Malların taksimi konusundaki hükümler

Malların Taksimi Konusundaki Hükümleri: .

Hz. Peygamber'in (s.a.) taksim etmekte olduğu mallar üç çeşitti:

1— Zekât,

2— Ganimet,

3— Fey.

Zekât ve ganimetlerin hükmü daha önce geçti. Sekiz sınıfa da birden verilmediğini, bazan tek bir yere dahî verdiğini görmüştük.

Fey hakkındaki hükmüne gelince: Sahih-i Buharî'de sabit olduğuna göre, Huneyn gününde fey'den müellefe-i kulûba taksimde bulunmuş, ondan Ensar'a hiçbir şey vermemişti. Bunun üzerine Ensar, Hz. Peygamber'e serzenişte bulundular. Rasûlullah (s.a.) onlara: "Herkes evine koyunla, deveyle dönerken, siz, Allah'ın Rasûlü ile dönecek ve O'nu kendi yurdunuza götüreceksiniz. (Bu sizin hoşunuza gitmez mi?) Yemin ederim ki sizin beraberinizde götürdüğünüz şey, onların birlikte götürdüklerinden daha hayırlıdır." buyurdu[532]»

Olayın hikâyesi ve içerdiği neticelerden daha önce bahsedilmişti.

Burada anlatmak istediğimiz, Allah Teâlâ'nın fey mallan hakkında Hz. Peygamber'e, diğer mallar için helâl olmayan bazı tasarrufları mubah kıldığım belirtmektir.

Buharî'deki nakle göre Hz. Peygamber (s.a.) şöyle buyuruyor: "Ben bazı insanlara veriyor, bazılarını terkediyorum. Vermeyip terkettiklerim, kendilerine verdiklerimden bana daha sevimlidir. "[533]

Yine Buharî'de Hz. Peygamber (s.a.): "İman zaaflarından ve figanlarından korkumdan bazılarına veriyor, bazılarına da, Allah Teâlâ'nın kalplerine koyduğu gönül zenginliği ve hayıra dayanarak vermiyorum. Amr b. Tağlib de bu ikincilerdendir." buyurmuştur. Amr b. Tağlib: "Hz. Peygamber'in (s.a.) benim hakkımdaki bu sözleri karşılığında kırmızı develerimin.olmasını bile asla istemem."[534] demiştir.

Yine Buharî'de şöyle rivayet ediliyor: Hz. Ali, Yemen'den bir altın külçesi göndermişti. Hz. Peygamber (s.a.) bunu: Akra b. Habis, Zeyd el-Hayl, Alkame b. Ülâse, Uyeyne b. Hısn olmak üzere dört kişiye pay etti. Derken, çukur gözlü, yüksek alınlı, gür sakallı, başı tıraşlı bir adam kalktı ve: "Ya Rasûlallah, Allah'tan kork!" dedi. Hz. Peygamber (s.a.) ona: "Yazık sana; yeryüzünde Allah'tan en çok korkacak biri varsa o da ben değil miyim?" buyurdu.[535]

Sünerfde şöyle nakledilir: Rasûîullah (s.a.) "zilkurbâ^ yakın akrabalar*' hissesini Hâşimoğulları ile Muttaliboğullarına verdi. Nevfeloğulları ile Abdİ-şemsoğullarını terketti. Bunun üzerine Cübeyr b. Mut'im ile Osman b. Af-fân, Hz. Peygamber'e (s.a.) gittiler ve: "Ya Rasûlallah! Hâşimoğullarmın size olan yakınlığını ve şereflerini inkâr etmiyoruz. Ama Abdülmuttaliboğulları-nın özelliği ne ki onlara verdiniz de bize vermediniz? Biz ve onlar hep aynı durumda değil miyiz?" dediler. Hz. Peygamber onlara: "Biz ve Muttalibo-ğulları ne cahiliyede ne de İslâm'da ayrılmayız. Biz ve onlar aynı şeyiz." buyurdu ve parmaklarını birbirine kenetledi.[536]

Bazı âlimler bu uygulamanın Uz. Peygamber'e has olduğunu ve "zilkurbâ" payının kendisinden sonra Hâşim ve Muttaliboğullarına sarf edildiği gibi Abdişems ve Nevfeloğullarına da harcanacağını ifade etmişlerdir. Çünkü bunların dördü de bir kardeştir ve Abdimenâf in oğullandır. Abdişems ile Hâşim'in ikiz olduğu da söylenir.

Doğrusu şudur: Hz. Peygamber'in (s.a.) bu hükmü devam etmektedir. Zevilkurbâ hissesi, Hz. Peygamber'in (s.a.) tahsis ettiği Hâşim ve Muttaliboğullarına verilir. "Bu Hz. Peygamber'e ait bir uygulamadır." sözü yanlıştır.

Çünkü Hz. Peygamber (s.a.) bu uygulamasıyla, Allah Teâlâ'nın yakın akrabalara ayırdığı humusun yerini belirlemiştir. Bu yerlerden öte geçilmez, geri de durulmaz. Şu var ki, Hz. Peygamber (s.a.) bu hisseyi taksim ederken, zengin—fakir ayırımı yapmadan herkese eşit olarak dağıtmıyordu; miras tak-simindeki gibi kadına bir, erkeğe iki pay ayırımına da gitmiyordu. Aksine maslahat ve ihtiyaç prensiplerini göz önünde tutarak onlara harcıyordu; bekârlarını everiyordu, borçluların borcunu ödüyordu, fakirlere geçinebilecekleri kadar veriyordu.

Sünen-i Ebî Davud'a. Hz. Ali şöyle diyor: "Yakın akraba hissesi olan humusu'l-humus'un (beşte birin beşte biri) idaresini Hz. Peygamber (s.a.) bana vermişti. Ben Hz. Peygamber'in hayatında, Ebu Bekir'in hayatında, Ömer'in hayatında bunu yerlerine harcadım."[537]

Hz. Ali'nin bu sözünden, onun beş harcama yerine harcandığına istidlalde bulunmuşlardır. Bu istidlal kuvvetli değildir. Çünkü bu söz olsa olsa Hz. Ali'nin humus'ul-humusu Hz. Peygamber'in (s.a.) harcadığı yerlere harcadığına, başka yerlere vermediğine delâlet eder. Beş sınıfa dağıtılması ile ne ilgisi var? Hz. Peygamber'in (s.a.) sünneti ve yaptığı uygulamalar humusun sarf yerlerini zekâtinki gibi kıldığına, zikredilen sınıflardan dışarı çıkmadığına delâlet etmekte, onu aralarında miras taksimi gibi taksim etmediğini göstermektedir. O'nun yaşantısını ve sünnetini ffprçek anlamda inceleyenler bu konuda şüphe etmezler.

Sahîhayn'da Hz. Ömer'in şöyle dediği rivayet edilir: "Nadîroğullarınm malları; müsîümanların ne at ne de deve koşturmadan, Allah'ın Peygamberine lütfettiği fey mallarındandı ve sadece Peygamber'e hâstı. Ailesinin senelik nafakasını ayırır, geri kalan kısmıyla Allah yolunda hazırlık olmak üzere harp araç-gereçleri satın alırdı."[538]

Sünen'deAvf b. Mâlik'ten nakledilir: "Hz. Peygamber'e (s.a.) fey malları geldiğinde, aynı günde hemen dağıtırdı. Evliye iki pay, bekâra da bir pay verirdi. "[539]

Bu da Hz. Peygamber'in (s.a.), eşi "zilkurba" faslından olmasa bile evliye ihtiyacından dolayı fazla verdiğini gösteriyor.

Fukaha fey konusunda ihtilâf etmişlerdir: Acaba fey Hz. Peygamber'in dilediği gibi tasarrufta bulunabileceği bir mülkü müdür, yoksa değil midir? Gerek Hanbelî mezhebinde ve gerekse diğerlerinde her iki görüş de vardır. Hz. Peygamber'in (s.a.) uygulama ve davranışları, kendisinin fey'de Allah'tan aldığı emirle tasarrufta bulunduğunu, Allah'ın emrettiği yere harcadığını, emrettiği kimselere taksim ettiğini; mâlikin mülkünde kendi arzusu ile tasarrufu gibi, dilediğine verecek dilediğine vermeyecek şekilde tasurruf yetkisinin bulunmadığını göstermektedir. O, efendisinden aldığı talimatları yerine getiren, ver dediğine veren, verme dediğine vermeyen bir köle gibi tasarruf ediyordu. Nitekim bunu kendisi de açıklamış ve: "Yemin ederim ben birine veriyor da, diğerini terkediyor değilim. Ben sadece bir taksimatçıyım, emrolunduğum yere koyuyorum."[540] buyurmuştur. Görüldüğü gibi O'nun vermesi, vermemesi, taksimi hep Allah'ın emri ile olmaktadır. Zaten Yüce Allah kendisini "Melik Peygamber" ve "Kul Peygamber" olma arasında muhayyer bırakmış, o da Kul Peygamber olmayı tercih etmiştir.

Aralarındaki fark şudur: "Kul Peygamber", efendisinin ve kendisini gönderenin emri olmadan hiçbir tasarrufta bulunmaz. "Melik Peygamber" ise dilediğine verebilir, dilediğinden meneder. Nitekim yüce Allah, Melik peygamber Hz. Süleyman hakkında: "İşte bizim bağışımız budur: İster ver, ister tut, hesap yoktur."[541] buyurmuştur. Yani: Dilediğine ver, dilediğine veı-me, seni hesaba çekmeyeceğiz, demektir. Bu mertebe Hz. Peygamberimize arzedilmiş, ancak O buna rağbet etmeyerek daha üst makamı, yani küçük büyük her konuda efendisinden aldığı emirle hareket edilen halis kulluk makamını istemiştir.

İşte Hz. Peygamber'in (s.a.) fey konusundaki tasarrufu bu şekildendir. O fey'e mâliktir, ama diğer mâliklerden farklıdır. Bu yüzdendir ki, müslü-manlann ne bir at ne de bir deve koşturmadan Allah Teâlâ'nın kendisine verdiği bu fey mallarından, o önce kendisinin ve ailesinin yıllık nafakasını ayırıyor* geri kalanlarını ise Allah yolunda cihad için gerekli araç-gereç tedarikine ya-tınyordu. Mallar içerisindeki işte bu kısım hakkında Hz. Peygamber'den (s.a.) sonra çekişmeler olmuş ve günümüze kadar da ihtilâflar devam etmiştir.

Zekât mallan, ganimetler ve mirasın taksiminde hak sahipleri bellidir ve başkaları onlara ortak edilmez. Bu konuda daha sonra gelen yöneticiler için, fey konusundaki müşkiller gibi hiçbir müşkil çıkmamış, çekişmeler olmamıştır. Eğer feyin durumu da bu mallar gibi açık ve net olsaydı; Hz. Peygamber'in (s.a.) kızı Fâtıma, kalkıp da Peygamberimizin terekesinden miras talebinde bulunmaz, mâlik olduğu şeylere —diğer mâliklerde olduğu gibi— vâris olunacağı zehabına kapılmazdı. O'ndan geride kalan mülke vâris olunamayacağı, ölümünden sonra bu malların sadaka hükmünde olacağı hakikatini kavrayamamıştı. Hz. Peygamber'in (s.a.) vefakâr ve râşid halifesi Ebu Bekir Sıddîk ve ondan sonra gelen halifeler bu durumu bildikleri için, Hz. Peygamberin (s.a.) fey olarak geride bıraktığı mallarını miras kabul ederek vârisleri arasında taksime gitmemişler, aksine onların idaresini Hz. Ali ile Hz. Abbas'a vermişler ve Hz. Peygamber'in (s.a.) yaptığı gibi tasarrufta bulunmalarını istemişlerdir. Hz. Ali ile Abbas arasında bu konuda anlaşmazlık çıkıp, meseleyi Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer'e götürdüklerinde, onlardan hiç birisi bunu miras olarak taksim etmemiş, Hz. Abbas ve Hz. Ali'ye de onda tasarrufta bulunma imkânı vermemişlerdir.

Allah Teâlâ şöyle buyuruyor: "Allah'ın fethedilen ülkeler halkının mallarından peygamberine verdiği ganimetler (fey); Allah, peygamber, yakınları, yetimler, yoksullar ve yolda kalmışlar içindir. Böylece o mallar, içinizden yalnız zenginler arasında dolaşan bir devlet (zenginlik) olmaz. Peygamber size ne verdiyse onu alın, size ne yasakladıysa ondan da sakının. Allah'tan korkun. Çünkü Allah'ın azabı çetindir. Allah'ın verdiği bu fey mallan, yurtlarından ve mallarından çıkarılmış olan, Allah'tan bir lütuf ve rıza dileyen, Allah'ın dinine, peygamberine yardım eden fakir muhacirlerindir. îşte doğru olanlar bunlardır. Daha önceden Medine'yi yurt edinmiş ve gönüllerine imanı yerleş...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın