sumeyye
Tue 21 August 2012, 12:29 pm GMT +0200
II. Mülkiyetin Devrinden Sonra Haraç: [1018]
Nazarî planda bu tartışma devam ederken, fiil ve tatbikat sahasında haracı arazi çeşitli yollarla müslümanların hususî mülkü haline gelmiştir.
Hz. Peygamber devrinden, Osmanlıların sonuna kadar bütün devirlerde ya ıkta ve hibe yoluyla veya satış ve tevarüs yollarıyla haracı arazinin hususi mülkiyete geçtiği görülmüştür. Merkezî otorite zayıfladıkça, hususî mülkiyet sahası genişlemiş, kuvvetlendikçe daralmıştır. Fatih, Yavuz ve Kanunî zamanlarında birçok vakıf ve mülk arazi -zecrî tedbirlerle- yeniden mirî (haracî) hale getirilmiştir.
Klasik hukukçuların icmaına göre, haraç topraklarının mülkiyeti sahiplerinin müslüman olması veya Müslüman, miras ve alım-satımla devredilmesi halinde -ki fiilen artık böyledir- haraç mükellefliğinin düşmeyip, mülkiyetinde olana ait bulunur. Haraç toprağı müslüman nesillerin toprağıdır, bu sebeple haraç düşmez. Ancak, İbnu'l-Kayyım'ın ifadesine göre, müslümanların menfaati öyle gerektiriyorsa, haracın bazı kimselerden tahfif ve ıskatı da caizdir.
1018] Karaman, age, c. I, s. 162-163; Kardavî, FZ, c. I, s. 411; Serahsî, age, c. III, s. 6; Şeybanî, Asl, c. II, s. 141-142.