sumeyye
Fri 4 February 2011, 01:35 pm GMT +0200
2. Tetkik Ve Tasnif Dönemi:
Allah Teâlâ, cem ve tedvin neslinin arkasından başka bir nesil getirdi. Bunlar, seleflerinin, hadislerin toplanması ve fıkhın hadise bina edilmesi işini tamamlamış olduklarını, bu konuda kendilerine bir iş bırakmadıklarını gördüler. Bunun üzerine çalışmalarını başka alana kaydırdılar. Bunları şöylece sıralayabiliriz:
i. Sadece sahih hadisleri içeren kitaplar oluşturdular.
Zeyd b. Harun, Yahya b. Sa’îd el-Kattân, Ahmed, İshâk ve emsali büyük hadis otoritelerinin sıhhati üzerinde görüşbirliği ettikleri hadisleri bir araya getirmeye çalıştılar.
ii. Ahkâm hadislerini içeren kitaplar hazırladılar.
İslâm ülke ve şehirlerinde yaşamış fukahâ ve ulemânın mezheplerine temel olmuş hadisleri bir araya getirmeyi amaçladılar.
ii. Hadislerin lâyıkı veçhile değerlendirilmesine yönelik çalışmalar yaptılar.
iv. Onların rivayet etmedikleri şâzz [770] ve fâzz hadisleri belirlediler.
v. Bazı hadislerin, ilk nesillerin vakıf olmadıkları yönlerini ortaya çıkardılar; hadisin muttasıllığının, âlî senede sahip oluşunun, fakîhin fakîhten veya hafızın hafızdan rivayeti (müselsel) oluşunun ve benzeri ilmî değeri olan özelliklerinin ortaya çıkarılması gibi.
Tetkik Ve Tasnif Döneminin Önemli Simaları:
Bunlar şunlardı: Buhârî, Müslim, Ebû Dâvûd, Abd b. Humeyd (ö. 249/863), Dârimî (ö. 255/869), İbn Mâce (ö. 275/888), Ebû Ya’lâ (ö. 307/919), Tirmizî, Nesâî, Dârakutnî (ö. 385/995), Hâkim (ö. 405/1014), Beyhakî (ö. 458/1066), Hatîb (ö. 463/1070), Deylemî (ö. 509/1115), İbn Abdilber (ö. 463/1070) ve benzerleri.
Bana göre ilimce en derin, tasnifçe en yararlı, ünce en meşhurları aşağı yukarı aynı dönemde yaşayan şu dört zevattır:
1. Ebû Abdillah El-Buhârî:
Bu dört zevatın ilki Ebû Abdillah el-Buhârî’dir (ö. 256/870). Amacı, sahih müstefîz muttasıl hadisleri diğerlerinden ayırmak, fıkhı, sîreti (ahlâk) ve tefsiri onlardan çıkarmaktı. Bu çalışması- sonucunda el-Câmi’u’s-Sahih’ini tasnif etti. Eserini hazırlarken, ileri sürdüğü şartlara eksiksiz uydu.
Duyduğumuza göre sâlih bir zat, rüyasında Rasûlullah’ı (s.a.) görmüş. Aralarında şöyle bir konuşma geçmiş:
“Niye Muhammed b. İdrîs’in (İmam Şafiî’nin) kitabıyla uğralıyor da benim kitabımı bırakıyorsun?”
“Yâ Rasûlallah! Senin kitabın nedir?”
“Sahîhu’l-Buhârî.”
Yeminle söylüyorum ki, bu kitap, şöhret ve hüsnü kabulün zirvesine ulaşmıştır.
2. Müslim En-Nîsâbûrî:
İkincisi, Müslim en-Nîsâbûrî’dir (ö. 264/878). Müslim, kendilerinden sünnet istinbatında bulunulan, muhaddisler arasında sıhhati üzerinde görüşbirliği olan muttasıl merfû hadisleri diğerlerinden ayırmayı amaçlamış, kavranmalarını ve onlardan istinbâtta bulunulmasını kolaylaştırmak istemiştir. Bu arzusunun sonucu olarak güzel bir tertip yapmış ve her hadisin farklı tarîklerini bir yere toplamış, böylece metinler arasındaki farklılıkların, senedler arasındaki ayrılıkların en iyi bir şekilde ortaya çıkmasını sağlamış, ilk bakışta çelişki arzeden hadislerin arasını bulmuş ve böylece Arap dilini bilen herkesin sünnetten istifadesini mümkün kılmış ve ondan yüzçevirerek başka kaynak arayanlara mazeret bırakmamıştır.
[770] Şâzz: Sika bir râvînin, sika râvîlere muhalif rivayet ettiği hadistir.
Fâzz: Müellifin fâzz hadisten ne kastediğini öğrenemedik. Böyle bir ıstılah kullanılmamaktadır. Kelime manasından hareketle ferd ya da garib hadis karşılığında kullanabilir. (Ç)