Ganimetler ve harb esirleri

B- GANİMETLER VE HARB ESİRLERİ

Ganîmet: Kısımları, çokça olan bir mal nevidir. Bu bölümün ağırlık merkezini teşkil eden asıl mallar Ganîmet mallarıdır. Fey malları da aslında ganîmet mallarının bir kısmını teşkil eder. Ganîmet terimi, harp esirleri, kadınları, çocukları, toprakları ve mallan içine alır; genel hükümleri vardır.

Müslümanlarla savaşıp, esir düşen düşman erkeklerine esir denir. Hukukî bakımdan hükmü hakkında ihtilâf mevcuttur. Şafiî'ye göre: Halife veya harbe görevlendirdiği komutan onlar hakkında serbesttir. Esirler küfürlerinde devam ederlerse, komutanlar, onlar hakkında 4 şeyden birini yaparlar.

Ya öldürürler.

Ya köle edinirler,

Ya mal veya esir mübâdelesiyle (fidye) serbest bırakırlar veya,

Fidyesiz salıverirler. Müslüman olurlarsa öldürülmezler, diğer üç muameleden biri yapılır.

Mâlike göre: Komutan 3 şeyden birini yapmakta serbesttir. Öldürme, köle edinme, esirlerle mübadele suretiyle fîdyeleşme. Karşılıksız salınmaları diye bir şey olamaz.

Ebû Hanîfe'ye göre, 2 şeyden biri yapılır. Öldürme veya köle edinme. Mal ile veya esirle mübadele (Fidyeleşme) diye bir şey olamaz.

Resûlüllah (s.a.v), Bedir harbinde Ebû Azzeti'l-Cumahî'yi, bir daha müslümanlarla savaşmaması şartıyla serbest bıraktı. Uhud harbinde tekrar müslümanlara karşı savaştı, esir alındı. Resûlüllah (s.a.v) öldürülmesini emretti. Ebû Azze,

- Beni salıverme yok mu? dedi. Resûlüllah (s.a.v) da,

- "Bir mü'mîn bir yılan deliğinden iki defa sokulmaz.'[127]

buyurdu.

Nadr b. El-Haris, Bedir savaşında esir düştü, tepesi aşağı getirilip sararmış bir vaziyette öldürülünce Katile ismindeki kızı da Mekke fethi günü şu şiiri okudu:

"Ey süvari, şerefli babam beşinci günü sabahı töhmet altında bırakılmış, sen ise niyyetinde muvaffak olmuşsun.

O ölüye selâmlarımı ilet. Onun ölümü ile süvariler kederinden yerinde duramaz oldu.

Benden ona akıtılmış kan iletin. Onun hayâli gözümün önüne geldi, diğerleri onu tepesi aşağı boğuvermişti.

Hz. Muhammed, Nadr b. Haris'in kavmi arasında iyi bir hasletle mi olacak? Halbuki onların reisinin kanı onlar tarafından akıtılmış, öldürülmüştür.

Nadr, Peygambere (s.a.v) öldürülenlerden daha yakındı ve âzâd edilseydi yakınlıkta ziyâde hak sahibi idi.

Şiddetli, öfkeli, insan boğan gençler önlenseydi, sana onun zararı dokunmazdı." Bu şiir üzerinde Resûlüllah (s.a.v),

"Onun şiirini Önceden işitseydim babasını öldürtmez-dim." buyurdular. Resûlüllah (s.a.v) karşılıksız veya karşılıklı salıverilmeyi doğru görmeseydi bu sözlerini söylemezdiler.

Fidyeleşmeye gelince. Resûlüllah (s.a.v) Bedir ve ondan sonraki savaşlarda aldıkları harp esirlerini, bir müşrik esirini iki müslüman esirle mübadele etmişti. Bu duruma göre 4 husustan birini yapmakta serbest olan komutan istediği görüşle hareket eder. Esirlerine ne müslüman olmaları ümîdi ve ne de müslüman esirlerle misilleme yapılma ihtimâli yoksa salıveril diklerinde kavimleri de kuvvet bulacaksa öldürülürler. Kötülük ve hainlik yapmaları ihtimâli yoksa, güç ve kuvvetlerinden fayda sağlanıyorsa, müslümanlara yardımları olması için köle yapılır. Müslüman olmaları umuluyor veya kavimlerinin İslâm'a girmeleri bekleniyorsa, milletlerini İslâmiyete çekmeleri ve hiç olmazsa müslümanlara düşmanlıktan vaz geçirmeleri şartıyla serbest bırakılırlar. Esirin pek çok mal ve mülkü var ve müslümanların da bunlara ihtiyaçları çoksa mal veya para karşılığı serbest bırakılırlar.

Esir alınanlar müslümanların bir kısmının akrabası ise 4 serbest işlemden birini uygulamakta komutan dikkatli hareket eder. Genellikle fidye alır. Alman fidye malları ve paraları ganimet olup diğer ganimetlere karıştırılır. Ganimetler esir düşmüş olan müs-lümanları kurtarmak için ayrılmaz. Ganimetlerin savaşçılara taksimi hususunda âyet hükmü gelmezden önce, Peygamber (s.a.v) fidye ve ganimetleri müslümanların esir düşmüş olanlarını esaretten kurtarmak için tahsis etmiştir. Halîfe veya komutan müşrik esirlerinin eziyet edicilerden olmaları sebebiyle önceden öldürülmesine karar verir sonra da bu kararından vaz geçerek af-vedip salıvermek isterse bu hareket tarzı caizdir.

Peygamber (s.a.v), Mekke fethinde 6 kişinin öldürülmesini ve Kâ'be'nin duvarına asılmasını emretti. Bu 6 kişi, 1- Abdullah b. Sa'd b. Ebî Surh: Resûlüllah'ın vahiy kâtibi idi. Resulüllah (s.a.v) ona, "Allah afvedici, rahmet sahihidir." diye yaz dedi. O da: "Allah her şeyi bilici, her şeyinde hikmet sahibidir." yazdı. Sonra da dinden çıkıp Kureyşlilere katıldı. Onlara, "Hz. Muham-med'e karşı istediğimi yaptım, emrini değiştirdim." dedi. Onun bu sözleri üzerine şu âyet-i kerime nazil oldu:

"Allah'ın indirdiği âyetler gibi ben de indireceğim, diye söyleyenden daha zâlim kimdir?" (K. K. 6: 93)

2- Abdullah b. Hatal'm da şarkı söyleyen iki cariyesi vardı. O, bunlara, Peygamber'e (s.a.v) karşı hakaretler yağdıran şarkılar okutuyordu. 3- Huveyris b. Nufeyl: Peygambere (s.a.v) durmadan eziyet ediyordu. 4- Makîs b. Sübabe: Ensar'dan birisi kardeşini hatâen öldürdü, o da diyetini aldı. Sonra kardeşinin katilini aldatıp ıssız bir yere götürüp öldürmüş ve dinden çıkmış olarak mek-ke'ye gitmiştir. Şu şiirleri de o söylemiştir:

"Düz bir yere götürüp geceleme ve hîle ile kanını dökme, elbiselerini yırtma nefsime şifa verdi."

Onu öldürmeden önce, nefsimin ateşi beni hasta ediyor, yataklarda rahat edemiyordum.

Herkesten üstün olan ben, Neccar oğlunun köpeğinin aklını çaldım, zorla kardeşimin intikamım aldım.

İntikam alışımı gördüm ve rahat yatağıma yattım. Hem de İslâmdan ilk dönen kişi olarak."

5- Abdu'l Muttalib oğullarından bir kısmının cariyeliğini yapmış olan Sâre: Peygamber'e (s.a.v) söğer, fena sözler sarfeder, ezi-. yetlerde bulunurdu.

6- İkrinıe b. Ebî Cehil: Babasının intikamını almak için devamlı Peygamber'e (s.a.v) kin beslerdi. Hz. Osman, bu 6 kişiden Abdullah b. Sa'd b. Ebî Surh'a Resulüllah'dan (s.a.v) emân istedi. Resûlullah (s.a.v) da öldürmekten vazgeçip İkinci defa emân verdi, şöyle buyurdu:

- "Öldürülmesinden vazgeçtiğim kimseleri Öldürmeyin." Muharibler de:

- Şunları mı? Asla. Gözünüzün önünde bize kötülük ettiler. Onları muhakkak öldürmek isteriz.

- "Bir Peygamber'in (s.a.v) göz göre göre kötülükte bulunması caiz değildir, hiçbir zaman uygun düşmez" buyurdular.

Fakat Abdullah b. Hatal'ı, Sa'd b. El-Harisi'1-Mahzûmî ve Ber-zetu'l-Eslem'i beraberce öldürmüşlerdir. Makîs b. Sübâbe'yi, kendi kabilesinden Numeylâ b. Abdullah öldürdü. Huveyris b. Nu-feyl'i de Hz. Ali Öldürdü. Sonra Resûlullah (s.a.v) şöyle buyurdu:

"Kısas maksadıyla olmaksızınbundan sonra Kureyşli-ler öldürülmesin,"[128]

Abdullah b. Hatal'm şarkıcı 2 cariyesinden biri öldürüldü, diğeri kaçtı. Peygamber'den (s.a.v) can güvenliği istedi. Peygamber (s.a.v) de emân verdi. Abdu'l-Muttalib oğullarının cariyesi Sâre ise gözden kayboldu. Resûlullah (s.a.v) den emân istedi, O da müsâade etti, canını bağışladı. Yine gözden kayboldu. Müslümanlardan biri tarafından Hz. Ömer zamanında atla tepelendi.

İkrime b. Ebî Cehil deniz sahibine doğru geçip gitti, kendi kendine,

- Babamı öldürenle beraber yaşayamam demiştir. Gemiye binip Kızıl Denizi geçerken gemi sahibi İkrime'ye,

- Kurtuldun mu? dedi.

- Hayır.

- Kurtulan, îmâna gelen ve sözlerinde samimî olan denizde de kurtulur. Allah'a and ederim ki karada kurtulamıyan, denizde hiç kurtulamaz.

Bu söz üzerine İkrime oradan geri döndü. Müslüman olan karısı Haris kızı Ümmü Halîm'e vardı. Ve ona,

- Müslüman oldum, dedi.

Bunun üzerine karısı, Resûlullah (s.a.v) dan ona emân istedi. O da İkrime'nin canını kendine bağışladı. Bir rivayete göre de İkrime, Kızıl Deniz sahiline doğru giderken kendisi hakkında emân çıkmıştır. Resûlullah (s.a.v), İkrime'yi görünce,

- Hoş geldiniz, göçüp giden, bizlerden uzaklaşan muhacir, dediler.

İkrime, Resûlullah'a (s.a.v) selâm vermiş, Resûlullah (s.a.v) da:

- "Benden bugün ne istersen onu sana vereyim." buyurmuş, İkrime de,

- Allah'ın beni afvetmesi için, hakkımda duâ etmeni isterim. Zira Allah yolundan insanları çevirmek için her yerde hazır bur lundum, engel oldum.

Peygamber (s.a.v) de,

- Ey Allah'ım, onu istediği hususta afvet, duasında bulunmuştur.[129] Bunun üzerine İkrime,

- Ey Allah'ın Resulü, Allah'a and ederim ki, elimde 1 dirhem olunca bunu şirk uğruna sarf ediyordum. Bir toprağım olursa sirke vakfediyordum. Şimdi ise elime geçecek iki dirhemin ikisini de, iki yerin ikisini de İslâm'a harcayacağım, onun uğruna vakfedeceğim, demiştir.

İkrime b. Ebî Cehil, daha sonra Yermuk muharebesinde şehit düşmüştür. Buraya kadar olan vak'alar Resulullah'ın (s.a.v) sîretinde anlatılmış, oradan da buraya nakledilmiştir.[130]

[127] Buharı, edeb 83. Müslim, zühd 63. Ebu Davud, edeb 28. vs.

[128] Dârimî, diyât 24.

[129] Buharı, cihad 27. Tirmizî, cenâiz 38. Muvatta, sefer 51, 54.

[130] El-Ahkâmu’s-Sultaniyye, Ebu’l-Hasan Habib, Bedir Yayınevi, 1/ 249-254.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın