Ganimetlerin taksimi hakkındaki hüküm

g) Ganimetlerin Taksimi Hakkındaki Hükmü?

Ganimetlerin taksiminde süvariye üç, piyadeye bir pay verilmesine hükmetmiştir. Hz. Peygamber'in (s.a.) bütün meğazî kitaplarında sabit olan hükmü budur. Fukahamn çoğunluğu da bu görüştedirler.

Öldürülen askerin üzerindeki teçhizatın (seleb) öldürene ait olduğuna hükmetmiştir.

Humusun ayrılması konusundaki hükmüne gelince; îbn İshak şöyle diyor: "Kurayzaoğullan savaşında otuz altı at vardı. Bu, iki pay düşen ilk fey idi. Hz. Peygamber (s.a.) ondan humusu (beşte bir beytülmal hissesi) ayırdı, uygulama da (sünnet) böyle devam etti."

Kadı İsmail b. İshak da buna katılmıştır. İsmail şöyle diyor: "Sanıyorum bazıları şöyle demişlerdir: Humus işini bundan sonraya bıraktı. Bu konuda yeterli bir açıklama getiren hadis vârid olmamıştır. Humusun kesin olarak ifadesi Huneyn ganimetleri hakkında zikredilmiştir."

Vâkıdî de şöyle diyor: "İlk ayrılan humus, Bedir'den bir ay üç gün sonra cereyan eden Kaynukaoğullan gazasında olmuştur. Yahudiler, Hz. Pey-gamber'in (s.a.) hükmüne razı olarak kalelerinden inmişler, Peygamberimiz de malları müslümanlara, kadın ve çocukları da kendilerine ait olmak üzere onlarla sulh anlaşması yapmıştı. Alman malların beşte birini ayırdı."

Ubâde b. es-Sâmit şunları anlatır: Hz. Peygamber'le Bedir'e çıktık. Allah, düşmanı mağlup edince, bir kısmımız onları öldürerek takibe koyuldu. Bir kısmımız Hz. Peygamber'i (s.a.) çevreleyerek koruma altına aldı. Diğer bir kısım asker de ganimeti ele geçirdi. Takibe koyulanlar dönünce:

— Ganimet (nefel) bizim. Düşmanı biz takip ettik, dediler. Hz. Peygamber'i koruma altına alanlar ise:

— Biz daha çok hak sahibiyiz. Çünkü biz Hz. Peygamber'i kuşattık ve düşmanın arzusuna nail olmasına fırsat vermedik, dediler. Ganimeti ve o\-dugâhı ele geçirenler ise:

— Hayır, bizim. Onu biz ele geçirdik! dediler. Bunun üzerine Allah: "Sana ganimetlerden (ertfâf) soruyorlar. De ki: Ganimetler Allah'a ve Rasûlü'ne aittir.[505] âyetini indirdi. Hz. Peygamber (s.a.): "Biliniz ki, ganimet olarak elde ettiğiniz şeylerin beşte biri Allah'ındır..."'[506] âyeti inmeden aralarında beraberce taksim etti.[507]

Kadı İsmail şöyle der: Hz. Peygamber, Nadîroğullarının mallarını sadece Muhacirler ile Ensar'dan üç kişi arasında paylaştırmıştır. Enaar'dan olanlar: Sehl b. Huneyf, Ebu Dücâne ve Haris b. Sımme'dir. Muhacirler Medine'ye geldiklerinde Ensar meyve bahçelerini onlarla paylaştırmıştı. Hz. Peygamber (s.a.) onlara: "Eğer dilerseniz Nadîroğullarmm mallarını sizin ve onların arasında beraberce paylaştırırım ve siz Muhacirlere olan yardımlarınızı sürdürmeye devam edersiniz. Yok isterseniz o mallan sadece Muhacirlere dağıtırım ve siz de artık onlara verdiğiniz (meyve) yardımlarınızı kesersiniz." buyurdu. Onlar da: "Sadece onlara verin, biz de bahçelerimizi kendimizde tutalım." dediler. Bunun üzerine Nadîroğullarmm mallarını Hz. Peygamber, Muhacirlere dağıttı. Böylece onlar bu mallarla iktisadî yönden muhtaç durumdan kurtuldular. Ensar da bahçelerinin sırf kendilerine ait olmasıyla ihtiyaçtan kurtuldular. Ensar'dan olan bu üç kişi ise ihtiyaç beyanında bulundular. [508]

[505] Enfâl, 8/1.

[506] Enfâl, 8/41.

[507] Özetle: Ahmed, 5/322; Uzunca: Ahmed, 5/324. İsnadı hasendir. îbn Hibbân (1693) ve Hâkim (2/135, 136) sahih olduğunu belirtmişlerdir. Zehebî de aynı fikirdedir. Heysemî, Mecmau'z-Zevâid'e (7/26) almış ve "İmam Ahmed zikretmiştir, râvileri sikadır." demiştir. Hafız İbn Kesîr, es-Stre'de (2/466) şöyle demiştir: Bu haber Hz. Peygamber'in humus ayırdığını ve sarf mahalline harcadığını reddetmez. Nitekim içlerinde Ebu Ubeyd de bulunan bazı âlimler bu şekilde yanlış anlamışlardır. Aksine Hz. Peygamber kılıcı Zülfikar'ı Bedir ganimetleri arasından neflen almıştır. İbn Cerîr şöyle der: Yine Hz. Peygamber, burnunda gümüş bir halka olan Ebu Cehl'in devesini de kendisine ayırmıştır (safiy). B\ da humusun ayrılmasından önce idi. Sonra Ubâde ve îbn Abbas hadisini zikretti ve şöyle dedi: Bu sözün mânası şudur. Enfâl (ganimetler)'in durumu Allah ve Rasûlü'nün hükmüne tâbidir. Dünya ve ahiret menfaati nasıl gerektiriyorsa öyle hükmederler. Bu yüzden Allah Teâlâ: "Sana savaş ganimetlerinden (enfâl) soruyorlar: De ki: Ganimetler Allah ve Pey-gamber'e aittir. O halde siz (gerçek) mü'minlersiniz Allah'tan korkun, aranızı düzeltin. Allah ve Rasûlü'ne itaat edin." (Enfâl, 8/1) buyurmuştur. Sonra Allah Bedir'de olanları zikretmiş ve sonunda: "...Biliniz ki, ganimet olarak aldığınız herhangi bir şeyin beşte biri, Allah'a ve Rasûlüne... aittir." (8/41) buyurmuştur. Açıkça görüldüğü gibi, bu sonuncu

âyet, durumu Allah ve Rasûlü'nün hükmüne bırakılan ganimet ahkâmını açıklamaktadır. İbn Zeyd'in görüşü de böyledir. Ebu Ubeyd el-Kasım b. Sellâm, Hz. Peygamber'in Bedir ganimetlerini beşte bir ayırımına gitmeden eşit olarak dağıttığı, sonra humus âyetinin önceki uygulamayı neshederek nazil olduğu görüşüne kapılmıştır. Bunu böylece el-Vâlibî'nin İbn Abbas'tan rivayet ettiğini; Mücâhid, İkrime ve es-Süddî'nin de aynı görüşte olduğunu söylemiştir ki, üzerinde düşünmek gerekir. Doğru değildir; Allah daha iyi bilir. Çünkü humus âyetinin baş ve son tarafı tamamen Bedir savaşına aittir. Bu da bu âyetlerin tümden indiğini, bazısı bazısının neshini gerektirecek bir aralıkla inmediğini ortaya koyar. Sonra Sahî-hayn'da, Hz. Ali'nin, içlerinden birinin Bedir humusundan olduğunu söylediği develerinden —kî bu develerin hörgüçlerini Hz. Hamza kesmişti— söz edilmesi (bk. Müslim, 1779), Ebu Ubeyd'in görüşünü açıkça reddetmektedir. Aksine humus ayırımına gidilmiştir. Nitekim İbn Cerîr, Buharı ve daha başkaları bunu belirtmişlerdir. Sahih ve tercihe şayan olan da budur.

[508] İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 5/181-183.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın