reyyan
Mon 23 August 2010, 04:38 pm GMT +0200
Abdest Alırken Parmaktaki Yüzüğü Hareket Ettirmek Ve Abdest Azasını Ovmak
Abdest'ten maksat bir bakıma beden temizliği ve sağlığıdır. O bakımdan abdest azasını yıkarken ovmak tavsiye edilmiştir. Sadece suyun dokunması farzın yerine gelmesini sağlasa bile, istenilen temizliği sağlamış olmaz. Resûlüllah (a.s.) Efendimizin abdest azasını ovduğu rivayet yoluyla bilinmektedir. Parmaktaki yüzüğün, kulaktaki küpenin, koldaki bileziğin hareket ettirilmesi de bu gayeye yöneliktir. Aynı zamanda abdest azasının her yanı ıslanacak şekilde yıkanması farzdır. Kuru bir yerin kalması, abdestin noksan kalmasına delâlet eder ki, o yer yıkanmadıkça namaz kılmak sahih olmaz.
İlgili hadîsler:
Ebû Râfi'den (r.a.) yapılan rivayette demiştir ki:
"Resûlüllah (a.s.) Efendimiz abdest aldığı zaman yüzüğünü oynatırdı."[511]
İbn Abbas (r.a.)'dan yapılan rivayette, Resûlüllah (a.s.) Efendimiz'in şöyle buyurduğunu haber vermiştir:
"Abdest aldığın zaman ellerin ve ayakların parmaklarını hilâlle!..."[512]
Müstevrid b. Şeddad'dan (r.a.) yapılan rivayette demiştir ki:
"Resûlüllah (a.s.) Efendimizi abdest aldığı zaman ayak parmaklarını serçe parmağıyla hilâlladığını gördüm."[513]
Hadislerin açık delâletinden şu hükümler anlaşılmaktadır:
1- Abdest alırken, hem abdest azasının tamamı yıkansın, hem de kirler giderilsin diye parmağa biraz dar gelen yüzük ve benzeri takıları oynatmak müstehabdır.
2- Parmağa (gümüş) yüzük takmak müstehabdır.
3- Abdestte ayaklar yıkanırken serçe parmakla ayak parmakarının arasını hilâllamak müstehabdır.
4- Abdest azasını yıkarken ovmak müstehabdır.
Hadislerin ışığında müctehid imamların istidlal ve görüşleri:
a) Hanefîlere göre:
Parmaklar arasını, su iyice ulaştıktan sonra hilâllamak sünnettir. Çünkü böyle yapmak farzı ikmâl ile ilgilidir. O bakımdan sünnet sayılmıştır.
Parmaktaki yüzük genişse oynatmaya gerek yoktur; dar ise, suyun onun altına iyice girmesini sağlamak için herhalde oynatılması gerekir.[514]
b) Şâfiilere göre:
Parmak aralarını hilâllamak sünnettir. Çünkü bu hususta Tirmizi ve diğer muhaddîslerin rivayet ettiği ve sahih olduğunu tesbit ettikleri hadîs vardır.
Ayak parmaklarının alt kısmından giriş yapılarak sol elin serçe parmağıyla sağ ayağın serçe parmağından başlanıp sol ayağın serçe parmağına kadar hilâllanır.[515]
c) Hanbelîlere göre:
Abdestte el ve ayak parmaklarını hilâllamak sünnettir. Ayak parmakları daha müekkeddir, yani hilâllanması te'kiden sünnettir. Çünkü, bu hususta Peygamber (a.s.) Efendimiz'in Lakıyt b. Sabrete'ye (r.a.): "Abdesti tastamam al ve parmakları hilâlla!" diye emirleri olmuştur. Aynı zamanda Müstevrid de (r.a.), Peygamber (a.s.) abdest alırken serçe parmağıyla ayak parmaklarını hilâllayıp ovduğunu rivayet etmiştir.
İmam Ahmed'e, "Abdest alan kimse yüzüğünü oynatır mı?" diye soruldu. O da şu cevabı verdi:
"Dar ise herhalde oynatılması gerekir. Genişse ve su altına giriyorsa, o takdirde oynatılmasına gerek yoktur."[516]
d) Mâlikîlere göre:
Erkeğin iki dirhem ağırlığını geçmeyen gümüş yüzüğü bir tane ise, -dar olsun, geniş olsun, su altına girsin veya girmesin- oynatılması vâcib değildir. Bu gusülde de böyledir. Ama abdesti tamamladıktan sonra yüzüğü çıkarır ve o da dar ise, yeri herhalde yıkanır. Genişse yıkanmaz.
Yüzük, haram olur (meselâ altından imal edilen yüzük) veya gümüşten olur da iki dirhemi aşarsa veya iki dirhem ağırlığında bulunur fakat birden fazla kullanılırsa, geniş ise oynatılması kâfidir, kapsadığı yeri ovmak gerekmez. Dar ise yerinden oynatıp kapsadığı kısmı ovmak farzdır.[517]
Rivayetler ve tahliller:
496 no'lu İbn Abbas (r.a.) hadîsini el-Hâkim de nakletmiştir.
Ravileri arasında Salih Mevle't-Teveme bulunuyor ki bu zat zayıftır. Ne var ki, Buhari bu rivayeti hasen saymıştır.
497 no'lu Müstevrid hadisini ise Beyhaki Ebulbeşer ed-Devlâbî ve Darekutnî, Mâlik'in garaibi arasında saymışlardır. İbn Katan bunun sahih olduğunu söylemiştir.
Bu konuda Abdullah b. Zeyd'den yapılan rivayette ise şöyle demiştir: Resûlüllah (a.s.) Efendimiz abdest alırken, "işte böyle ovulur" buyurarak (abdest azasını ovuyordu).
Ahmed b. Hanbel'in kendi Müsned'inde naklettiği bu hadîs, Abdullah b. Zeyd b, Âsım'ın (r.a.) meşhur hadîslerinden biridir.
Rivayet edilen diğer hadîsler üzerinde yapılan inceleme ve araştırmada çoğunun zayıf olduğu tesbit edilmiştir. Ne var ki, başka sahih hadîslerden Lakıyt rivayeti olmak üzere hepsi biraraya gelince kuvvet kazanmakta ve reddi mümkün olmayan bir derecece varmaktadır.
Çıkarılan Hükümler:
1- Abdest alındığı zaman parmaktaki dar yüzüğü oynatmak sünnettir. Geniş yüzüğü oynatmakta yarar vardır.
2- Gümüş yüzük takmakta bir sakınca yoktur. Erkekler için altın yüzük haramdır.
3- El ve ayak parmaklarını hılâllamak sünnettir.[518]