Liân her eş arasında yapılabilir

2— Liân Her Eş Arasında Yapılabilir:

Bu hadislerden birçok hüküm çıkmaktadır:

Lîân her eş arasında yapılabilir: Eşlerden her ikisinin ya da birisinin müslü-man, kâfir, âdil, fasık, iftira cezasına çarptırılmış olup olmamaları arasında fark yoktur. İshak b. Mansur rivayetinde İmam Ahmed şöyle demiştir; "Bütün eşler liân yapabilirler. Hür erkek, zevcesi olan hür kadın ve cariyeye; köle zevcesi olan hür kadın ve cariyeye karşı; müslüman koca yahudi ya da hıris-tiyan zevcesine karşı Iiânda bulunabilir.'* Bu aynı zamanda Mâlik, İshak, Saîd b. Müseyyeb, Hasan, (el-Basrî), Rebîa, Süleyman b. Yesâr'ın da görüşleridir.

Re'y âlimleri, Evzaî, Sevrî ve daha başka bir grup da Iiâmn ancak müslüman, âdil, hür ve iftira cezasına çarptırılmamış eşler arasında cari olabileceği görüşünü benimsemişlerdir. Bu görüş İmam Ahmed'den de rivayet edilmiştir.

Bu iki görüşün yaklaşımları şu şekildedir: Liân kendisinde iki özelliği bir arada toplamaktadır: Yemin ve şehadet. Nitekim Yüce Allah liâna, "şehadet" tabirini kullanırken Hz. Peygamber de: "Eğer yeminler olmasaydı, onunla benim aramda bir macera olurdu." buyurduğunda "yemin" ifadesini kullanmıştır. Dolayısıyla yemin tarafını ağır bastıranlar yemin yapması sahih olan herkesin Hânda bulunabileceğini söylemişlerdir. Bunlara göre, "Kadınlara zina isnadında bulunanlar..." ifadesinin genel (âm) oluşu da bunu gerektirmektedir. Hz. Peygamber onu yemin diye İsimlendirmiştir; Allah'ın ismine ve tekitli bir yemin sözcüğüne ve onun cevabına ihtiyaç vardır. Yine yemin olduğu içindir ki, Hânda —şehadetin aksine— kadın ve erkek eşittir. Eğer şehadet olsaydı, lâfzı tekrarlanmazdı. Yemin ise öyle değildir. Kasâmede olduğu gibi, yeminin tekrarlanması meşrudur. Hem şehadeti makbul olmayan bir insanın liân ve çocuğun reddine olan ihtiyacı, şehadeti makbul insanların ihtiyacı ile aynıdır. Şehadeti makbul olmayanın başına gelen ve Hâna götürecek olan durum, âdil ve hür insanın başına gelen durum gibidir. Şeriat iki türden birinin zararım kaldırıp, onun hakkında bir çıkış ve kurtuluş yolu indirip de, diğer türü sıkıntıve ağır yükler altında eli kolu bağlı bir vaziyette bırakmaz. Mümkün müdür ki şeriatte, bir kişi yardım isteyecek de ona el uzatılmayacak eman isteyecek eman verilmeyecek, konuşmuş olsa konuşamayacak (çünkü ceza var), sussa susamayacak (çünkü içi rahat etmeyecek), Allah'ın rahmeti ona dar gelece! ve sadece şehadeti makbul insanları kapsayacak olsun? Bu, Rahmet Peygarhj beri'nin hoşgörü ve genişlik esasına dayalı şeriatının asla kabul etmeyeceği bir durumdur.

Diğerlerinin delilleri: Yüce Allah (c.c): "Eşlerine zina isnadında bulı nup kendilerinden başka şahitleri olmayanlara gelince, onların her birinin şahı ligi..." buyurmaktadır. Bu âyette üç açıdan delil vardır:

Birincisi: Yüce Allah lian yapacak kocaları şahitlerden istisna kılmıştıı . Buradaki istisna kesinlikle istisna-ı muttasıldır. Bu yüzdefı de kelimesi merfu olarak gelmiştir.

İkincisi: Kocaların Hânda bulunmalarının bir şehadet olduğunu tasrj ı etmiş, sonra Yüce Allah daha ziyade beyanda bulunarak: "Kadının, kocajf nın yalan söyleyenlerden olduğuna dair dört defa Allah adına yemin ile şahitli etmesi, beşinci defa da, eğer (kocası) doğru söyleyenlerden ise, Allah'ın gaz! bınm kendi üzerine olmasını dilemesi, kendisinden cezayı kaldırır." buyui muştur.

Üçüncüsü: Yüce Allah liân ifadelerini şahitlerin yerine bedel kılmış bulunmamaları durumunda onların yerini aldırmıştır.

Amr b. Şuayb, babası ve dedesi kanalıyla Hz. Peygamber'in: "Ne ı köle, ne de iki kâfir arasında liân yoktur." buyurduğunu rivayet eder. E'|u Ömer b. Abdİlber, bunu et-Temhîd'de zikretmiştir.

Dârakutnî yine aynı zattan, aynı senetle merfu olarak: "Dört (grup) vardır ki bunlar arasında liân yoktur: Hür ve cariye arasında liân yoktur. Hür kadın ve köle arasında liân yoktur. Müslüman ve yahudi kadm arasında liân yoktur. Müslüman ve hıristiyan kadm arasında liân yoktur."[1015] hadisini nakleder.

Abdürrezzak, Musannef İnde İbn Şihab'dan, şöyle dediğini nakleder: Hz. Peygamber'in, (Mekke valisi) Attâb b. Esîd'e talimatından birisi de: "Dört (grup) arasında liân yoktur." buyurarak yukardakileri saymasidır.[1016]

Hem sonra liân şahitlikten bede! ve şahitlerin bulunmaması halinde onların yerine kâim kılınmıştır. Dolayısıyla ancak şahitlikleri makbul olan kimseler liân yapabilirler. Liân şahitlik sayıldığı içindir ki, kadın Hândan kaçındığında kocanın yaptığı dört liân ifadesi, dört zina şahidi yerinde kabul edilerek zina cezasına çarptırılmaktadır.

" = Bu geçen yeminler olmasaydı, benimle onun arasında bir macera olurdu." şeklindeki hadise gelince; mahfuz olan ve Buhari'de yer alan ifadesi: = Eğer Allah'ın Kitab'ında geçen (hüküm) olmasaydı..." şeklindedir.

şeklindeki rivayet Abbâd b. Mansur'un rivayetidir.

Pek çok kimse onu tenkit etmiştir. Yahya b. Maîn: "O bir şey değildir." demiş. Ali b. el-Huseyn b. el-Cüneyd er-Râzî: "Metruktür, kadercidir." demiş. Nesâî de zayıf olduğunu söylemiştir.

Şeriatte yerleşik bir kaide vardır: Beyyine, müddeî üzerine, yemin de münkir (inkâr eden davacı) üzerinedir. Koca burada iddia makamındadır. Dolayısıyla onun Hânı şehadet olmaktadır. Eğer yemin olsaydı, müdeî (davacı) olduğu için (liân) kendi tarafına düşmezdi.

Birinci görüş sahiplerinin cevaplan:

Liâna şehadet isminin verilmesi, Hânda bulunanın yemininde: "Allah adına şahitlik ederim ki..." demesindendir. Lâfzına itibarla her ne kadar yemmse de, bu şekilde şehadet diye isimlendirilmiştir. Nasıl yemin olmaz ki, Hânda bulunan kasem ve cevabı ile onun yemin olduğu tasrih edilmiştir. Yine, demesi durumunda bununla yemin etmiş olmaktadır. Bu yeminde sarih bir ifade olduğu için yemine niyet edip etmemesi durumu değiştirmez. Araplar hem lügatlerinde, hem de kullanışlarında bu ifadeyi yemin saymaktadırlar. Kays şöyle demiştir:

"Allah yanında şehadet ederim ki, ben onu gerçekten sevmekteyim. İşte budur onun bendeki yeri; acep nedir ondaki benim yerim."[1017]

Bu beyitte, bir insanın Allah'ın ismini zikretmese bile sadece demesiyle yemin etmiş olur görüşünde olanlar için delil vardır. İmam Ahmed'-den gelen bir rivayet de öyledir. İkinci rivayete göre, ancak niyetle yemin olur. Bu, aynı zamanda çoğunluğun görüşü olmaktadır. demesi ise, niyetsiz mutlak zikrinde bile yine çoğunluğa göre yemindir.îlâ yapanların şahitlerden istisnası konusuna gelince; şöyle denilebilir: Herşeyden önce âyetindeki mânasında sıfattır. Yani şeklindedir. Çünkü kelimeleri sıfathk ve istisnaiık mânalarında birbiri yerine kullanılabilir. anlamında ile istisna yapılabilir. 1anlamında ile vasıflandınlmaya gidilebilir. (Bu takdirde mâna, "şahid olarak sadece kendileri" değil de; "kendilerinden gayrı şahitleri..." şeklinde olur.)

İkinci olarak, kelimesi dan müstesnadır. Ancak bu istisnanın Benî Temim lûgatına göre munkatı olması caizdir. Çünkü onlar isîisnay-ı munkatı'da da, müstesnayı bedel olmak üzere okuyorlar. Nitekim hem onlar, hem de Hicazİılar istisnay-ı muttasılda da, müstesnayı bedel oîmak üzere i'raba tâbi tutmaktadırlar.

Üçüncü olarak,elimesi dan, sadece sözlerinin kabulü konusunda onların yerlerinde tutuldukları için istisnaya gidilmiştir. Bu izah, özellikle de, kadın Hândan kaçındığında, kocanın Hânı durumunda recmedi-lir görüşünde olanlara göre —ki sahih olan da budur— gerçekten güçlüdür. İnşaallah izahı ilerde gelecektir. Doğrusu şudur: Liân iki vasfı bir arada bulundurmaktadır: Yemin ve şehadet. O hem kasem ve tekrarla tekid edilmiş bir şehadettir; hem de şartlar gereği durumun te'kidini gerektirdiği için şehadet lâfzı ve tekrarlan yapılmış ağır bir yemindir. Bu yüzden Hânda on türlü te'kid bulundurulmuştur:

1— Şehadet lâfzının zikri.

2— Kasemin Rab Teâlâ'nın yüce isimlerinden ve esmâ-i hüsnânın bütün mânalarını içinde toplayan "Allah" (c.c.) ismi ile zikredilmiş olması.

3— Cevap cümlesinin, üzerine kasem edilen şeyin te'kidini sağlayan edatlardan olan ile te'kidi.

4— Bunun dört defa tekrar edilmesi.

5— Beşinci defasında, eğer yalancılardansa kendi üzerine Allah'ın llıe-tini istemesi.

6— Hz. Peygamber'in, beşinci yemin sırasında, onun Allah'ın aza*im gerektirici olduğunu ve dünya azabının ahiret azabından ehven olduğunu b| irt-mesi.

7— Kocanın Hânını, kadın üzerine azabın husulünü gerektirici kılması.

Azabdan maksat ya haddir ya da hapistir; kadının Iiânım da, kendisinden azabı uzaklaştırıcı kılması.

8— Bu Hân, ikisinden biri üzerine, ister dünyada ister ahirette olsun mutlaka azabı gerektirmektedir.

9— Liânda bulunan eşleri ayırmak, kadının yuvasını ayrılıkla yıkmak, harab etmek-

10— Ayrılığın ve aralarındaki haramlığın devamlı olması.

Liânın durumu işte böyle olunca, o hem şehadetle iç içe bulunan bir yemin; hem de yeminle birlikte olan bir şehadet kılınmıştır; liânda bulunan erkek sözünün kabulü için şahit gibi sayılmıştır. Eğer kadın Iiâna yanaşmayacak olsa şahitliği yürüyecek ve kadın had esasına çarptırılacaktır. Erkeğin şahitliği ve yemini iki şey ifade etmektedir: Kendisinden (iftira) haddini düşürmekte, kadına (zina) haddini gerektirmektedir. Eğer kadın da liânda bulunur ve böylece erkeğin liânı başka bir Iiânla karşılaşırsa, bu durumda erkeğin Hânı sadece kendi üzerinden haddin...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın