sumeyye
Wed 16 March 2011, 01:42 pm GMT +0200
Avcı Hayvanların Özellikleri ve Eğitilmeleri:
Köpek vb. gibi sivri dişli hayvanların eğitilmiş olması, avlarını yememeleriyle anlaşılır. Doğan, çakır ve bunlara benzer hayvanların eğitimleri ise; salındıklarında gitmeleri, çağrıldıklarında ise, geri gelmeleriyle anlaşılır: Bu görüş İbn Abbâs (ra) dan nakledilmiştir. Çünkü eğitmek, aslî âdeti terk etmekle olur. Pençeli hayvanın âdeti kaçmaktır. Çağrıldığında gelirse; âdetini terk etmiş ve eğitilmiş demektir.
Sivri dişli hayvanın âdeti parçalayıp yemektir. Yemeyi terk ederse, âdetini bırakmış ve eğitilmiş demektir. Yemeyi bıraktırarak eğitmek, hayvanı yerken döğmekle olur. Ama kuşun cüssesi dayağa dayanamaz. Köpekse, dayanabilir. Onu döğerek bu hususda eğitmek mümkündür. Âdeti parçalamak ve kaçmak olan pars ve benzeri hayvanların dayağa tahammülleri vardır. Bunların eğitilmeleri hem avı yememeleri ve hem de çağrıldıklarında çağrıya uyarak gelmeleriyle olur.
Bir hayvanın eğitilmişliğini anlamak için bu işin uzmanlarına baş vurulur. Bu hususda belli bir müddet tâyin etmeğe gerek yoktur: Çünkü ölçüler ve miktarlar içtihadla değil, ancak simaen (duyup görerek) bilinir. Bu hususda işitilmiş bir şey de olmadığına göre, bu iş uzmanlara havale edilir. Zira bu avcı hayvanların tabiatlerine göre değişir. Hasan'ın rivayetine göre Ebû Hanîfe dedi ki; 'avcı hayvanın ilk avladığını ve ikinci avladığını yeme. Ama üçüncü avladığını ye.'
İmameyn dediler ki; 'avını üç kez yemeyip getirirse, eğitilimiş demektir. Üçüncü avı da yenilmez. Eğitilmiş olduğunu tesbit etmek avını bir defa yemeyip getirmesiyle olmaz. Zira tok olduğu veya dayaktan korktuğu için avını yememiş olması muhtemeldir. Şu halde bunu bir kaç defa tekrarlaması gerekir. Bütün mazeretleri ortadan kaldırmak için bunun en az sayısı üçtür. Üçüncü avı da yenmez. Çünkü üçüncü avını da yemezse, eğitimli olduğuna hükmederiz.'
Hasan'ın rivayetine göre; üçüncü avı yenebilir. Çünkü üçüncü avını da yemeyip getirirse, onun eğitimli olduğunu anlarız ve bu yaralayıcı, eğitimli bir hayvanın avı olmuş olur ki, yenilebilir.
Hayvanın eğitimli olduğuna hüküm verildikten sonra avını yer yahut çağrıldığında geri gelmezse, eğitimsiz olduğuna hükmedilir ve bundan evvel tuttuğundan arta kalan haram olur (Ebû Yûsuf, imam Muhammed): İmameyn dediler ki; 'sadece yediği haram olur. Çünkü daha evvel içtihad ederek onun avının helâllığına hükmetmiştik. O içtihad ise, misli olan bir içtihad ile bozulamaz.'
Ebû Hanîfe'nin bu mes'eledeki görüşünün gerekçesi şudur; avını yemesiyle onun eğitimsiz olduğunu anlarız. Zira avcılık bir san'at olup, az unutulur. Avını yiyince, o hayvanın avcılığı hiç bilmediğini anlarız. Dolayısıyla daha evvel avladıklarının tamamı haram olur. Çünkü o avlar eğitimsiz bir köpeğin avlarıdırlar. Bu haramlık onun avından arta kalan için sabit olan bir hükümdür. Çünkü yediği kısım artık bir hükme mahal olamaz. Bir içtihad maksadın hâsıl olmasından evvel misli olan bir içtihad ile bırakılabilir ki, o maksat da hayvanın etini yemektir. Bu; hüküm vermeden evvel kadı'nın değişen içtihadına benzer. Çöldeki ava gelince; bunun haramlığı icmâ ile sabittir. [6]
[6] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/ 195-197.