Hadice
Tue 7 June 2011, 05:13 pm GMT +0200
es'Sünenü'l-Kübrâ
Beyhakî'nin «umûmî plânı ve metodu açısındanû orijinal[345] bulunan en meşhur eseri es-Sünenu'1-kübrâdır. Bu eser, ilk kez, Haydarâbâd'da 1344 senesinde 10 büyük cild halinde basılmıştır. Bu baskının sayfa altlarında îbnu't-Türkmânî diye meşhur Hanefî Âlim Alaeddin b. Ali b. Osman el -Mardînî (745/1344)'nini, Beyhâkî'ye itirazlarını ve münâkaşalarını dile getirdiği[346] el-Cevheru'n-nakıyy fı'r-reddi ale'l-Beyhakî » adlı eseri de bulunmaktadır.
es-Sünenü'l-Kübrâ 'nin neşrini gerçekleştirenlere göre, Sünen'in özellikleri («Mezâyâ») şöylece özetlenebilir. [347]
Bilinen hadis kitablarımn hiç birinde bulunmayan sayıda çok hadis ihtiva etmektedir.
Diğer hadis kaynaklarında bulunan hadisleri verirse, sened ve metin itibariyle değişiklik ve üstünlüklerle verir.
Buhârî ve Müslim'in birlikte veya ikisinden birinin eserine aldığı hadisi verecek olursa, bu durumu açıklar. Böylece es-Sünenu'1-kübrâ, bir çeşit Sahi-hayn üzerine yazılmış müstahrac niteliği taşır.
Hadis ve rical değerlendirmesine ait (tashih, tercih, taz'îf v.s.) nakiller de oldukça çoktur.
Fıkhı meseleleri açıklar. Mesele ile ilgili âyet ve hadisleri delil olarak zikreder.
Şafiî mezhebine bağlı olmasına rağmen, bazan mezhebine muhalif görüşü; bazan da İmam Şafiî'nin meşhur görüşüne muhalif olan görüşünü tercih eder (Meselâ, başı bir kaç kez meshetmek, I, 62; deve eti yemekten ötürü abdest almak, 1,158; ölmüş kişi adına oruç tutmak, IV, 657 gibi konularda bu tutum görülür). Sünen, tabiî olarak, fıkıh bâblarına göre tertib edilmiş olmasına rağmen, münâsebet düşünce konu dışına taşarak, zihnin çağrışım yaptığı konuya ait hadisleri verir. Meselâ Hıdâne bâbmda birr ve sıla ile ilgil hadisleri; hudûa 'da isti'zân ile gilgi hadisleri; edebu'l-kâdt 'de de emir bi'1-ma'ruf ve nehiy ani'l-münker ile ilgili hadislere yer vermiştir.
Kitab ve bâblar arasında oldukça ince irtibat noktalarını gözetir. Öyle ki, Sünen, kitab ve bâbları birbirini içeren muttasıl ve müteselsil halkalar gibidir.
Bâb başlıkarı («terceme») ile hadisler arasındaki ilgiye dikkat yanında, önceki babın son hadisinin, sonraki bâb başlığına münasip düşmesine de özel bir titizlik göstermiştir. Meselâ, «bâbu katli'r-racüli bi'lmer'eti », babının son hadisi, Müslüman bir kız çocuğunun öldürdüğü için katledilen Yahudi ile ilgilidir. Arkasından gelen bâb ise «bâbunft menlâ kısâse beynehu bi'htilâfi'd-dîneyn », başlığını taşımaktadır.
Sünen'deki hasdislerin ekserisi, el-Umm, Sünen-i Ebî Davud ve Sünen-i Dârekutnî gibi musannef eserlerden nakledilmiştir.[348]
Ayrıca Beyhâkî, Sünen'de Ebu'l-Huseyn Ahmed b. Ubeyd'in Sünen'inden de pek çok hadis tahriç etmiştir. [349]
Beyhâkî'nin Sünen'inde, sahabe, tabiîn ve sonraki devir imamlarından yapılmış nakiller («el-âsâr»), başka eserlerde görülmeyen ölçüde bol bulunmaktadır. Aslında Sünen'ler merfu' hadisleri ihtiva etmek özelliği ile bilinirler. Burada «Sünen» çerçevesinin dışına taşılmış olduğu görülmektedir.
Mevcut baskının her cildinin sonunda o cildde geçen sahâbî ve tabiîn isimlerine göre tanzim edilmiş alfabetik fihrist de bulunmaktadır. Künyeler ve müphem isimlere de ayrıca bu fihristte yer verilmiştir.
Beyhâkî'nin[350] eseri de hadis kitaplarının üçüncü tabakasında yer almaktadır. [351]
[345] bk. Sıdddîkt, H. E. Tarihi, s. 112.
[346] Kâtib Çelebi, Keşf, II, 1007; es-Sünenu'1-kübrâ, I, 2.
[347] bk. es-Sünenu'1-kübrâ, X, 351-352.
[348] bk. Abd el-Yemâni, es-Sünenü'1-kübrâ, IV, (hatime) 43.
[349] bk. Kettânî, Risale, s. 32.
[350] Türkçede, Beyhâki ile ilgili kısa tanıtma yazısı için bk. Nuri Topaloğlu. «Beyhakf Hayatı, Eserleri ve Şahsiyeti», Dokuzeylül Üniv. İlâh. Fak. Dorg. I, s. 333-347, İzmir, 1983.
[351] bk. ed-Dihlevî, Huccetullahil-bâliğa, I, 284. Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 97-98.