hafiza aise
Wed 25 April 2012, 12:21 pm GMT +0200
Baba bana “paya vey!”
Temmuz 2007 22.SAYI
Sahip olduğunun değerini bilen ve elindekiyle yetinmenin erdemini idrak eden çocuklar yetiştirmek bu zamanda zor iş doğrusu. Zira her an tüketime koşullandıran uyarıcılarla karşı karşıyayız. Binlerce ürün ve markanın dayanılmaz albenisi karşısında çoğu zaman çaresiz kalabiliyoruz. Büyük bütçeler ayrılarak, ince ayar stratejilerle belirlenen satış ve pazarlama teknikleri, bizi daha çok harcamaya, çocuklarımızı da “geleceğin pervasız tüketicileri” olmaya doğru götürüyor.
Uzmanlara göre miniklerin parayı doğru kullanmalarına yardımcı olmanın ilk aşaması onlara verilecek harçlıklarla başlıyor. Çocuklar 5-6 yaşlarında para kavramının ne olduğu hakkında fikir edinirler. Her ne kadar değerini, karşılığında elde edecekleri çikolata ya da şekerle ölçülendiriyor olsalar da...
Yaşı kaç olursa olsun az da olsa çocuğunuza verdiğiniz meblağı küçümsememelisiniz. Çocuğunuzun onu nerelerde, nasıl kullandığını takip etmelisiniz. Çünkü şu an sadece şeker alabileceği bu para, çocuğunuzun ilerleyen yıllarda benimseyeceği yaşam tarzı ve kişiliğinin şekillenmesi yönünde büyük öneme sahip. Kıymet bilen, israftan kaçan, sadece kendisini değil başkalarını da düşünen, haline şükreden biri olması, pek çok konuda olduğu gibi insanın aslında çocukluktan kalma alışkanlıklarına dayanıyor.
Paranın bir sınırı olduğunu anlatın
Çocuk eğitimi ve psikolojisi alanında çalışmaları bulunan Rehberlik ve Psikolojik Danışma Uzmanı Mücahit Gültekin, çocukların para harcama alışkanlıkları konusunda, “Büyük oranda çocukluk dönemindeki kişilik özelliklerimizi yetişkinlik yıllarımıza da taşırız. Bu, elbette ki savurgan biri olarak yetişen çocuğun yetişkinlikte artık tutumlu olmayı öğrenemeyeceği anlamına gelmediği gibi, cimri biri olarak yetişen çocuğun yetişkinlikte cömertçe davranışlarda bulunmayacağı anlamına da gelmez. Ancak çocukluk döneminde edinilen olumsuz harcama alışkanlıklarının ileriki yıllarda değiştirilmesi de zor olacaktır. Bu sebeple çocukluk döneminde dengeli bir harcama alışkanlığı kazandırmanın önemi ileriki yıllar için büyük önem taşır” diyor ve harçlığın, çocuğun sorumluluk, kontrol duygusu, arzularını sınırlandırma, seçim yapma ve karar verme, plan yapma gibi çok önemli kişilik özelliklerinin gelişmesine katkı sağladığına dikkat çekiyor.
Anne babalara, çocuklarına harçlık vermeye başladıklarında ilk olarak ekonomik durumlarıyla ilgili kısa ve anlaşılır bir açıklama yapmalarını öneren Gültekin’e göre, ebeveynler belirli bir miktar para kazandıklarından ve bu oran dahilinde yaptıkları ve yapabilecekleri harcamaların sınırlarından kısaca bahsetmeliler. Mesela babanın maaşının ancak evin masraflarını karşılamaya yettiğini, ekstra bir şey almaları durumunda biraz tutumlu davranmak zorunda olduklarını belirtmeliler. Böylece çocuğun istediği, ama anne babanın alamadığı oyuncağın açıklaması kolayca yapılırken; paranın sınırlı ve yetirilmesi gereken bir değer olduğu da çocuklara anlatılır.
Hesabını yapmayı bilmeli
Miniklere harçlık verirken bu miktarın belirli bir süre için verildiği ve o sürenin bitimine kadar cebindeki para ile yetinmesi gerektiği vurgulanmalı. Anne babalar çocuklarıyla, harçlıklarını nerelere harcamayı düşündükleri konusunda konuşmalı ve “şunu al, buraya harca” demek yerine; “Bu hafta/bugün harçlığınla neler yapmayı planlıyorsun?” gibi sorularla bir harcama planı yapmaları konusunda onlara yardımcı olmalılar. Tekrar harçlık alacakları zaman geldiğinde ise daha önceki harçlıklarını nasıl değerlendirdikleri konusunda konuşmalılar. Ayrıca harçlıklarından belirli bir miktarı arttırmayı ve bu birikimleriyle ileride başka bir ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri konusunda onları yönlendirmeliler.
Ne kadar harçlık verelim?
Çocuklara okula başlamaları ile birlikte harçlık verilmeye başlanabilir. İlkokulun ilk yıllarında günlük harçlık vermek, 9-10 yaşlarından itibaren ise haftalık harçlık vermek daha uygun. Bu yaşlardan itibaren çocuk plan yapmayı, kendi bütçesini oluşturmayı ve sınırlı miktardaki harçlığını belirli bir süre için yetirmeyi öğrenecektir. Harçlığın bu anlamda çocuklara tasarruf etmeyi öğreteceği de unutulmamalı. Verilecek harçlığın miktarı ise, ne çok az ne de fazla olmalı. Çok az veya yetersiz miktarda verilen harçlık, çocukları ihtiyaçlarını karşılayabilmek için hırsızlık gibi kötü alışkanlıklara yöneltebilir. Anne baba harçlık konusunda gerçekçi bir miktar belirlemeli. Her şeyden önce harçlık vermek çocuğun kişilik eğitimi için bir araç olarak görülmeli ve ebeveynler bu eğitim fırsatının farkında olmalı. Yeteri kadar harçlık vermek çocuğun paranın değerini anlamasını sağlayacağı gibi kendi arzu ve isteklerini sınırlamasını da öğretecektir.
Allah yolunda harcamayı çocuğunuza da öğretin
Efendimiz (s.a.v) “Sadaka vermeye devam edenin rızkı artar ve duası kabul olur” buyurmuştur. İnsanlar arasındaki kardeşliği güçlendiren sadakanın kıymetini çocuklarımıza da anlatmalıyız. Hem veren hem alan için sadakanın faziletinden bahsetmeliyiz. Yine Efendimiz’in başkalarına yardım etmek hususunda “Yarım hurmayla da olsa cehennemden sakının” hadisinin manasını çocuklarımıza izah etmeliyiz. Şimdiden Allah için vermenin değerini anlamaları, onları ileride daha büyük paralara sahip olduklarında hayırsever bire
Hatice METİN