Zekat tahsildarları

7— Zekât Tahsildarları:

Zekât tahsildarlarını yalnızca sürüler, ziraî mahsuller ve meyveler gibi görünen açık mal sahiplerine gönderirdi. Hurma sahiplerine, ağaçlarındaki hurmaları tahmin edecek, kaç vesk geleceğini araştıracak ve böylece onların ne kadar zekât vermeleri gerektiğini hesaplayacak bir tahminci (-hâns) gönderirdi[12] Hurmalara gelebilecek afetlerden dolayı tahminciye, ağaçtaki hurmanın üçte birini veya dörtte birini mal sahiplerine terketmesini, bu miktar hurmayı tahminde hesaba katmamasını emrederdi.[13] Bu tahminî ölçüm işi, meyveler yenmeden ve koparılmadan önce zekât hesaplansın, sahipleri istedikleri şekilde tasarrufta bulunsunlar ve zekât miktarını tazmin etsinler diye yapılmaktaydı. Bundan dolayı Hz. Peygamber (s.a.), kendileriyle müsâkât ve müzâraat akdi[14] yaptığı Hayberlilere tahminci gönderir, meyveleri ve ziraî mahsulleri tahminî olarak hesaplattırır ve bunların yansını onlara tazmin ettirirdi. Onlara Abdullah b. Ravâha'yı göndermişti. Ona rüşvet vermek istediler. Bunun üzerine Abdullah: "Bana haram mı yedireceksiniz?! Vallahi, ben size, en sevdiğim insanın yanından geldim. Siz benim gözümde maymun ve domuz sayılmanızdan daha iğrençsiniz. Size nefretim ve O'na olan sevgim beni» size âdil davranmamaya sevket-mez." dedi. Onlar da bu sözler üzerine: "îşte bununla gökler ve yeryüzü ayakta durur." dediler.[15]

[12] Şafiî, Müsned, 1/231-232; Ebu Davud, 1603; Tirmizî, 644; îbn Mâce, 1819; Beyhakî, 4/122. İbn Şihâb ez-Zührî - Saîd b. Müseyyeb - Attâb b. Esîd senediyle gelen bu rivayette Hz. Peygamber (s.a.): "Yaş üzümün zekâtında tıpkı hurmada olduğu gibi tahmin yürütülür. Sonra zekâtı kuru üzüm olarak verilir. Nitekim hurmanın zekâtı da kuru hurma olarak verilir." buyurmuştur. Saîd b. Müseyyeb, Attâb'a yetişmemiştir. Ebu Davud: "Saîd b. Müseyyeb, Attâb'dan hadis işitmedi" diyor. İbn Kânî de onun Attâb'a yetişmediğini söylüyor. Münzirî diyor ki: "Hadisin munkatı' olduğu ortadadır. Çünkü Saîd, Hz. Ömer'in halifeliği döneminde doğdu. Attâb ise Hz. Ebu Bekir'in vefat ettiği. gün vefat etti." İbn Abdilber de buna benzer şeyler söylüyor. Oysa bazdan diyorlar ki: Hadisin munkatı' olduğu iddiası Vakıdî'nin "Attâb, Hz. Ebu Bekir'in vefat ettiği gün vefat etti." sözüne dayanmaktadır. Ancak îbn Cerir et-Taberî, onun, hicretin 21. senesi Hz. Ömer'in Mekke zekât tahsildarı olarak görev yaptığını kaydetmektedir. Saîd, Hz. Ömer'in halifeliğe başlamasından İki sene sonra doğdu. Şu halde Attâb'dan hadis işitmiş olması mümkündür ve hadis munkatı' değildir. Nevevî (r.a) "Bu hadis mürsel ise de imamların görüşüyle güç bulur." demektedir. İmam Şafiî'nin aym senedle rivayetine göre Hz. Peygamber (s.a.) halkın asmalardaki Üzümlerini ve ağaçlardaki meyvelerini tahmin edecek kimseler gönderirdi. Buharî'nin (24/56) rivayetine göre Ebu Humeyd es-Sâidî anlatıyor: Biz Hz. Peygamber'in beraberinde Tebük gazasına gittik. Hz. Peygamber (s.a.) Vâdİ'l-Kurâ'ya vardığında bahçesinde çalışan bir kadına rastladı. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.) ashabına: "Şu bahçedeki hurmayı tahmin edin." buyurdu. Allah Rasûlü (s.a.) 10 vesk olarak tahmin yürüttü. Kadına: "Hesapla bakalım, buradan ne kadar hurma çıkıyor." buyurdu...

[13] Ebu Davud, 1065; Tirmizî, 642; Nesâî, 5/42; îbn Hibbân, 798. Senesinde sika olup olmadığı tartışmalı bir tek râvi vardır. İbn Hacer, Fethu'l-Bârî'de (3/274) hadis hakkında bir şey dememiştir. Leys b. Sa'd, Ahmed, İshak ve daha başkaları bu hadisin zahirine göre fetva vermişlerdir, Ebu Hanife bu tahmin İşini caiz görmez. Bk. Şevkânî,

Neylü'l-Evtâr, 4/162.

[14] Musâkât: Elde edilecek üründen belli bir oran karşılığında meyve ağaçlarım kiralamak. Müzâraat: Elde edilecek ziraî mahsulâtın belli bir oranı karşılığında tarlayı kiralama.

[15] Mâlik, Muvcttta, 2/703-704. Hadis mürsel ise de râvileri sikadır. Ebu Davud, (3410) ve İbn Mâce (1820), İbn Abbas'tan hasen senedle buna benzer bir hadis rivayet etmişlerdir.

İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 2/21-22.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın