Cizye hakkındaki hükmü

c ) Cizye Hakkındaki Hükmü:

Daha önce geçtiği gibi Allah Teâlâ ilk kez Peygamberine, savaş ve cizye olmaksızın davette bulunmayı emretmişti. On küsur sene Mekke'de böyle kaldı.

Sonra hicret edince farz olmaksızın savaş izni verdi. Sonra kendisi ile savaşanlarla savaşmnayı, kendisine cephe almayanlara dokunmamasını emretti. Hicri 8. senede Berâe sûresi nazil olunca, kendisi ile savaşsın savaşmasın, mu-ahade halinde olmayan bütün gayrimüslim Araplarla savaşmasını ve muaha-deyi bozmayanların anlaşmasına vefa göstermesini emretti. Müşriklerden cizye almasını emretmedi. Yahudilerle defalarca savaştı, onlardan cizye alması em-rolunmadı.

Sonra yüce Allah, müslüman oluncaya veya cizye verinceye kadar bütün ehl-i kitapîa savaşmasını emretti. Hz. Peygamber (s.a.), bu emre uyarak onlarla sıvaştı; kimi müslüman oldu, kimi de cizye verdi. Kimisi de savaşa devam etti. Arap hıristiyanlan olan Necran ve Eyle halkından cizye aldı. Çoğu Arap olan Dûmetü'l-Cendel halkından da aldı. Mecûsilerden de aldı. Ye-men'de bulunan ehl-i kitaptan da aldı ki, onlar yahudi idiler.

Arap müşriklerden ise cizye almadı. İmam Ahmed ve Şafiî şöyle derler: "Cizye, Hz. Peygamber'in (s.a.) almış olduğu şu üç zümreden başkasından alınmaz: Yahudiler, Hıristiyanlar, mesûsiler. Bunlar dışındakilerin seçeneği ya ölüm, ya islâm'dır; başkası kabul edilmez."

Başka bir grup şöyle der: Vermeye razı oldukları takdirde her milletten cizye alınır. Ehl-i kitaptan Kur'an'ın, mecûsilerden sünnetin delaletiyle alınır. Diğerleri ise mecûsilere dahildir. Şöyle ki, mecûsiler şirk ehlidirler ve ki-, tapları yoktur. Cizyenin onlardan alınması, bütün müşriklerden alınmasına bir delildir. Hz. Peygamber, Arap putperestlerinden cizye almamıştır. Çünkü bunlar cizye âyeti gelmeden önce müslüman olmuşlardı. Cizye âyeti Te-bük seferinden sonra nazil oldu. Bu sırada Hz. Peygamber Araplarla yapılan savaşları sona erdirmişti ve hepsi de İslâm'a sarılmışlardı. Yine bu yüzdendir ki Hz. Peygamber, defaatle savaştıkları halde, yahudilerden cizye almamıştı. Çünkü böyle bir hüküm yoktu. Ne zaman ki cizye âyeti indi, hıristiyan Araplardan ve mecûsilerden de aldı. Eğer o sırada putperest Araplar bulunsaydı da cizye vermeyi kabul etseydiler, onlardan da alırdı. Nitekim haça ve ateşe tapanlardan kabul etmişti. Bazı grupların kâfirliklerinin diğerlerine nazaran daha aşırı olmasının bir tesir ve farkı olamaz. Kaldı ki putperestlerin küfrü, ateşe tapanlarınkinden hiç de ileri değildir. Puta tapanla ateşe tapan arasında ne fark vardır? Hatta ateşe tapan mecûsînin küfrü daha ileridir. Puta tapanlar, Allah'ın birliğini kabul ediyorlar, O'ndan başka yaratıcı olmadığını benimsiyorlar ve putlara, sadece kendilerini Allah'a yaklaştırsınlar diye ibadet ettiklerini söylüyorlardı. Kâinatta mecûsilerin inandığı gibi, biri hayır, öbürü şer ilâhı diye iki yaratıcının bulunduğunu kabul etmiyorlardı. Anne, kız ve kızkardeşlerle evliliği helâl görmüyorlardı. Onlar üstelik Hz. İbrahim'in dininden kalan inançlar üzerinde bulunuyorlardı.

SMecûsilere gelince, asla bir kitap üzere değillerdi ve ne akaidde ne de şe-riatte peygamberlerden birine ait bir dini benimsemişlerdi. "Onların kitapları vardı, şeriatları vardı da, kralları kendi kızı ile münasebette bulununca ref edildi (kaldırıldı)" şeklindeki haberin doğrulukla hiçbir ilgisi yoktur. Eğer bu haber sahih olsa, bu halleri ile de ehl-i kitap olmuyorlardı. Çünkü kitapları kaldırılmış, şeriatları iptal edilmişti, onlardan üzerinde oldukları hiçbir şey i; kalmamıştı.

Malumdur ki Araplar İbrahim (a.s.)'ın dini üzerinde bulunuyorlardı. Hz. İbrahim'in sahifeleri ve bir şeriatı vardı. Arap putperestlerin İbrahim (a.s.)'m dinini ve şeriatını değiştirmeleri; mecûsilerin —şayet haber sahihse— nebilerinin dinini ve kitaplarını değiştirmelerinden daha farklı bir cürüm değildir. Çünkü mecûsilerin peygamberlerden kalma şeriatlarden herhangi bir hususa bağlandıkları bilinmemektedir. Arapların durumu ise böyle değildir. Bu durumda, en çirkin dine sahip olan mecûsilerin durumu, Arap müşriklerinin durumundan nasıl daha güzel olabilir? Bu düşünce, gördüğünüz gibi, delil bakımından daha sahihtir.

Üçüncü bir grup, Arapla Arap olmayanı ayırmış ve: "Arap müşrikleri hariç, her kâfirden cizye kabul edilir." demişlerdir.

Dördüncü bir grup ise, Kureyş ile diğerlerini ayırmıştır ki, bunun bir anlamı yoktur. Çünkü Kureyş'ten kâfir kalan hiç kimse olmamıştır ki, onunla savaşmaya, ondan cizye alınıp alınmayacağına dair söz etmeye ihtiyaç duyulsun. Hz. Peygamber Hecer halkına, Münzir b. Sâvâ ve etrafındaki meliklere İslâm'a girmek ya da cizye vermek üzere davet mektupları yazmış ve Arapla, Arap olmayan arasında bir ayırım yapmamıştır.

Cizye miktarı konusundaki hükmüne gelince: Muaz'ı Yemen'e göndermiş ve ona her buluğ çağma eren (erkek) için bir dinar ya da dengi "meâfir" elbisesi almasını emretmiştir.[557] Meâfir, Yemen'de bilinen bir elbise türüdür.

Sonra Hz. Ömer, cizye miktarını arttırmış; altının tedavülde olduğu yerler halkına dört dinar, gümüşün tedavülde bulunduğu yerler halkına ise yıllık kırk dirhem olarak belirlemiştir.'[558] Hz. Peygamber, Yemenliler'in durum larınin zayıf olduğunu bilerek az takdir etmiş; Hz. Ömer de Suriye bölges ahalisinin iktisadî zenginlik ve kuvvetlerini bilerek yüksek takdirde bulun muştur. [559]

[557] Tirmizî, 623; Ebu Davud, 3029; Ahmed, 5/230, 233, 247; Nesâî, 5/25, 26; İbn Mâce, 1803. A'meş—Ebu Vâil—Mesrûk—Muaz b. Cebel kanalıyla, ibn Hibbân (794) ve Hâkim (1/398) hadisi sahih bulmuşlar, Zehebî de buna katılmıştır. Hafız İbn Hacer, ei-Telhîs'dc (2/152) şöyle demiştir: "Mesrûk'un, Muaz'dan işitmediği söylenir. İbn Hazm bunu ortaya koymak için aşın çaba göstermiştir." İbn Kattan: "O (söz) ihtimal üzerine kurulmuştur. Cumhurun görüşüne göre hadisinin mevsûl olduğuna hükmetmek gerekir." der. İbn Abdilber, et-Temhîd'de: "îsnadi muttasıldır, sahihtir, sabittir." der. Ebu Ubeyd'in (el-Emvâl, s. 27), bu konu ile ilgili, Urve b. Zübeyr'den bir rivayeti vardır.

[558] Muvatla, 1/279. Senedi sahihtir.

[559] İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 5/198-201.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın