Alış Verişte Muhayyerlik

79. Abdullah b. Ömer'den: Resûlullah (s.a.v.) Şöyle buyur­muştur: «Alıcı ve satıcıdan her biri diğerine karşı, birbirle­rinden (satış meclisinden) ayrılıncaya kadar muhayyer­dirler. Ancak muhayyer alıp üzerinde anlaştıkları süreye kadar muhayyerlikleri devam eder.»[95]
îmam Malik der ki: Bizde bunun belli bir hududu, bilinen bir tarifi yoktur. Buna göre herhangi bir muamele de yapılmamakta­dır.[96]
 
80. Abdullah b. Mes'ud (r.a) der ki: Resûlullah (s.a.v.) şöyle bu­yurdu: «Her ne zaman iki kişi alış veriş yaparlarsa, söz satıcının sözü olur. Yahut da bu alış verişten vaz geçerler.»[97]
îmam Malik der ki: Bir kimse başka birisine bir mal satsa ve satışın kesinleşmesi esnasında: «Bunu sana filan kimse ile istişa­re etmek üzere satıyorum. Eğer razı olursa, alış verişimiz tamam­dır. Razı olmazsa, aramızda bir alışveriş yoktur» dese ve bunun üzerine anlaşsalar, sonra müşteri, satıcının o kimseyle istişare etmesinden önce pişman olsa, her ikisi hakkında da bu alış veriş belirttikleri vasıflarda kesinlik kazanır. Müşteri için de bir mu­hayyerlik kalmaz. Satıcının şartları ile kabul etmek isterse, aynen geçerli olur.
îmam Malik der ki: Bir kimse diğer birisinden bir mal satın aldığında fiyat hususunda ihtilafa düşseler, mesela satıcı:
«— Onu sana on dinara sattım» dese, müşteri de:
«—Hayır, ben senden beş dinara aldım» dese bu durumda sa­tıcıya: «îster o malı müşteriye dediği fiyatla ver, ister malını kendi dediğin fiyattan (on dinardan) başka bir fiyata satmadığına dair yemin et.» denir. Eğer yemin ederse bu defa müşteriye: «Ya satıcı­nın dediği fiyatla al, ya da dediğinden (beş dinardan) başka bir fi­yatla almadığına yemin et,» denir. O da yemin ederse, mal ile bir ilgisi kalmaz. Çünkü onların her biri diğerine karşı hak iddia et­miş olur[98]

[95] Buharı, Buyu, 34/44; Müslim, Buyu, 22/10, no: 43; Şafiî, Risale, no: 863; Şeybanî, 785.
[96] Aslında Malikiler'e göre satış meclisinde muhayyerlik yoktur. Sadece «—hıyar-ı şart» ve «—hıyarı ayıb» vardır. Çünkü onlar, bu hadis âhad de­recesinde olduğu için zan ifade eder, diyerek Medine halkının muamelesi­ne bakıyorlar. Onların muamelesi ise, bu hadise muhalifti. Fakat onlarca tevatür hükmünde olduğundan bunu tercih ediyorlar.
Hanefîler'e göre, hıyar-ı meclis şart koşulursa sahih olur. Fakat Maliki­ler'e göre şart koşulursa alış veriş fasit olur.
Şafıîler'e göre ise hıyar-ı meclis şartsız olarak sabittir. Hatta, muhayyerli­ğin olmaması şart koşulsa, alış veriş batıl olur. Çünkü hıyar-ı meclis, içti­hatla değil, nas'la sabittir. Bu yüzden de akdin icablarından olmuştur. (Cezîrî, el-Fıkh ale'l-Mezahibül-Erbea: c.2, s. 170-173). Hıyar-ı Şart: Belli bir süre içinde akdî feshetmek veya izin vermek üzere "taraflardan birinin veya ikisinin seçenekli olma hakkı. Hıyar-ı Ayıb: Alıcının kusurlu malı satıcıya aynen geri vermesi veya kabul etmesi.
Hıyar-ı Meclis: Kabulden itibaren başlayan ve tarafların bedenen birbi­rinden ayrılmalarına kadar devam eden sürede tek taraflı iradeyle akit-ten vazgeçme hakkı.
[97] Tirmizî, Buyu, 12/43; Şeybanî, 786.
Yani satıcı muhayyer olur, mal da elinde bulunursa muhayyerlik müddeti geçtikten sonra artık bu, alış verişi geçerli kılamaz. Bu durumda mal müş­terinin elinde olursa, satış işlemi kesinlik kazanır, satıcı o malı geri ala­maz. Müşteri veya her ikisi birden muhayyer olsa durum yine aynıdır. (Bâcî, el-Münteka, c.5, s. 59).
[98] Zira her ikisi de yemin edince, birinin sözü diğerine tercih edilemez. Böyle olunca da aralarındaki alış veriş fesh edilir. (Bâcî, el-Münteka, c. 5, s. 61).

s.a.. , bir müslüman heryerde dogru , güvenilir ve samimi olmalidir.Alis veris söz konusu oldugunda bu duruma daha çok dikkat etmek gerekli..Sevgili Peygamberimiz'i s.a.v örnek alanlardan olalim insaallah.