sidretül münteha
Mon 31 January 2011, 05:48 pm GMT +0200
4. Baba ve Annenin Mirası:
Ulema müttefiktirler ki, eğer babadan başka mirasçı bulunmazsa mirasın hepsi babaya ve eğer baba ile annenin ikisinden başka mirasçı bulunmazsa, mirasın üçtebiri anneye, gerisi de babaya düşer. Zira Cenâb-ı Hakk, "Eğer ölünün çocuğu bulunmaz da ona, sadece anne ve babası mirasçı olurlarsa, annesine üçtebir düşer" [13] buyurmuştur. Ulema şunda da müttefiktirler ki, eğer ölünün öz çocukları veyahut torunları bulunurlarsa anne ve babasından her birine mirasın altıdabiri düşer. Zira Cenâb-ı Hakk, "Eğer ölünün çocuğu bulunursa, anne ve babasının her birine bıraktığının altıdabirî düşer" buyurmuştur. Ulema, ölünün kardeşleri bulunduğu zaman annesinin hissesi üçtebirden altıdabire iner, diye müttefik iseler de, kardeşler kaç tane olurlarsa annenin hissesi üçtebirden altıdabire iner diye ihtilaf etmişlerdir. Hz. Ali ile îbn Mes'ud, «Kardeşler birden çok oldukları zaman annenin hissesi altıdabire düşer» demişlerdir. îmam Mâlik de bu görüştedir, îbn Abbas ise, «Kardeşlerin sayısı üçten aşağı olursa annenin hissesi üçtebir-dir» demiştir.
Bu ihtilafın sebebi, Arapça'da çoğulun en az kaç kişiye denildiği hususunda ihtilaf etmeleridir. Çoğulun en az üç kişiye delalet ettiğini söyleyenler, «Kardeşlerin sayısı üçten aşağı olursa annenin hissesi üçtebirdir. Çünkü âyet-i kerimede geçen 'kardeşler' kelimesi çoğul olduğu için en az üç kardeş demektir» demişlerdir. Diğerleri ise, «İki kardeşe de 'kardeşler denilir' demişlerdir. «Kardeşler demek olan «İHVE» kelimesinin erkek ve kız kardeşlerin ikisine de şamil olduğunda ise ihtilaf yoktur. Ancak sonraki fukahadan kimisi, «Ölünün kardeşleri arasında erkek bulunmadığı zaman -sayılan çok da olsa- annenin hissesi üçtebirden altıda bire inmez. Zira kız kardeşler yalnızken çoğulları 'ÎHVE' değil 'EHAVAT' dır» demişlerdir.
Ölünün kardeşleri bulunduğu için annenin hissesinde indirilen altıda birin kime düştüğü hususunda edilen ihtilaf da bu babtandır. Cumhur «Eğer ölünün kardeşleriyle birlikte hem anne ve hem babası bulunursa, kardeşleri bulunduğu için annesine altıdabir verilir ve geri kalanın hepsi babasınındır» demiştir. İbn Abbas (r.a.)dan ise, «Babasına mirasın üçteikisi verilir. Annenin hissesi, kardeşler yüzünden üçtebirden altıdabire düştüğü için o altıdabir, kardeşlere düşer» dediği rivayet olunmuştur. Fakat kimisi, îbn Ab-bas'tan gelen bu rivayetin zayıf olduğunu söylemiştir. Bununla beraber İbn Abbas'ın bu görüşü kıyasa daha uygundur.
Anne ve babasıyla karısını veyahut anne ve babasıyla kocasını bırakan ölü hakkındaki ihtilaf da keza bu babtandır. Cumhur birinci surette, «Karıya dörttebir, anneye geri kalanın üçtebiri -ki terekenin dörttebiridir- geri kalanı da -ki terekenin yansıdır- babaya kalır», ikinci surette de, «Kocaya terekenin yansı, anneye de geri kalanın üçtebiri -ki terekenin altıdabiridir- terekenin geri kalanı da -ki üçtebiridir- babaya kalır» demiştir. Zeyd b. Sabit (r.a.) de bu görüşte olduğu gibi, bu görüş Hz. Ali (r.a.)'den de rivayet olunmuştur. İbn Abbas (r.a.)'dan ise, birinci surette, «Kanya dörttebir, anneye de -Kur'an'da hissesi belirtildiği için- üçtebir, babaya da -asabe olduğu için- geri kalanı düşer», ikinci surette de «Kocaya terekenin yansı, anneye üçtebiri, babaya da-geri kalanı düşer» dediği rivayet olunmuştur, ki Kadı Şüreyh, İmam Dâvûd, îbn Şîrîn ve bir cemaat da bu görüştedirler.
Cumhurun dayanağı şudur: Baba ile anne yalnız oldukları zaman anneye terekenin üçtebiri, babaya da geri kalanı düştüğüne göre, anne ile babanın yalnız olmadıklan zaman da, geri kalanından aynı oranda hisse almalan lazım gelir. Cumhur herhalde, annenin babadan fazla hisse almasını usule ay-kın görmüştür. Diğer grup da, «Anne, hissesi Kur'an'da belirtilmiş bir varistir. Baba ise, asabe olduğu için -hisselerden ne artarsa- ister az, ister çok olsun kendisine o düşer» demişlerdir.
Babanın anneye tercih edilmesinin gerektiği nazara alındığı zaman birinci grubun, buna bakılmadığı zaman ise, ikinci grubun görüşü daha açıktır. [14]
[13] Nisa, 4/11.
[14] İbn Rüşd Kadı Ebu'l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Rüşd El-Hafîd, Bidayetü’l-Müctehid ve Nihayetü’l-Muktesid, Beyan Yayınları: 4/133-134.