208- îbni Ömer (R.A.) den rivayet edilmiştir: «Ya Bilâl, kalk namaza çağır!»

Mütercim :

Peygamber Sallaîlahu Aleyhi ve Sellenı' Hazretleri Bilâl Habe­şî'ye önce ezanı öğretip sonra o şekilde okumasına Allah'dan vahy işaretiyle emir buyurdular. Nitekim şârih Şerkavî buna işaret et­miştir.

 

209- Ebû Hûreyre (R.A.)'deh rivayet edilmiştir

«Namaz için ezan okununca, Şeytân,, ezan sesini duymamak için yellene yellene kaçar. Ezan bitince döner. Kamet başlayınca yine ka--çar ve bitince döner. Namaz kılanın fikrini karıştırmak gayesiyle, hatırında olmayan şeyler için, şunu hatırla, bunu hatırla, der ve adam kaç rekât kıldığım bilemez olur.»

 

210- Ebû Saîd (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Gerçek şu ki, müezzinin sesinin menzili içinde bulunan ve bu sesi duyan insani cin ve her şey, kıyamet günü o müezzinin lehinde mutlaka şahidlik edeceklerdir.»

 

211- Ebû Saîd (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Ezan işittiğiniz zaman, müezzinin söylediğini aynen söyleyiniz.

 

212- Muaviye (B.A.)   den rivayet edilmiştir:

Müezzin, HAY YE ALESSALÂH, deyince, Peygamber Sallallahu kleyhi ve Sellem: «Lâ Havle ve lâ kuvvete İllâ Billâh = Kuvvet ve kudret ancak Allah'dandir!» derdi.

Mütercim :

Müezzin, HAYYE ALELFELÂH (haydin felaha) dediği zaman kine, LÂ HAVLE VE LÂr KUVVETE İLLÂ BÎLLAH denir.

 

213- Cabir CR.AJ den rivayet edilmiştir:

«Ezam dinleyen kişi: Ey bu eksiksiz davetin ve kılman namazın Rabbi olan Allah'ım! Muhammed Aleyhisselâm'a vesile'yi (cennette özel bir makam) ve fazileti ver ve onu, kendisine vadettiğin makam-ı mahmud'a eriştir, diye dua ederse, kıyamet gününde şefaatime nail olur.»

 

214- Ebû HÜreyre (R.A.) den rivayet edilmiştir: «Eğer insanlar, ezanın ve (cemaatle kılman namazda) birinci saffm sevabını bilseler ve kur'a çekmeden bunu elde etmeleri müm­kün olmasa mutlaka kura çekerlerdi. Eğer namazlara erken gelmenin sevabını bilselerdi, bunun için yarışırlardı. Eğer yatsı ile sabah namazlarını cemaatla kılmanın sevabım bilselerdi, bu namaz­lara emekleyerek dahi olsa gelirlerdi.» "

 

215- îbni Ömer (R.A.) den rivayet edilmiştir-. «Bilâl, sabah ezanını geceleyin (daha fecir doğmadan)  okuyor, îbni Ümmi Mektûm'un ezanına kadar (sahur yemeğinizi) yiyiniz ve içiniz.

 

216- îbni Mes'üd   (R.A.)  dan rivayet edilmiştir:

«Hiç birinizi, yahud sizden hiç kimseyi Bilâl Habeşî'nin ezanı sa­hur yemeğinden alıkoymasın; çünkü o, teheccüd (gece namazı) kıla­nınızı uyarmak ve uyuyanınızı da uyandırmak için geceleyin, şafak­tan önce) ezan okuyor veya nida ediyor.» sonra Resûl-i Ekrem Sal-laîlahu Aleyhi ve Sellem, şahadet parmaklanyle işaret ederek her iki parmağı sağından ve solundan (yere paralel biçimde) uzatıp «işte (alaca karanlık) bu şekli almadan sabah veya şafak oldu de­nemez.» buyurdular.

NOT : Sabah vaktinin girmesine yakın ufukta îik olarak yukar­dan aşağı dikey bir beyazlık . meydana gelir ki, bu zamana Fecri kâzıb, yalancı fecir denir. Bu vakit geceye dahildir, sabah vaktind değil. Bundan spnra ufukta genişlemesine bîr beyazlık meydana ge­lir. Peygamber efendimiz işte bu vakti mübarek parmaklanyle işaret ederek tarif etmişlerdir .

 

217- Abdullah îbni Mugaffel - (R.A.)'den rivayet edilmiştir.

«Ezanla kamet arasında namaz vardır. Ezanda kamet arasında dileyen için namaz vardır.»

Mütercim ;

Akşamın farzından önce Hanefilerce nafile namaz küınmazsa da, bu hadisi şerife dayanarak akşam namazının ezanı ile kameti aj-asında iki rekât namaz kılanlar, vardır.

 

218- Malik bin Hüveyris (R.A)den rivayet edilmiştir:

Malik bin Hüveyris ile beş-on arkadaşı taşradan Peygamber Sal-lallahu Aleyhi ve Sellem'e gelip yirmi gün kadar kaldılar. Sonra Hazreti Peygamber onlara: «Halkınıza dönüp arasında bulununuz ve onlara dini iğretiniz. Namaz vakti gelince biriniz ezan okusun, en büyüğünüz de imam olsun.»

Mütercim ;

Fıkıhda ve fazilette eşit iseler,, yaşça en büyük olanın imamlığa geçirilmesi daha uygundur.  Malik tbhi    Hüveyris'in arkadaşları: ilim ve fazilet bakımından eşit oldukları, için, içlerinden en yaşlısı­nın imam olmasını Hazreti Peygamber tavsiye ve emir buyurmuş­lardı.

 

219- Malik bin Hüveyris   (R.A.)'den rivayet edilmiştir, «îki kişi olarak sefere (yolculuğa) çıktığınız zaman, dileyeniniz ezan okusun sonra ikamet etsin. Ancak namazda büyük olanınız size

imamlık etsin.

 

220- İbni Ömer (R.A.) 'den rivayet edilmiştin

Yolculuk halinde soğuk bir gecede   yahut  Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem: «Bern dinleyiniz, nızı konak yerlerinizde kılabilirsiniz,» buyurdu.

Mütercim:

Bazı hadis alimleri açıklamalarında derler ki, sefer halinde iken; 'gece karanlığında fırtına veya yağmur ve çamur olduğu zaman^ce­maate veya mescide gelemeyip herkesin bulunduğu yerde namaz kılması için, haydin namaza .ve haydin felaha, manasım tanıyan HAYYEALESSALAH ve HAYYEALELFELAH kelimeleri yerine, ner-; kes konakladığı yerde namazını kılsın, diyerek ezan arasında nan edilmesini Peygamber SâJIaliahu Aleyhi ve Sellern müezzinime eni-rederlerdi.

Bazıları da, ezanın esası değiştirilmeyip ezan olduğu gibi oku: nup tamamlandıktan sonra böylece Peygamberin emrî ile Bilâl Hav beşi tarafından "ilân edilirdi, demişlerdir. Ezan arasında başka şey söylemek, Hanefilerce iyi değildir. Şafiî'lerce mekruhtur. Malîki'lere göre, bir zaruret ve mecburiyet olmadıkça, ezan arasında başka söz söylemek caiz değildir. Hadîs-i şerifte vaki olan söz eğer ezan ara­sında olmuşsa, ezanın tamamlayıcısı sayıldığına hüküm vermişler­dir. Ezandan'sonra, o söz vaki olmuşsa, bunda itiraza yer yoktur.

 

221- Ebû Katade  (R.A.)'den rivayet edilmiştin:

Peygamber Saîlallahu Aleyhi ve Sellem efendimiz namazda iken arkadan namaza yetişmek için acele eden birtakım kimselerin ayak patırtjlarım duydu. Selâm verdikten sonra onlara: «Neyiniz var si­zin? diye sordu. Onlar da: Namaza yetişmek için acele ettik, dediler. Hazreti Peygamber şöyle buyurdu:         

«Böyle yapmayınız. Namaza geldiğinizde sükûnete riayet edi­niz. Yetişebüdiğinizi kılınız, kaçırdığınızı (imamın selâmından son­ra) tamamlayınız.»

Mütercim

Bu hadîs-i şerifte geçen yetişmek ve kaçırmak sözlerinden Ha­nefî İmamları şu hükmü çıkarmaktadırlar: Bir kimse dört refcâtü namazlardan son iki rekâtta imama yetişirse, bu iki rekât ittıatesn son rekâtları olduğu gibi, önün da son rekâtlarıdır. İmamın selâ­mından sonra tamamlayacağı iki rekât, ilk iki rekât olup bu rekat­larda ilâve süre okuması gerekir ve eğer cehrî namaz ise kıraati cehren yapar.

Şafiî İmamlarına göre, ilâve süre okuması gerekirse de imam­dan sonra kıldığı bu iki rekât onun son rekâtlarıdır.: Bunun İçin. kıraati cehren  (aşikâre) yapmaz.

 

222- Ebû Katade (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Kamet getirilince beni görmeden namaza kalkmayınız.» (Resûl-i Ekrem, kamet esnasında hücre-i saadetlerinden mescide çıkar­lardı.)

Mütercim:                           .

İmam namaz kıldırmak üzere kalkınca» kamete uyarak cemaat da kalkmalıdır. Müezzin «Kad kametissalâh» deyince imam namaza durur. İmaan Şafiî'ye göre, kamet tamamlandıktan sonra imam na­maza durur.

 

223- Ebû Hüreyre  (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

«Bütün benliğime sahip, olan Allah'a yemin ederim ki, içimden şöyle geçti: Odun için emir vereyim, odun toplansın. Sonra namaz için emir vereyim, bunun için ezan okunsun. Sonra birisine emre­deyim, cemaate imam olsun. Sonra kendim namaza katılmayıp Cca miye gelmeyen) adamlara varayım ve evlerini başlarına yakayım. Bütün benliğime hâkim olan Allah'a yemin ederim ki, onlardan biri. yağlı bir kemik yahut iyi t>ir çatal tırnak bulacağım bilseydi behe­mehal yatsı namazında bulunurdu.»

Mütercim

Cemaatla namaz kılmak Hanefiî ve Maliki mezheblerine göre* sünnet-i müekkededir. Bu hadîs-i şerif inkâr sureti ile namazı ve; cemaatı terk' eden münafıklara bir tehdit olabileceği gibi herkes^ için de bir ihtar ve uyarma olabilir; yoksa Hazreti Peygamber tarafından kimsenin evi başına yakılmış değildir. Fakat bir köy halkı cemaat ve ezan gibi dînî belirtileri terH ederlerse, bunları yerine getirmeye mecbur edilirler.

İmam Şafiî'nin tercih edilen kavline göre, cemaat farz-ı kifâ-ye'dir. Müslümanların bir kısmı cemaatle namaz kılarsa diğerlerin­den sakıt olur. Şayet cemaat namazı büsbütün terk edilirse, hepsi günahkâr olurlar.

Hanbe'Ii mezhebine göre, bulûğ çağma eren bütün erkeklere cemaatla namaz farzı ayindir. Fakat namazın sıhhati için farz de­ğildir. Yani, yalnız başına kılınan namaz yine namazdır; ancak farz olan cemaat terk edilmiştir. Hadîs-i şerifte evlerinin yakılması teh­didi, cemaatin farzı ayin olduğuna delildir.

Bazı müctehid âlimlere göre de bu hadisin hükmü diğer hadis­lerle kaldırılmıştır.

Yine Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri cema­atla namaz kılmanın yüksek manevi kıymetine karşılık bazı in­sanların dünyaya ve maddeye olan büyük hırslarını kıyaslayarak mânaya hiç değer vernıeyişlerini şöyle açıklıyorlar: Bütün benliğime hakim olan Allah'a yemin ederim ki, eğer o cemaata gelmeyenler­den biri camide yağlı bir kemik yahud iyi bir çatal tırnak bulacağını bileydi bu küçük maddi menfaat için muhakkak surette yatsı na­mazına gelirdi. Bu kadarcık dünya menfaati için camiye gelebilen adam, ahiretin büyük sevabından nasıl geri kalıyor?

 

224- îbni Ömer (R.A.) den rivayet edilmiştir! «Cemaatle kılman namaz tek başına kılman namazdan yirmi ye­di derece üstündür.»

Mütercim:

İmam, bir kişiye bile namaz kıldırsa bu da cemaat sayılır. 4ki kişi.ve bunlardan yukarısı Cemaattir» hadisi şerifi buna delildir. Mekke ve Kudüsteki mescidi şeriflerde yalnız başına kılman namaz daki diğeri camilerde cemaatle kılınan namazdan daha faziletlidir.

 

225- Ebû Hüreyre (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

«Cemaatle namaz, herhangi birinizin yalnızca kıldığı namazdan yirmi beş derece üstündür. Gece melekleri ile gündüz melekleri de sabah namazında toplanırlar. (Nöbetl&rini sabah namazında değiş­tirirler) .»

Bu hadis-i şerifi rivayet eden Ebû Hüreyre der ki, Kur'an-î Ke­rimden bunu doğrulayan ayet isterseniz, şu ayeti okuyunuz: «Sabah namazı, gece ve gündüz meleklerinin hazır bulundukları bir namaz­dır.» (Sûre: İsrâ, ayet : 78).

 

226- Ebû Musa (R.A.)'dan rivayet edilmiştir:

«Cemaatla kılınan namazda en çok sevab alanlar, uzaklığına göre yollan, uzak ve en uzak olanlardır. Namazı bekleyip imam ile kılan kimsenin sevabı namazı (tek başına veya az cemaatle) kılıp yatandan daha büyüktür.»

Mütercim :

Müezzin minareden iner jnmez hemen kamet etmeyip bir müd­det cemaatin gelmesini beklemelidir. Böylece namazın büyük bir ka­labalıkla kılınarak fazla sevab kazanılması sağlanmış olur.

 

227- Ebû Hüreyre (R.A)'den rivayet edilmiştir:

«Adamın biri yolda yürürken yol üstünde bir diken dah bulup kenara itti. Allah Tealâ Hazretleri, onun amelini beğendi ve onu bağışladı.

Şehidler beştir:

Vebadan ölen, koleradan ölen, suda boğulan, enkaz altında ka­lan, Allah yolunda ölen...

Eğer müslümanlar, ezanda ve birinci safta olan sevabı bilseler ve sonra bu fırsatı bulabilmek için kura çekmek zorunda kalsalardı mutlaka kuraya başvururlardı. Eğer namaza erken gitmenin seva­bını buseydiler, bunun için yarışırlardı. Eğer sabah ve yatsı namaz­larının (cemaat) faziletini buseydiler, bu namazlara sürünerek dahi olsa gelirlerdi.»

Mütercim :

Diğer bir hadis kitabında veremden ölen, yanarak ölen, gurbet diyarında ölen,'Müzdelife gecesinde ölenlerle loğusa haline ölen kadınlar da şehidlerden sayılmıştır. Bunlar sevab ve mükâfat bakı­mından şehid sayılıyorlar; yoksa muharebede Allah yolunda ölen­lerin hükmü başkadır. Böyle şehidler yıkanmazlar, cenaze namaz­ları kılınarak kanlı elbiseleri ile gömülürler. Bu husus, cenaze ve şehidler bölümünde geniş olarak açıklanacaktır.

 

228- Enes (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

«Ey Selimeoğulları kabilesi, adımlarınızı hesaba katmıyor mu­sunuz?»

Mütercîm :

Medîne-i Münevvere'nin surları dışında oturan Ensar'm seçkin­lerinden bir grup, uzakta kaldıklarından camiye yakın bir yere ta­şınmak istediler. Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem ise, taşın­malarını uygun bulmadığından onlara: «Ey Selimeoğulları, siz uzak yerden mescide gelirken attığınız adımların sevab ve mükâfatını her halde hesab etmiyorsunuz?» buyurdu. Yani, her adım için. bir derece yükselip daha kazançlı çıkacaklarından taşınmamaları­nı tavsiye ettiler. Onlar da buna razı oldular. Hatta bazı alimler; «Biz onların işledikleri amelleri ve kendilerinden kalan tfser (iz) leri yazıyoruz» (Sûre: Yasin, ayet: 14) mealindeki âyeti kerimede bu olaya işaret buyurulduğu görüşündedirler.

 

229- Ebû Hüreyre  (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

«Münafıklara sabah ve yatsı namazlarından daha ağır bir na­maz yoktur. Eğer bu namazların (cemaat) faziletini bilmiş olsalar, sürünerek bile olsa behentahal bu namazlara gelirlerdi.»

 

230- Ebû Hüreyre (R.A) 'den rivayet edilmiştir:

«Yedi kimse vardır ki, Allah, kendi gölgesinden başka hiçbir gölgenin bulunmadığı günde onları gölgesinde    gölgelendirecektir.

(1)    Adaletli devlet başkam.

(2)    Rabbisine ibadet yolunda gelişen genç.

(3)    Kalbi camilere bağlı (cemaata devamlı) olan adam.

(4)    Allah rızası için birbirini seven, bu sevgi ile buluşan ve bu sevgi ile ayrılan iki kimse.

(5)    Soylu ve güzel bir kadın tarafından aranıp da, ben Allah'-dan korkarım diyen kimse.

(6)    Sağ elinin verdiğini sol eli bilmeyecek şekilde yaptığı yar­dımı gizleyen kimse.

(7)    Yalnızken Allah'ı anıp da gözlerinden yaş boşanan kimse...»

Mütercim:.

Başka hadîs-i şeriflerde mücahit, askere yardım eden, dürüst tüccar, güzel ahlâk sahibi ve borçluları sıkıştırmayan kimseler de sayılmışlardır. Bunlar da o şerefe kavuşurlar.

 

231- Ebû Hüreyre (R.A)'den rivayet edilmiştin

«Allah Tealâ Hazretleri mescidlere gidip gelenler için, her gidip gelmede cennetten nimetler hazırlamıştır.»

 

232- Abdullah bin Mâlik bin Bühayne (R.Â.) 'den rivayet edil mistir:

Sabah namazı için kamet getirildiği    esnada iki rekât kılmaya yeltenen bir adamı görünce Peygamber   fefendimiz şöyle buyurdu: «Sabahı dörde mi, sabahı dörde mi, (çıkarıyorsun)?».

Mütercim

Sabah namazının kametinden sonra imama ikinci rekâtta yeti­şeceğini anlayan kimse, bir köşede sabah namazının sünnetini kılar ki, böyle yapmasında Hanefî mezhebinde bir beis yoktur. Şafiî ye Hanbeli mezheblerine göre, bu hadîs-i şerifin delaletiyle sünneti kılmak tenzihen mekruhtur. Mâliki mezhebine göre -kesinlikle yasak olduğu gibi, başka farz ve sünnete başlamış olsa bile, imamın ilk re­kâtına kavuşamayacağını anlar anlamaz hemen başlamış olduğu na­mazı keser ve imama uyar.

 

233- Hazreti Aişe'den rivayet edilmiştir:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem son hastalıklarında ağır:-laştığı esnada Bilal Habeşi Hazretleri ezan okudu. Bunun üzerine} Peygamber efendimiz: «Ebû Bekir'e (tarafımdan) emredin, cemav ate namaz kıldırsın,» buyurdular.   .

Hazreti Aişe (Radıyallahu Anha) bu emri hemen tebliğ etmeyip: Ya Resûlallah, babam Ebû Bekir yumuşak kalbli bir adamdır. Mih-rabda sizin yerinize geçerse belki üzüntü ve ağlamasından namaz kıldırmaya veya cemaate sesini duyurmaya gücü yetemez. İmamlık için Hazreti Ömer'e emir buyurulsa olmaz mı?, şeklinde teklifte bu­lundu. Hazreti Peygamber emrini üç defa te'kid ve tekrar buyurdu. Hazreti Aişe de üç defa bu yolda özür dileyince, üçüncüde Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem buyurdular ki:

«Siz, Yusuf'un (şerlerinden) Allah'a sığındığı kadınlarsınız, Çişin gerçeğini bilmezsiniz. Ebû Bekir'e söyleyin, cemaate namaz kıldır­sın» diğer bir rivayette de Hazreti Aişe'ye: «Sus, siz sizsiniz (hepiniz aynı kadınlarsınız).» diye buyurdu.

Sonra Hazreti Ebû Bekir'e emir tebliğ edilince, mihraba geçip namaza başladı. Fakat bu esnada Peygamber' S.allallahu Aleyhi ve Sellem soğuk su ile .yıkanarak kendisinde biraz hafiflik hissetti. Bir tarafında,    Hz.    Ali    diğer tarafında Hz. Abbas olduğu  her ikisinin omuzlarına dayanarak Mescid-i Nebevî'yi şereflendirdi­ler. Teşriflerinin farkına- varan ashabdan bazıları Hazreti Ebû Be­kir'i haberdar etmek kasdi ile «Sübhanaliah» dedi ve bazıları da el çırpmak suretiyle ikazda bulundu. Hazreti Ebû.Bekir durumun far­kına vararak mihrabdan geri çekilmek istedi. Hazreti Peygamber ona yerinde durması için işaret etti ise de yine Hazreti Ebû Bekir edebe riayetle biraz geri' çekildi. Hazreti Peygamber de onun solun­da oturarak cemaate namaz kıldırdı. Ebû Bekir, duyumculuk yap­tı (Peygamberin aldığı tekbirleri cemaata duyurdu).

Mütercim:

Gelecek 235. ve 236. hâdis-i şerifler, bu hadisi tamamlar mahi­yettedir.

 

234- Enes (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Akşam yemeği önünüze getirilirse akşam namazım kılmadan yemeğe başlayınız;  ancak akşam yemeğiniz için acele etmeyiniz.»

Mütercim ;

Yani, yemeğinizi yavaşça yeyiniz ve sonra akşam namazını kalb huzuru ve huşu ile kılınız. Diğer vakit namazları da buna kıyas edilir. Huzura engel olacak derecede karnı aç olmayanlar için önce namazı kılmak daha faziletlidir denmiştir.

 

235- Sehl bin  Sa'd Es-Saîdî (R.A.)fden rivayet edilmiştir: İ18

«Ya Eba Bekir, sana emrettiğimde, neden yerinde kalmadın? Bakıyorum siz de aşırı derecede el çırptınız! Herhangi bir şey (yan­lış hareket) kişiyi namazda iken kuşkulandmrsa SÜBHANELLAH desin; çünkü sübhânellah deyince kendisine (uyarısına) dikkat edi­lir. Namazda el çırpma, kadınlar içindir,»

Mütercim:

Hazreti Ebû Bekir, şu mukabelede bulunmuştu: Kuhafe oğluna, namazda Resûli Ekrem'in önüne geçmek yakışır mı? Bu yolda özür, beyan etmelerine Hazreti Peygamber sükût buyurarak özrünü kabul etmiş bulunduklarını ifade ettiler.. Sonra Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem, cemaate «Bakıyorum, siz de aşırı derecede el çırp­tınız! Herhangi bir şey (yanlış hareket) kişiyi namazda iken kuş-kulandırırsa SÜBHANELLAH desin; çünkü sübhânellah deyince ona (uyarısına) iltifat. olunur. El çırpmak usulü kadınlara aittir.» Na­mazda gerektiği zaman aşırı sayılmayacak şekilde, bir veya iki defa el çırpmakla erkeklerin namazı bozulmazsa da sünnete aykırı­dır.

 

236- Hazreti Aişe (R.A) 'den rivayet edilmiştir:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem, hastalığı ağniaşınca: «Namaz kıldılar mı?» diye sordu. Biz, hayır, sizi bekliyorlar, dedik Hazreti Peygamber şöyle buyurdu: «Yıkanmam için leğene (soğuk) su koyunuz.» Biz de emrini yerine getirdik. Yıkandı ve kalkıp na­maza gitmek, istedi ise de buna güç yetiremiyefek yatağa düştü ve baygınlık geldi. Sonra kendine gelince tekrar ayni soruları sordu ve biz de ayni cevabı tekrarladık. Dördüncüde, cemaata namaz kıldır­ması için Hazreti Ebû Bekir'e emir gönderdiler,

Mütercim:

Bu hal yatsı namazında meydana geldi. Ertesi günün öğle'na­mazında tekrar yıkandıktan sonra kendisinde hafiflik bularak daha önce hadîs-i şerifte geçtiği üzre Mescid-i Nebevî'yi teşrif ettiler ve oturarak imamlık yaptılar.

 

237- Enes  (R.A) 'den rivayet edilmiştin

«îmanı, kendisine uyulsun diye imam yapılmıştır. O halde imam, ayakta namaz kılınca, siz de ayakta kılınızı rükûa varınca, siz de varınız; rükûdan kalkınca siz de kalkınız ve (SEMİALLAHÜ LÎMEN HAMİDEH) deyince, siz (RABBENA VE LEKELHAMD) deyiniz, îmam ayakta namaz kılınca siz de ayakta kılınız,- eğer oturarak kılarsa siz de topluca (onun gibi) oturarak kılınız.»

Mütercim:

Hanefî mezhebine göre, imam meşru mazeretine binaen otura­rak namaz kılarsa, mazereti olmayan cemaatın ayakta namaz kıl­maları gerekir. Bu hadis-i şerif yine BUHARÎ'de Hazreti Aişe'den rivayet edilmiştir. Resulü Ekrem, hastalık özrü ile en sonunda otu­rarak imamlık yaptı ve cemaat ayakta ona uydu. Hazreti Peygam­ber onlara oturmalarını emretmedi, diye rivayet edilmektedir. Bazı alimlerce hadis-i şerifin hükmü bakidir.

 

238- Ebû Hüreyre (R.A) 'den rivayet edilmiştin

«Herhangi biriniz, imamdan önce (rükû ve secdeden) başını kal-dınrsa, Cenab-i Hak'ın, onun başını merkep başına çevirmesinden yahut Allah'ın onun suretini merkep suretine çevirmesinden kork­muyor mu (veya, korkmayacak mı)?» Hadîs-i şerifin râvisi, iki şıktan 'gisi buyurulduğunda tereddüt etmiştir.

Mütercim :

Hanefi mezhebine göre imamdan önce rükû veya secdeden kalkan kimse,. imama uymamış sayıldığından namazı bozulur. Şafiî mezhebine göre, imamdan önce kalkan bir kimse günahkâr olursa da namazı bozulmaz. Bir de, imamdan önce kalkmadığı gibi, bir tes-bihden fazla geri de kalmaz. Fakat Şafiî mezhebinde, imama uyan, kendi okuyuşunu tamamlamak için bir iki rükün gecikirse de zararı yoktur.

 

239- Enes (R.A) 'den rivayet edilmiştin

«Emirleri dinleyiniz ve itaat ediniz! Başınıza simsiyah Habeş'H biri tayin edilmiş olsa bile...» Böyle bir kimseye de itaat ediniz, sö­zünü dinleyiniz ve arkasında namaz kılınız.

 

240- Ebû Hüreyre  (R.A)'den rivayet edilmiştin

«İmamlar size namaz kıldırırlar. Eğer doğru kıldırırlarsa, hem size ve hem kendilerinedir. Fakat yanlışlık ederlerse siz kurtulursu­nuz, onlar vebal altında kalırlar.»

Mütercim

Bu hadîs-i şerife dayanarak İmam Şafiî Hazretleri, namazdan sonra imamın abdestsiz namaz kıldırdığına ve üzerinde necaset bu­lunduğuna cemaat muttali olursa, namazı iade etmeleri gerekmez demişlerdir.

İmam Azam mezhebinde, imama uyanın namazının sıhhati ima­mın namazının sıhhatine bağlıdır. İmamın namazı sahih olmayınca, cemaatin namazı da sahih olmaz, namazlarını iade etmeleri gere­kir. Bu hadîs-i, imamın hatasının cemaat tarafından farkına varıl­maması ile ilgili olsa gerektir.

 

241- Câbir  (R.A)'den rivayet edilmiştir:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem, yatsı namazında Ba kara sûresini okuyarak cemaate namaz kıldıran, Muâz'a:

«Aşırı bozguncu, aşırı bozguncu, aşırı bozguncu!» veya «bozgun­cusun, bozguncusun, bozguncusun!» buyurdular.

Mütercim :

Muâz bin Cebel yatsı namazından Bakara sûresini baştan sona kadar okumakla cemaatin hoşnud s uzluğunu kazandı ve cemaattan bir kişi ayrılarak tek basma namazını kılıp işine gitti. Muâz Hazret­lerinin bu hareketi Hazreti Peygambere bildirilince yapılan tahkikat sonunda haberin doğruluğu anlaşıldı. Bunun üzerine Muâz'a hitaben bu hadîs-i şerif varid oldu ve azarlandı. Bir daha böyle cemaati usan­dıracak şekilde uzun okumaması için kendisine ikazda bulundular ve hangi sûrelerin okunması gerektiğini gösterdiler. Namaz, cema­atin haline ve rızasına göre kılınmalıdır.

 

242- Ebû Mes'ud  (R.A.) 'dan rivayet edilmiştir:

«İçinizde bıktırıcılar var! Herhangi biriniz cemaate namaz kıldi-rırsa kısa kessin; çünkü cemaat içinde güçsüz, yaşh ve işi olanlar bulunur...»

 

243- Cabİr   (R.A)'den rivayet edilmiştin

«Ya Muâz, sen azılı bozguncu musun» veya «bozguncu musun? Sebbih isme Rabbike'1-A'Iâ, Ve'ş-Şemsi ve Duhaha, ve'l-Leyü iza Yeğ-şâ süreleriyle kıldıramaz mısm? Nitekim arkanda İhtiyar, güçsüz ve iş sahibi kimseler namaz kılıyor.»

Mütercim :

Namazda kıraati uzatmak veya kısa kesmek, duruma, bağlıdır demişlerdir. Cemaatın alışkanlığına bağlı kalınır. Meselâ büyük oa-milerde adet haline gelipte cemaat tarafından benimsenen kıraat kırk ayetten seksen ayete kadar olabilir. Bir de sabah namazı sn az kırk ayet olmalıdır.

Zaten «Sebbih isme Rabbike» sûresi ile «Ve'1-Leyl» sûresi kırk ayettir. Bir de yalnız başına tenha bir yerde veya' özel bir cemaatın anlaşması ile sabah namazında bir cüz okunsa, bir gecede teravih namazında Kur'ani Kerim hatmedilse bunda bir zarar yoktur. Ni­tekim Hazreti Osman Radıyallahu Anh, bir rekâtta Kur'ani hatme­derlerdi. İmam Azam Hazretlerir den ve diğer salüı kimselerden bu hal rivayet edilmiştir. Fakat asıl sabah ve öğle namazlarında sün­net olan, Hücûrat sûresinden Amme'ye kadar olan sûreleri okumak­tır. İkindi ile yatsı namazlarında Amme sûresinden Ve'd-Duha sûre­sine kadar olan sûreleri okumaktır. Akşam namazında ise, Ve'd-Duha sûresinden aşağı sûreleri okumaktır.

 

244- Ebû Katade (R.A)'den rivayet edilmiştir:

«Bazen namaza duruyor ve namazı uzatmak istiyorum. Derken bir çocuk ağlaması işiterek annesini kaygılandırmamak için namazı kısa kesiyorum.»

Mütercim:

Başka bir hadîs-i şerifte, Resulü Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem, ilk rekâtta altmış ayet okumuş iken çocuğun ağlayışını işi­tince ikinci rekâtta üç ayet okumuş olduğu belirtilmiştir.

Bir de namazın başında müstahab olan bir şeyi yapmak niye­tinde bulunan kimse, her halde onu, yerine getirmek zorunda bu­lunmadığı bu hadîs-i şeriften meydana çıkmaktadır.

 

245- Numan ibni Beşîr (R.A)'den rivayet edilmiştir:

«Namazlarınızda ya saflarınızı düzgün tutacaksınız veya Allah Tealâ aranızda kin ve düşmanlık sokacaktır.»

Mütercim ;

Safları düzgün tutmak, Hanefî, Şafiî ve Maliki mezheblerine gö­re sünnettir. Bu hadîs-i şerif, tehdit ve teşvik için olduğuna yorum­lanır, îbni Hazm ise, bu hadîs-i şerifin zahiri ile amel ederek safları düzgün yapmanın vacib olduğu görüşündedir.

 

246- Enes   (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Saflarınızı düzgün tutunuz ve perçinlesiniz. Arkamdan da sizi görüyorum.»

Mütercim ;

Peygamber efendimiz, Allah'ın kudreti ile arkada olan cemaatın hareket ve durumlarım görürlerdi. Peygamber görmüyor zannı ile ihmalkârlık yapılmamasını istemişlerdir.

 

247- Enes  (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Saflarınızı düzgün yapınız; zira safların düzgün yapılışı, nama­zın düzgün kılınması gereğidir.» (Namazı âdâb ve erkânına riayet ederek kılın, mealindeki ayeti kerimenin hükmü içinde, safların düzgün yapılması da vardır.)

 

248- Hazret! Aişe (R.A.Î 'den rivayet edilmiştir.-

"«Gerçek şu ki, gece namazının size farz kılınmasından korktum.»

Mütercim :

Resulü Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri, Ramazan aymın birinci gecesinde teravih namazını kılmak için Mescid-i şe­rife gittiler. Bu hali gören ashabdan bir kısmı Hazreti Peygambere uyarak cemaat olup teravih namazını kıldılar. İkinci, yahut üçüncü gecesinden sonra, Hazreti Peygamber teravih namazı için mescide gelmediler. Fakat saadethanelerinde teravih namazını kıldılar. Son­ra sabah olunca ashâb: Ey Allah'ın Resulü, geçen gece teravih na­mazı için neden mescid-i şerife buyurmadmız? diye sordular. Haz­reti Peygamber şu cevabı verdi:

«Gerçek şu ki, gece namazının size farz kılınmasından kork­tum.» H>zreti Peygamberden sonra bu korku ortadan kalktığı için, Hazreti Ömer (Radıyallahu Anh) zamanından beri teravih nama­zının camilerde cemaatla kılınması yerleşmiş ve bütün müetehid imamlar tarafından güzel bir uygulama olarak kabul edilmiştir. Gelecek hadîs-i şerif, bu hadîs-i şerifi tamamlayıcı mahiyettedir.

 

249- Zeyd bin Sabit (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Müşahede ettiğim hareketinizin mahiyetini, teravih namazını kılmak için sstek ve rağbetinizi bilmekteyim. Fakat siz, şu müslü-manlar (nafile namazlarınız]) evlerinizde kılınız? zira farzdan ma­ada diğer namazların en faziletlisi kişinin evinde kıldığı namazdır.»

 

250- Ebû Hüreyre (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretlerine, namazda iftitah (başlangıç) tekbiri ile Fatiha sûresi arasında ne okursunuz? diye sordum. Buyurdular ki: «Şu duayı okurum: Allahım! Doğuyu batıdan uzaklaştırdığım gibi, beni de hatalanmdan uzaklaştır. Al­lah'ım! Hatalarımı su, kar ve dolu ile yıka t ki tertemiz olayım, üze­rimde günah lekesi kalmasın).»

Mütercim ;

Namazın iftitah tekbirinden sonra, hadislerde gelen dualardan herhangi birini okumak caizdir. Fakat İmam Azam Hazretlerinoe seçilen dua Kütüb-i Sitte'den (altı meşhur hadis kitabından) biri olan Tirmizî'de, Ebû Said Hudri'den rivayet edilen «Sübhaneke...» duasıdır. Fakat «Veccehtü vechî...» duasını da ilâve ederek okumak müstahabdır.

İmam Şafiî Hazretlerince seçilen, Müslüm'de Hazreti Ali'den ri­vayet edilen «Veccehtü vechiye lillezi fetaressemavati vel'arda hanî-fen müslimeri ve mâ ene minelmüşrikin. înne Salâtî ve nüsükı ve mehyaye me mematî lüîahi rabbilalemin. Lâ şerike Iehû ve bizalike ümirtü ve ene minelmüslîmin.» duasını okumaktır. Buna ilâve ola­rak  «Sübhaneke...»   duasının okunması  müstahabdır.»

 

251- Esma  (R.A.)'dan rivayet edilmiştir:

«Cennet bana yanaştı? o kadar ki, üstüne alılsaydım size salkım­larından bir salkım getirirdim. Cehennem de bana yanaştı; o kadar M, ey Rabbim! ben onların yanında mıyım? dedim. Derken kedi tara­fından tırmalanan bir kadın gördüm. Bu kadının suçu nedir? diye sordum. Dediler ki:

«Kediyi açlıktan ölünceye kadar hapsetmişti; ne yedirmiş ne de yerin haşeratmdan yahut haşeresinden yemesi için salıvermişti.»

 

252- Enes  (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Bazıları neden namazlarında gözlerini göğe dikiyorlar. Vallahi ya vazgeçsinler ve yahut gözleri aşırüacaktır.»

Mütercim :

Namazda secde yerine bakmak müstahabdır. Göğe doğru bakıp kılmak mekruhtur. Bu hadis-i şerif tehdid ve korkutma makamında varid olduğuna ittifakla hüküm verilmiştir. Yalnız İbni Hâzim, göğe bakarak kılınan namazın batıl olduğu görüşündedir. Namaz dışında göğe bakarak dua etmekte ise bir sakınca yoktur diye alimlerin çoğu görüş birliğindedirler. Çünkü semâ, duanın kıblegâhıdır, diyorlar. Bazı âlimler, bunu dahi mekruh saymışlardır.

 

253- Hazreti Aişe'den rivayet edilmiştir:

«Bu hareket (namazda sağa sola bakmak), kulun namazından şeytanın aşırdığı bir aşırmadır.»

Mütercim:

Namazda iken göğsü kıbleden çevirmeksizin sağa sola bakmak mekruhtur. Göğüs kıbleden çevrilirse namaz bozulur. Yalnız baş ve gözlerin çevrilmesi ile bozulmayıp kerahet işlenmiş olur.

 

254- Ubâde bin Samit  (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

«Kur'an'm Fatiha sûresini okumayan kimsenin namazı namaz, değildir.»

Mütercim :

Bu hadis-i şerifin mânası kapalı olup bir kaç manaya yorumla­nabilir. İmam Azam Hazretlerine göre, namazın olmayışı kemâlinin bulunmaması demektir. Fatiha sûresi okunmaksızm kılınan namaz, kâmil  derecede  bir namaz  değildir.  Çünkü   «Kur'andan   mümkün olanı okuyun» mealindeki ayeti kerime ve bundan sonra, gelecek olan hadîste «kur'andan senin için mümkün olanı oku» sözü, Kur'-an'm herhangi bir kısmı olursa olsun, namazın sahih olacağına delil bulunmaktadır. Fakat namazın kemâli Fatiha sûresi ile olur. Bu da imama uyarak cemaatla namaz kılana ait olmayıp yalnız başına na­maz kılan içindir. îmama uyan kimse, Fatih'yi okumaz, susar ve din­ler. Çünkü başka hadîslerde, imamın kıraati, ona uyanın da kıraa­tidir, buyurulmaktadır. Bu da dört rekâth namazların yalnız iki re­kâtında farzdır. Diğer iki rekâtta kıraat- (okuyuş) farz olmayıp ister teşbih edilir, ister Kur'an okunur. Netice olarak İmam Azam'a göre, Kur'andan yalnız bir ayetin okunması ile namaz sahih olur! Ancak Fatiha sûresinin okunması, hem imam için, hem de yalnız ba­şına namaz kılan için vâcibdir.

İmam Şafiî Hazretlerine göre, ister imam. olsun, ister imama uyan ve ister yalnız başına namaz kılan olsun, hepsinin, gizli veya aşikâr kıraet edilen bütün namazların her rekâtında Fatiha okumak farzdır; buna bir sûre ilâve etmek ise müstahabdır.

İmam Malik ve İmam HanbeH mezheblerine göre cehri namaz­larda imama uyan kimse okumayıp dinler. Kıraati gizli yapılan na­mazların her rekâtında Fatiha sûresini okumak farzdır. Hulâsa bu üç mezhebe göre yalnız başına namaz kılan için her namazın her rekâtında Fatiha okumak farzdır. Fatiha sûresini okumadığı takdir­de, bu üç mezhebe göre hadîs-i şerifin delâleti ile namazı namaz değildir.

(İLAVE VE ÖZEL MÜTALÂA): Allah'ın bir lütfü olarak söylüyo­rum, hicretin 1331 yılı Ramazanın beşinci gününde İskenderiye'de Müntezeh sarayında evimde yatmakta iken rüyamda Resulü Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretlerini gördüm ve bir kaç mesele­mi (çözemediğim müşkülâtımı) arz ettim. Birisi de şu mesele idi: Ya Resûlallah, Şafiî mezhebinde - imamın arkasında cemaatın da okuması farz oluyor. İmam Ebû Hanife'ye göre ise kıraat mekruh­tur; bu iki müctehidin hangisi isabet etmiştir? diye sordum ve fetva istedim. Fahri kâinat efendimiz tam bir neş'e ve sevinçle: «Orada ihtiyat lazımdır» buyurdular. Yani Fatiha sûresinin okunması lâzım geldiğini ifade ettiler. Sonra; «Ben bunların hepsinden razıyım. Bun­lardan Allah razı olsun. Bunlar çok çalıştılar. Yalnız HanbeH mez­hebinde lüzumsuz sözleri çoğalttılar. Yoksa ben bunların hepsinden razıyım» buyurdular. Bu sorumdan önce-. Ya Resûlallati, nikâhları haram olmayan kadınlara (tenlerine) erkek dokunursa Şafii mez­hebinde abdest bozuluyor; Hanefi mezhebinde ise bozulmuyor bunIann hangisi isabet etmiştir? diye sorup fetva istedim. Şöylece mü­barek dudaklarını büktü ve işaret etti. Yani, yalnız dokunmakla ab-dest'in bozulmadığını kasdetti. Sonra kendime ve yazdığım eserlere dair bir iki şey daha arzettim. «Şanı yüce olan Allah, o eserleriniz­den seni faydalandırsın» buyurdular.

Elhamdü Lillah sümme Elhamdü Lillah... Ya Rab! Ahirette onu görmeyi bize ihsan et ve sancağının altında bizi topla; salât ve se­lâm onun-üzerine olsun.

Netice olarak denir ki, bu hadîs-i şerif yine dört mezhebin de­lili olup üç mezhebe göre namazda Fatiha'mn okunması farzdır. İmam Azam'a. göre vâcibdir.

 

255- Ebû Hüreyre IR.A.J'den rivayet edilmiştir:

Resulü Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri   Mescid'de iken bir kimse namazın usulüne riayet etmeksizin (tadil-i erkânsız) namaz kıldı. Sonra Hazreti Peygamberin huzuruna gelince Hazreti Peygamber ona şöyle buyurdu: «Dön, namazını kıl, Çünkü namazın olmadı.» Adam geri dönüp tekrar namaz kıldı ve huzura geldi. Yine Hazreti Peygamber, «Dön, namazını kıl; çünkü namazın olmadı» bu­yurdu. Adam, üçüncü defasında:   Ya Resûlallah,   ancak bu kadarı elimden geliyor. Daha iyisini yapamam. Siz bana öğretin, dedi. Bu­nun üzerine Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona şöyle tarif etti:

«Namazda durduğun zaman tekbir al. Sonra Kur'andan senin için mümkün olanı oku. Sonra rükûa var ve rükûda karar kıl. Son­ra kalk ve dimdik ayakta dur. Sonra secdeye var ve secdede karar kıl. Sonra kalk ve oturmada karar kıl. Namazının bütün rekâtların­da aynı şeyi yap.»

 

256- Ebû Hüreyre  (R.A.)'dan rivayet  edilmiştir: «İmam namazda Fatiha'mn sonunda    AMİN     deyince, siz  de AMÎN deyinizi çünkü kimin amin demesi meleklerin amîn deme­siyle bağdaşırsa  geçmiş günahları bağışlanır»

Mütercim :

Hanefî mezhebinde imam AMİN sözünü yüksek sesle olmayıp yavaşça söyler. İmamdan işittikçe cemaat içinden yavaşça AMİN demek sünnettir. Şafif mezhebinde ise, gerek imam ve gerek ce­maat sesli olarak AMİN derler.

 

257- Ebû Hüreyre (R.AJ 'den rivayet edilmiştir;

«Sizden biriniz AMÎN deyip, melekler de gökte AMÎN der ve İu iki amîn birbiriyle bağdaşırsa o kimsenin geçmiş günahları bâ-pşlamr.»

Mütercim

Gerek namazda ve gerekse namaz dışında Fatiha'dan sonra LMİN demek müstahabdır. Böylece diğer dualarda da amîn müsta abdır.

 

258- Ebû Bekre (R.A.1 'dan rivayet edilmiştir:

«Allah Tealâ,  hırs ve    rağbetini    artırsın! Bir daha    yapma»

Reûl-i Ekrem Efendimiz, (cemaat rükûda iken gelip rekâta yetişmek için) saffa ulaşmadan rükûa varan Ebû Bekre Hazretlerine böyle bu­yurmuşlardır.

Mütercim:

Saflara girmeksizin arkada tek başına imama uymak üç mez hebe göre mekruhtur. Hanbeli mezhebinde ise haramdır.

 

259- Ebû Hüreyre  (R.AJ'den rivayet edilmiştir:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ye Sellem namazın iftitah (baş­langıç) tekbiri için: «Allah Ekber» sonra rükû için- «Allah Ekber», rükûden kalktığında: «Semiallahu Limen Hamiden, Rabbena Lekel-hamd», sonra secde için: «Alîahu Ekber», iki secde arası için: «Allahu Ekber», ikinci secde için; Allahu Ekber», ikinci secdeden ayağa kalk­mak için: «Allahu Ekber, birinci oturuşta teşehhüdden sonra ayağa kalkmak için: «Allahu Ekber» söylerlerdi.

Mütercim :

İmamın, «Semiallahu Limen Hamiden» den sonra «Rabbena lekelhamd» söylemesini İmam Şafiî ve İmam Muhammed ve imam £bû Yûsuf Hazretleri bu hadîşri şerife dayanarak uygun görmüşler­dir. Fakat İmam Ebû Hanife ile İmam Malik, bu hadîs-i şerifin imam için değil, yalnız başına kılanlar için olduğuna hüküm vermişlerdir. Bir de bazı rivayetlerle vav harfinin ilâvesiyle: «Rabbena ve Lekel-hamd» şeklinde bu hadis-i çerif varid olmuştur. Her iki rivayet de eşit derecededir. Fakat İstanbulda ve bütün Türkiye'de, Dağıstanda müslümanlar vavsız olarak «Rabbena Lekelhamd» şeklinde söyler­ler. Mısırda ise meşhur olan ve uygulanan vav ile «Rabbena ve Le-. kelhamd» dır,

Bir de bu vav harfi zâid harf midir, hal için midir, atıf için mi­dir? gibi değişik görüşler ileri sürülmüştür.

 

260- Hazreti Aişe   (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri rükû ve sec­delerinde: «Sübhanekellahümme, Rabbena ve bihamdike. Allahüm-meğfir  Allah'ım, Ey Rabbimiz, sana hamd eder halde seni bütün noksanlıklardan tenzih ederiz. Allah'ım günahlarımı bağışla» diye söylerlerdi.

Rükû ve secdede «Sübhane Rabbiyelazim ve Sübhane Rabbiyel-alâ» lardan sonra bu duayı okumak müstahabdır. Ancak İmam Ma-lik'e göre secdeden müstahab ise de, rükûda değildir.

 

261- Ebû Hüreyre   (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«îmam, Semiallahu Limen Hamideh, dediği zaman siz de Alla-hümme Rabbena Lekelhamd, deyiniz; çünkü kimin sözü meleklerin sözüyle bağdaşırsa onun geçmiş günahları bağışlanır.»

Mütercim

İmam Azam ile İmam Malik'in delilleri bu hadîs-i şeriftir: İmam, «Semiallahu Limen Hamideh» diyecek, Rabbena Lekelhamd» demi-yecektir. Semaat ise, «Rabbena Lekelhamd» diyecek ve «Semiallahu Limen hamideh» demiyecektir. Bir de, «AKahümme Rabbena Lekel­hamd» rivayeti vardır.

İmam Şafiî, İmam Hanbeli ve İmameyn Hazretlerine göre her ikisini söylemek hem imam için ve hem de yalnız başına kılan için sünnettir. Yalnız İmam Şafiî'ye göre, imama uyanların da her ikisi­ni söylemeleri sünnettir.

 

262- Rafi'oğlu Rifâ'a  (R.A.)  Hazretlerinden rivayet edilmiştir!

Resulü Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri cemaatle namaz kıldırırken «Semiallahu Limen Hamideh» dedikten sonra as-habdan Rifa'a (Radıyallahu Anh), RABBENA LEKELHAMD, HAM-DEN KEStREN TAYYİBEN MÜBARE.KEN dedi Selâm verdikten sonra Hazreti Peygamber sordu:

«Söyle kimdi? Gerçek şu ki; otuzdan fazla melek gördümj bu sözleri birbirinden önce yazabilmek için acele ediyorlardı.» Rifa'a, ben söyledim, dedi.

Mütercim ;

Bu duanın harfleri otuz dört tanedir. Bu harflerin sayısı kadar melek indiği bu hadîsi-şerifin işaretinden anlaşılmaktadır

 

263- Ebû HÜreyrede  (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri, «Semiallahu Limen Hamideh. Rabbena ve Lekelhamd» dedikten sonra Kuuût du­ası olarak şöyle derdi:

«Allahım! (Mekke'de Kureyş Kâfirleri elinde esir kalan) Velid oğlu Velid'i (Halid bin Velid'in kardeşini) Hişam oğlu Seleme'yİ Rabî'a oğlu Ayyaş'ı ve müşriklerin idaresi altında kalan çaresiz mü­minleri kurtar. Allahim! Mudar kabilesine bas ki'm ağırlaştır ve onları Yusuf'un kıtlık yıllan gibi yıllara uğrat. Allah, Ğifâr kabilesine gufran ve Eşlem kabilesine selâmet veresin.»

Mütercim :

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Selîem'in bu duası, Allah ka^ tında kabul edildi. Adları geçen ashab esaretten kurtuldu. Kureyş kâfirlerine ve Mudar kabilesine öylece kıtlık ve pahalılık geldi. So­nunda Mekke fethedilerek bütün müminler kurtuldular. Nihayet Mudar kabilesi de iman ederek nurlanip hayat buldu.

 

264- Ebû Hüreyre (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

Ashabı Kiramdan bazıları, ya Resûlalîah, kıyamet gününde biz Allah Tealâ Hazretlerini görebilir miyiz? diye sormaları üzerine Hazreti Peygamber şöyle buyurdu:

«Dolunay gecesi bulutlan ardında olmayan ayı görmekte güç­lük çeker misiniz?» Ashab, hayır çekmeyiz, dediler. Resûlüllah sordu:                                   

«Ya bulutların ardında olmayan güneşi görmekte güçlük çeker misiniz?» Ashab: Hayır, hiç güçlük çekmeyiz, dediler. Hazreti Pey­gamber şöyle devam etti:

«Allah Tealâ Hazretlerini de işte böyle göreceksiniz. Kıyamet gününde insanlar mahşere kalkacaklar. Allah Tealâ, herkes, kime ibadet ediyordu ise, ona uysun, buyuracak. O insanlardan kimi gü­neşe, kimi aya, kimi de birtakım zorbalara uyacaklar. Sonra müna-fıklanyle birlikte bu ümmet kalacaktır. Allah Tealâ Hazretleri, (iç­lerinde münafıklar bulunduğundan onlara, onların tanımadığı bir sıfatta) tecelli edip, Rabbiniz benim, buyuracaktır. Onlar da, Rabbi-miz gelinceye Ctanıdığimiz sıfatta bize tecelli edinceye) dek yerimiz­de kalacağız. Rabbimiz gelince biz O'nu tanırız, diyecekler. Allah Tealâ Hazretleri, (münafıkların ayrılmalarından sonra onlarla) te­celli edip: Rabbiniz benim, buyuracak. Onlar da, Rabbimiz sensin, diyecekler (ve secdeye kapanacaklar).

Cenabı Hak, onları (cennetine) davet edecektir. Sonra Cehen­nemin üstünde SIRAT köprüsü kurulacak ve Peygamberlerden, üra-metiyle birlikte ilk geçen ben olacağım. O gün peygamberlerden baska hiçbir ferd konuşamayacaktır. Peygamberlerin o günkü sözleri de, Allamm, selâmete çıkar, selâmet ver, demekten ibarettir. Cehen­nemde Sa'dan dikenine benzer çengeller vardır. Sa'dan dikenini gör­dünüz mü? İşte ona benzer biçimdedir. Ancak bu çengellerin ne derece büyük olduğunu ancak Cenabı Hak bilir. O çengeller, amel­lerine göre insanları kaparlar. İnsanların kimi ameli yüzünden he­lak olur. Kimi de hardal tanesine döner ve sonra kurtulur. Allah Tealâ Hazretleri, Cehennem halkından dilediğine rahmet etmek is­tediğinde meleklere, dünyada Allah'a, (ortak koşmayrp) ibadet edenleri çıkarınız, diye emreder. Melekler de onları, alınlarındaki secde izlerinden tanır ve çıkarırlar. Cenabı Hak, cehennem ateşine, secde izlerini yemeyi haram kılmıştır. Cehennemden çıkarlar. Ce­hennem, insanoğlunun secde izinden başka her yerini yer (yakarak çürütür).

Cehennemden yanık olarak çıkarlar. Sonra üzerlerine hayat su­yu dökülür. Onlar da sel çamurunda biten kır otu gibi biterler.

Cenabı Hak, kullarını muhakeme ettikten sonra bir adam, ki-cehennem halkından en son cennete giren kişidir, cennetle cehen­nem arasında, Cehennem tarafına dönük olarak kalır. Bu adam, ey Rabbim, yüzümü cehennem yönünden çevir; çünkü kokusu beni ze­hirlemekte ve parlaması yakmaktadır, diyerek yalvarır.

Cenabı Hak: Şayet bu isteğin yerine getirilirse, başka bir isteğin olabilir mi? diye buyurur. O kul da, İzet ve Celâlin için, hayır, der ve Cenabı Hakk'a dilediğince ant ve söz verir. Bunun üzerine Allah Tealâ, onun yüzünü cehennemden çevirir. Cennete yönelince de onun eşsiz güzelliğini görür. Allah'ın dilediği (dayanabildiği) kadar sesini çıkarmaz. Sonra ey Rabbim, cennetin kapısına kadar bana ilerleme imkânı ver, diyerek yalvarmaya başlar.

Cenabı Hak buyurur:

—  Evvelce istediğinden başka hiçbir şey    istemeyeceğine dair sözler veren ye yeminler eden sen değil misin? Der ki:

—  Ey Rabbim. Yarattıklarının en bedbahtı olmayayım. Cenabı Hak buyurur:

—  Eğer bu arzuna kavuşursan  başka istekte    bulunmayacak

mısm? Adam:

—  İzzet ve Celâlin hakkı için, hayır, bundan başkasını istemi-yeceğim, der ve dilediğince Rabbisine ant ve söz verir. Cenabı Hak, o kimseyi cennet kapısına iletir. O kimse, cennetin kapısına varınca da onun, gözleri kamaştıran güzelliğini, ondaki parlaklık ve ferahlığı görür. Allafaın dilediği (dayanabildiği) kadar sesini çıkarmaz. Fa­kat öonra,:

—  Ey Rabbim! Beni cennete koy, diyerek yalvarır. Cenabı Hak buyurur ki:

—  Zavallı insanoğlu! Ne vefasızmışsm! Sana verilenden başka­sını istemeyeceğine   dair söz veren,   yemin eden sen değil misin? Adam da:

—  Ey Rabbim, der, beni yaratıklarının en bedbahtı kılma! Ce­nabı Hak, onun bu sözünden hoşlanıp cennete girmesine izin verir ve dile, der. Kul da dileklerde bulunur. Kulun dilekleri kesilince de, Rabbisi kendisine hatırlatarak, şundan ve şundan da iste, buyurur. Kulun istekleri sön bulunca:

—  Bunlar ve bunlarla beraber bir misli fazlası senin olsun, bu­yurur,», Ebû Said'in rivayetinde,  «bunlar ve bunlarla beraber on

 

265- îbni Abbas (R.A.İ 'dan rivayet edilmiştir:

«Bana yedi aza (organ) üzerinden secde etmekliğim emrolun-du: 1) Ahn (burunun da alınla beraber yere konması gereğini işaret etti), 2, 3) İki el. 4, 5) İki diz. 6, 7) İki ayağın parmakları Elbise ve saçlarımızı da toplamıyacağiz.»

Mütercim;                                           .          .

Namaz kılan kimse bu yedi azadan biri üzerinden secdeyi özür­süz olarak terk ederse namazı bozulur. Bu azaların çıplak olması şart değildir; eîde eldivenler, ayaklarda mestler giyili olduğu halde secdenin yapılmasında bir sakınca    yoktur.    Ancak dizler   İmam

Azam'a göre avret olduğu için örtülü olmaları şarttır. îmam Şafii'ye göre, avret yerinin civarı bulunmak cihetiyle namazda ve namaz dışında örtülürler. Yine İmam Azam'a göre alının bir bölümünü yere koyinak farz, çoğunu koymak vacibdir. Diğer imamlara göre, bir bölümün yere konması kâfidir. Alının hududu: Yüzün, iki şakak ve kaşlarla, saçlar arasında kalan kısmıdır.

 

266- Enes (R.AJ'den rivayet edilmiştir:

Not: Kadmlar ise, secdede tolhrm. uyloklarma yapnşürarak uy luklanna doğru toplarlar.

 

267- İbni Mes'ud (R.A.) dan rivayet edilmiştir:

Selam Allah Teâlanın kendisi Igüzel isimlerinden biri)dir.    Bu yüzden ona selam verilmez.

Herhangi biriniz, namazda (ettehiyyata oturduğu zaman)  şöyle desin: Hürmet ve tazimler, dua ve ibadetler ve bütün Övgüler Allaha'dır. Ey Peygamber, selâm olsun sana ve Allah'ın rahmeti   ve bereketleri de... Bize de ve Allah'ın salih kullarına da selâm olsun.

«Siz bunu söylediğiniz zaman, Allah'ın gökte ve yerde bulunan her salih kuluna ulaşır. Bu selâmdan sonra da «EŞHEDU EN    LÂ İLAHE İLLALLAH VE EŞHEDÜ  ENNE  MUHAMMEDEN ABDÜHÜ VE RESÛLÜHÜ» deyiniz. Başka rivayette, şu ilâve bulunmaktadır.

«Sonra dualardan en çok beğendiğini seçer ve duada bulunur.

Mütercim:

Bu hadîs-i şerifin diğer rivayetlerinde, bu TAHÎYYAT   duasından sonra, istenen ve -hoşa giden duanın   seçilerek    okunması yer almaktadır. Daha geniştir mana ile şöyle terceme edilir;

«Sözle olan ibadetler, iş yapmak suretiyle olan ibadetler, mal-ile yapılan ibadetler tümü ile Allah Tealâ Hazretlerine mahsustur.

Ey Allah'ın sevgili Peygamberi! Yüce Allah'ın selâmı, rahmet ve bereketleri senin üzerine devamlı olsun. Biz kullarına ve Allah'ın di­ğer salih kullarına da Allah Tealâ'mn selâmı olsun. Gerçekten kal­bimle inanır ve tasdik ederim, dilimle İkrar edip şehadet ederim ki, ibadete lâyık ancak şanı yüce olan Allah'dır. Yine böylece kal­bimle inanır ve tasdik ederim, dilimle söyleyip şehadet ederim ki, Hazretî Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem de Allah Tealâ'mn kulu ve Peygamberidir.»

Bu şekilde varid olan TAHİYYAT duası, îmanı Azam Hazret-' lerinin seçmiş olduğu duadır. Diğer mezheb imamlarının ihtiyar et­tikleri dua daha değişik lâfızlarladır. Hanefî mezhebinde namazların son oturuşlarında TAHİYYAT miktarı oturmak farzdır. Bu duayı okumak ise vâcibdir. Şafiî ve Hanbelî mezheblerinde teşehhüd mik­tarı oturmak farz olduğu gibi, bu duayı da okumak farzdır; Maliki mezhebinde sünnettir.1

 

268- Hazreti Aişe (R.AJ'den rivayet edilmiştin

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri namazın so­nunda TAHİYYAT'dan sonra şöyle dua ederdi:

«Allah'ım! Kabir azabından sana sığınırım. Mesîh Deccal'm fitnesinden sana sığınırım. Hayatın ve ölümün ve kul borcundan sa­na sığınırım.» (Sonra ashabı kiram: Ey Allah'ın Peygamberi, bu kul borcundan ne kadar çok Allah'a sığınıyorsunuz? dediler. Onlara ce­vaben şöyle buyurdular:) «însan borçlu olduğu zaman konuşur ve yalan söyler, söz verir ve sözünde durmaz.» (Bunlar ise münafık sıfatlandır; onun için kul borcundan Allah'a çok sığınırım)

Mütercim :

Bu borç, ödenemiyecek bir borç demektir. Ödenebilecek bir borç ise bu sığınmaya girmez, zaten o borç ödenir. Bir de Peygamber efendimizin bu gibi duaları/ hep biz ümmetine öğretmek içindir. Yoksa Resulü Ekrem Hazretleri böyle borçlardan ve böyle bir bor­cun gerektireceği gayri me£rû hallerdeki masumdurlar.

 

269- Hazreti Eöû Bekir (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

Hazreti Ebû Bekir (Radıyallahu Anh): Ey Allah'in Resulü, na­mazın sonunda ednecek bir dua bana öğretiniz, deyince Peygam­ber Sallallahu Alöyhi ve Sellem şöyle Duyurdu:

«De ki: Allajt'ım, ben nefsime çok zulüm yaptım; günahları da ancak sen bağılarsın. Lütfunla beni bağışla ve befti esirge. Şüphe­siz sen çok bağışlayan ve çok esirgeyensin.»

Mütercim ;

Gerçekten bu dua, hem. tahiyyat'dan sonra hem de namaz dı­şında edilecek duaların en toplusu ve en güzelidir. Çünkü cehen­nemden kurtulup cennet ve cemale kavuşmak duaların özüdür, demişlerdir. /

 

270- Ebû Hüreyre (İH.A.) 'den rivkyet edilmiştir: «Bakınız, tuttuğunuz takdirde sizi gveçenlere ulaşacağınız, siz­den sonrakilerin size ulaşaiimyacaklan  aralarında bulundukla­rınızın, aynıı ameli işleyenler lhariç, en iyileri olacağınız bir şeyi size bildireceğim: Her namazın arkasında otuzıViçler kere teşbih edecek, hamd edece!' ve tekbir getireceksiniz. Yani sübhanallah, elhamdü­lillah ve Allaıhu Ekber, diyeceksin ve bunlaıVdan her biri otuzüç ola­caktır.»

Mütercim;

Sünnet  ve en faziletli kabul ediIen'.A teşbihlerin otuzüçer olmasıdır. Teşbihlerin sayısı bundan çok olunsa aynı sevabın mey­dana gelmesinde ihtilâf varsa da, güvenilir olam ayni sevabın elde edilmesidir. Bir ,de teşbihler noksan yapılırsa, ontVi göre de sevab da eksilir; çünkü bazı hadisi şeriflerde teşbihlerin olnar kere söylen­mesi vardır. Halita bir kere, birer kere söylefomefenin de varid ol­duğunu Şerkavİ Şerhinde yazmaktadır.           

 

271- Muğîre (R.A.) 'den rivayet edilmiştir!

«İbadete s layık olan ancak yüce AHah'dır. Ortağı 3 foktur. Mülk O'nundur. t £amd O'na mahsustur ve O, her şeye kadîrd ir tgûcü ye­tendir). Allah'ım! Senin verdiğini kimse engelleyemez.. Senin en­gellediğini 'kimse, veremez. Sana karşı varlıklı kişiye v arlık fayda vermez.»

 

272- Zeyd bin Halid El-Cühenî (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

Hudeybiye gazasında, yağmurlu bir gecenin sabahında. Pey­gamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:

«Rabbiniz ne buyurdu bilir misiniz?» Ashabı kiram, Allah ve Besûlü bilir, dediler. Sonra Hazreti Peygamber devam etti:

«Allah buyurdu ki: Kullarımdan kimi mümin ve kimi de kâfir olarak sabahladı. Allah'ın lütfü ve rahmeti sayesinde yağmur yağ­dı diyen bana imam etmiş, yıldız iddiasını tanımamış; amma, şu veya bu yıldızın tesiriyle yağmur yağdı diyen, beni tanımamış yıl­dıza veya yıldızlara iman etmiştir.»

Mütercim ;                                                                                ,

Yağmurun yağmasında ve yağdırılmasında asıl müessir olan ve her hadiseyi yaratan Allah Tealâ Hazretleridir. Eğer böyle bir inanç taşınmaz da aksine olarak yıldızlar veya diğer hadiseler asıl sebep ve bir yaratıcı kabul edilirse bu küfürdür. Böyle bir inançta bulunan kimse de kâfir olur. Fakat bunları Allah Tealâ'nm bir va­sıta ve zahiri sebep kıldığına iman etmek zarar vermez.

 

273- Ukbe (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri, bir gün ikindi namazını kılıp selâm verdi ve acele ile. kalkarak saadethane-lerine girip çıktı ve şöyle buyurdu:

«Yanımızda kalan bir miktar külçe altını hatırladım. Beni bağ­lamasından hoşlanmadığım için taksim edilmesi bana emredildi.»

Mütercim:

Altın, Peygamberi Zişân Efendimizin hücre-i saadetlerinde istih­kak sahiplerine dağıtılmak üzere bulunuyor ve bunun muhafazasiyle fikirleri meşgul oluyordu. Namazda hayırlı işlerden herhangi bir şeyi düşünmek ve hatırlamanın namazı bozmadığı hükmü bu hadîs-i şe­riften çıkarılmaktadır.

 

274- Cabir  (R.A.)'den rivayet edilmiştir:

«Bu bitkiden  (sarımsaktan)  yiyen kimse, mescidlerimizde    (bu lunarak) içimizi bulandırmasın.»

 

275- Cabir (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

«Kim sarımsak yahut soğan yerse bizden uzak dursun,-yahut mescidlerimizden uzak dursun ve evinde otursun.» Peygamber Sal-lallahu Aleyhi ve Sellem Hazretlerine bir gün sarımsaklı yemek çı­karıldı. Kendileri yemediler. Beraberinde bulunan Ebû Eyyub El-Enserî ve daha başkaları da o yemekten yemediler. Bunun üzerine Hazreti Peygamber, «yemeği getirin» dedikten sonra Hazreti Ebû Eyyûb'e şöyle buyurdu: «Sen ye! Senin başbaşa verip konuşmadı­ğın kişi (Cibril Aleyhisselâm) ile ben başbaşa verip konuşuyorum.»

 

276- Ebû Saîd (R.A.) 'den rivayet edilmiştir:

«Cuma günü yıkanmak her mükellef kişiye vâcibdir.»

Mütercim :

Cuma günü yıkanmanın vacib kadar önem taşıdığına işaret sa­yılmaktadır. Birkaç hadîsi şeriften sonra bu mevzu üzerinde tafsilat gelecektir.

 

277- îbni Ömer (R.A.)’den rivayet edilmiştir!

«Kadınlarınız  geceleyin mescide gitmek için sizden izin ister­lerse veriniz.»  Bir rivayette ise,  «mescidlere...»  denmektedir.

Mütercim:

Fitne ve fesad korkusu yoksa haşıımlannızı cemaatla namaz­dan engellemeyiniz, demektir. İmam Azam Hazretlerine göre, ihti­yar kadınlar, yatsı ve sabah namazlarına çıkabilirler. İmam Ebû Yusuf ise, ihtiyar kadınların gece ve gündüz her namaza katılma­larında beis yoktur, diyor. Şafiî mezhebinde de durum böyledir. An­cak gösterişli elbiselerle değil, adi elbiselerle çıkmalıdırlar. Genç kadınlar için yine haram olmayıp tenzihen mekruhtur. Çünkü onların camiden ve cemaatten aîıkonmalarına dair ne kavli ve ne de fi'lî hiç bir hadisi şerif olmayıp yalnız. Hazreti Aişe (Radıyallahu Anha) validemizin şu sözü rivayet edilmiştir: Eğer Resûli Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri, zamane kadınlarının icad ettikleri şey­leri göreydi, onları cami ve nıescidlerden uzaklaştırırdı. Halbuki yalnız Hazreti Aişe'ye ait bu sözle bütün kadınlar hakkında yasak hükmünü çıkararak onları cami ve mescidlerden alıkoymanın meş­ruiyeti sabit olmaz. Çünkü Hazreti Aişe hanımların engellenmesini vücudu olmayan bir şartla bağlamıştır, ki, o şart da, eğer şimdiki hanımları Resûlüllah göreydi, sözüdür. Şerkavî şerhinde böyle ifade edilmektedir.[15]


[15] Ömer Ziyaeddin Dağistâni, Zübdetü’l-Buhari, Hisar Yayınevi:105-145

Ezaninfaziletini ,ezan sirasinda sorasinda yapilmasi gerekenleri rivayetlerle daha iyi idrak ettik elhamdhlilah.Allah razi olsun.emeginize saglik