reyyan
Sun 24 July 2011, 09:10 pm GMT +0200
İstanbul’un Manevi Mimarlarından Aksaraylı Cemal Halvetî k.s.
Ocak 2010 - 133.sayı
Abdullah GÖKMEN kaleme aldı, DİĞER YAZILAR bölümünde yayınlandı.
Mutasavvıfların, çok yönlü kişilikleri ile toplumun inşasına önemli katkı sağladıkları görülür. Bu katkılar eğitimden iktisada, mimariden ilmî çalışmalara kadar büyük çeşitlilik gösterir. Cemal Halvetî k.s. de, II. Bayezid döneminde yaşamış çok yönlü mutasavvıflardan biridir.
Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u fethettikten sonra, şehri maddi-manevi her yönden imar etmek üzere çalışmalara başlar. Fethin hemen sonrasında hızla camilerin, medreselerin inşa edilmesi bu çalışmaların bir sonucudur. Ayrıca İslâm coğrafyasından önemli alimler İstanbul’a davet edilmiş, özellikle Maveraünnehir bölgesinden birçok alim İstanbul’a getirilmiştir. Meşhur alim Ali Kuşçu da böyle bir davet üzerine İstanbul’a gelmiştir.
Diğer taraftan o dönemde İstanbul’u nüfus yönünden yapılandırma çalışmaları başlamış, Anadolu ve Balkanlardan çeşitli gruplar İstanbul ve civarına yerleştirilmiştir. Ticari hayatı canlandırmak için de çeşitli meslek erbabına mensup zenaatkârların İstanbul’a göçmesi sağlanmıştır.
Fatih’in İstanbul’u her bakımdan imar gayretleri ve müslüman bir kimliğe büründürme çabalarına oğlu II. Bayezid döneminde de devam edilmiştir. Bu dönemde en çok dikkati çeken faaliyetlerden biri de tasavvuf erbabının davet edilerek şehrin manevi yönden olgunlaştırılmasıdır. Kendisi de sufi meşrep bir padişah olan II. Bayezid, İstanbul’da tekke ve dergâhların kurulmasına büyük önem vermiştir.
Çelebi Halife
Cemal Halvetî k.s. 15. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış önemli bir alim ve mutasavvıftır. Halvetî tarikatının Cemaliyye kolunun kurucusu olan Cemal Halvetî’nin asıl adı Muhammed’dir. Aksaray’da doğmuş, tahsil hayatını Karaman’da sürdürmüştür. İlk şeyhi de Karamanlı Karabaş Veli k.s. hazretleridir. Kaynaklarda, zahir ilimlerde de yüksek mertebeye ulaştığı, müderrislik yaptığı belirtilir.
Çelebi Halife namıyla meşhur olan Cemal Halvetî, II. Bayezid’in Amasya valiliği yaptığı şehzadelik yıllarında maiyetinde bulunan alimlerdendir. Daha sonra tahta geçen şehzade, Amasya’dan çok iyi tanıdığı Cemal Halvetî’ye bir mektup yazarak onu İstanbul’a davet eder ve burada bir dergâh kurmasını ister. Bu davete icabet eden Cemal Halvetî k.s., 1485 yılında İstanbul’a gelir. Dönemin sadrazamı Koca Mustafa Paşa tarafından onun için cami, hankâh, imaret, medrese ve hamam yapılır. İkameti için de bir ev inşa edilir. Kaynakların belirttiğine göre II. Bayezid de iki kez dergâhta kendisini ziyaret eder. Cemal Halvetî dokuz yıl ilim ve irşad faaliyeti yürüttükten sonra 1494 yılında vefat eder.
Cemal Halvetî, kurduğu Cemaliyye koluyla, yetiştirdiği halife ve talebelerle büyük irşad hizmeti ifa etmiştir. Yine kaynakların kaydettiğine göre otuz beş civarında eseri vardır. Günümüzde de bu eserlerin tamamına yakını elyazma eserler barındıran kütüphanelerde mevcuttur. Arapça, Farsça ve Türkçe yazılmış olan bu eserler çeşitli tasavvufî konuları içerir. Özellikle nefs tezkiyesi, kalp tasfiyesi ve zikrullahı anlatır.
Cemal Halvetî k.s. eserlerinde Ehl-i Sünnet yoluna büyük önem verir. “Hz. Ebubekir r.a. Hakkında Yüz Söz” ve “Hz. Ali r.a. Hakkında Yüz Söz” gibi eserleri bu önem çerçevesinde düşünülebilir.