayınları: 2/87-88.