Bıyıkları kısaltmadaki tutumları

12— Bıyıklan Kısaltmadaki Tutumları:[343]

Ebu Ömer b. Abdilber diyor ki: Hasan b. Salih, Simâk-İkrime-İbn Abbas (r.a.) senediyle rivayet eder ki, Allah Rasulü (s.a.) bıyığını kısaltır ve Hz. İbrahim'in de bıyığını kısalttığını söylerdi[344]Bir grup, bu işi yapanın İbn Abbas olduğunu söylemektedir. Tirmizî, Allah Rasulü'nün (s.a.): "Bıyığından almayan bizden değildir" buyurduğunu Zeyd b. Erkam'dan naklediyor ve: "Bu hadis sahihtir" diyor.[345] Sahih-i Müslim'de Ebu Hu-reyre'den rivayet edilen bir hadise göre Allah Rasulü (s.a.) "Bıyıklan kısaltın, sakallan bırakın, böylece mecûsilere muhalefet edin" buyurmuştur.[346] Sahihayn'da İbn Ömer'den rivayet edilen bir hadise göre ise Hz. Peygamber (s.a.): "Müşriklere muhalefet edin; Sakalları uzatın, bıyıkları iyice kısaltın." buyurmuştur. [347]Sahih-i Müslim'de yer alan bir rivayete göre Enes demiştir ki: "Hz. Peygamber (s.a.), bıyığı kısaltma ve tırnakları kesme konularında bize vakit sınırlaması getirdi. Bu işleri kırk gün kırk geceden daha fazla aksatmama sınırım koydu."[348]

Selef, bıyığın kısaltılmasının mı, tıraş edilmesinin mi daha faziletli olduğu konusunda görüş ayrılığına düşmüştür. Mâlik, Muvatta'mda diyor ki: "Dudağın etrafı yani yay gibi olan çevresi görünecek kadar bıyıktan alınır. Kişi bıyığını kırpıp da kendisine işkence etmemelidir". İbn Abdilha-kem, Mâlik'in: "Bıyık iyice kısaltılır, sakallar salıverilir. Bıyığın iyice kısaltılması tıraş edilmesi demek değildir. Bıyığını tıraş eden kimsenin tâzir cezasına çarptırılmasını uygun görürüm." dediğini; İbnü'l-Kâsım ise: "Bıyığı iyice kısaltmak, tıraş etmek bence işkencedir" dediğini haber veriyor. Mâlik: "Hz. Peygamber'in (s.a.) bıyığın iyice kısaltılması hadisi dudak çevresinin kısaltılması anlamını taşır."diyor. Kendisi bıyığın üst kısmından alınmasını mekruh sayardı. Yine demiştir ki: "Bıyığın tıraş edilmesinin bid'at olduğuna şahitlik ederim ve tıraş eden kimsenin acı verecek derecede dövülmesini uygun görürüm." Yine Mâlik diyor ki: "Hz. Ömer b. el-Hattâb'i bir iş sıktığı zaman oflar, bıyığını kıvırarak ayağını cübbesine basardı". Ömer b. Abdülaziz: "Bıyık konusunda sünnet olan, dudak çevresinin ortaya çıkmasıdır" demiştir.

Tahâvî diyor ki: Şafiî'nin bu konuda bir açıklamasına rastlamadım. Onun gördüğümüz arkadaşlarından Müzenî ve Rebî'ise bıyıklarım iyice kı-saltırlardı. Bu da, onların bunu Şafiî'den (r.h.) aldıklarını gösterir. Ebu Hanîfe, Züfer, Ebu Yusuf ve Muhammed'in saç ve bıyıklar konusundaki görüşlerine göre iyice kısaltma, kısaltmadan daha faziletlidir.

Mâlikî âlim İbn Huveyz Mendad, Şafiî'nin bıyığı traş etme konusundaki görüşünün Ebu Hanîfe'nin görüşü gibi olduğunu söyler. Ebu Ömer İbn Abdilber'in görüşü de budur.

İmam Ahmed'e gelince; el-Esrem diyor ki: İmam Ahmed b. Hanbel'in bıyığını çokça kısalttığını gördüm. Bir keresinde ona, bıyığı iyice kısaltma konusunda sünnet sorulduğunda şöyle cevâp verdiğini işittim: Kişi "Bıyıkları iyice kısaltın" hadisinde Hz. Peygamber'in (s.a.) belirttiği gibi iyice kısaltır.

Hanbel (v.273) anlatıyor: Ebu Abdillah'a (Ahmed b. Hanbel) sordular: "Bir adamın bıyığını kesmesini mi, yoksa cildin beyazı görünecek kadar iyice kısaltmasını mı yahut nasıl kesmesini uygun görürsün?" Cevaben şöyle dedi: "Şayet cildin beyazı görünecek kadar iyice kısaltırsa bir sakıncası yoktur. Kısaltırsa bunda da bir sakınca yoktur." Ebu Muhammmed b. Kudâme el-Makdisî, el-Muğnî adlı eserinde diyor ki: "Kişi, bıyığını cildinin beyazı görünecek kadar iyice kısaltmakla böyİe yapmaksızın kısaltmak arasında hürdür."

Tahâvî der ki: Mugîre b. Şu'be, Allah Rasûlü'nün (s.a.) kendisinin bıyığından biraz aldığını rivayet ediyor. [349]İşte burada iyice kısaltma söz konusu olmaz. İyice kısaltmayı caiz görmeyenler Hz.Âişe ve Ebu Hurey-re'nin rivayet ettikleri "On şey fıtrat (sünnet)tandır."[350] hadisinde fıtrat olan şeyler arasında sayılan bıyıkları kısaltma kısmını delil olarak kullanmaktadırlar. Buharî ve Müslim'in rivayetlerinde "Fıtrat beştir..;" hadisinde"[351] bıyıklan kısaltma yer almaktadır.

İyice kısaltma görüşünü savunanlar ise, iyice kısaltmayı emreden sahih hadisleri ve İbn Abbas'ın rivayet ettiği: "Allah Rasûlü (s.a.) bıyığını keserdi" hadisini[352] delil göstermektedirler. Tahâvî diyor ki: İşte bu hadiste çoğunluk ihtimal, iyice kısaltmaktır; İki yöne de ihtimal vardır. el-Alâ b. Abdurrahman'ın, babasından, onun da Ebu Hureyre'den rivayet ettiği bir hadiste: "Bıyıklan kesin, sakallan salıverin" buyurulmaktadır.[353]

Muhtemelen bu hadiste de iyice kısaltma kastedilmiştir. Tahâvî, Ebu Saîd, Ebu Useyd, Râfi' b. Hadîc, Sehl b. Sa'd, Abdullah b. Ömer, Câbir ve Ebu Hureyre'nin bıyıklarını iyice kısalttıklarını senedleriyle vermektedir. İbrahim b. Muhammed b. Hatîb: "İbn Ömer'i bıyığım yolarcasına iyice kısaltırken gördüm" diyor. Bazıları da: "İbn Ömer, cildinin beyazlığı gördüm" diyor. Bazıları da: "İbn Ömer, cüdinin beyazlığı görülecek kadar kısaitirdı" diyor.

Tahâvî der ki: Kısaltma bütün âlimlerce sünnet olduğuna göre başın saçlarına kıyaslanarak bıyığı tıraş etmenin daha faziletli olduğu söylenebilir. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.) saçlarını tıraş edenlere üç, kısaltanlara bir kere dua etmiştir.[354] Başın tıraş edilmesini, kısaltılmasından daha faziletli saymıştır. Bıyık da işte böyledir. [355]

[343] Bıyıklarla ilgili Arapça'da kullanılan kelimeler arasında bir anlam kargaşası bulunduğu için şunu hatırlatmakta fayda görüyoruz: Biz burada "kass" kelimesini kısaltmak, "ihfâ" kelimesini iyice kısaltmak yahut cildin beyazı görünecek kadar iyice kısaltmak, "halk" kelimesini de tıraş etmek diye tercüme ettik. Bilhassa '*ihfâ" kelimesi farklı farklı alimlerce hem tıraş etmek, hem de kısaltmak anlamlarına alınmış ve hadisler de bunlara göre yorumlanmıştır. Bu hususun gözden uzak tutuhnamasını rica ederiz.

[344] Tirmizî, 2761. Senedi muztaribtir.

[345] Nesâî, 8/129, 130; Tirmizî, 2762; Ahmed, 4/366, 368. Senedi sahihtir. Ziya el-Makdisî, ei-Muhtâra adlı seerinde sahih olduğunu söylemiştir. Hadis de gösterir kî, meşru olan bazılarının yaptığı gibi bıyığı tamamen tıraş etmek değil, bıyığın bir kısmını yani dudaklar üzerine dökülen kısmı almaktır.

[346] Müslim, 260.

[347] Buharî, 77/64, 65; Müslim, 254, 259; Tirmizî, 2764; Nesâî, 1/129; Ahmed, 2/16, 52.

[348] Müslim, 258; Tirmizî, 2759; Nesâî, 1/İ5, 16; Ebu Davud, 4200.

[349] Tahâvî, Şerhu Meâni'l-Âsar, 4/230; Ahmed, 4/252, 255; Ebu Davud, 188. Hadisin senedi sahihtir. Metnin tamamı şu şekildedir: Mugîre b. Şu'be anlatıyor: Bir gece Hz. Peygamber'in (s.a.) misafiri oldum. Yanına yaklaşmamı emretti. Kebap yapmıştı. Eline bıçağı aldı ve bana vermek üzere ondan bir parça kesmeye başladı. Bu sırada Bilâl geldi, O'nu namaza çağırdı. Bıçağı elinden bıraktı ve: "eli bol olası, ne oluyor ona?" dedi. Benim bıyığım bayağı uzamıştı. Allah Rasûlü (s.a.), bıyığımı biraz kısalttı (yahut Hz. Peygamber: Bıyığını biraz kısaltayım, dedi).

[350] Müslim, 261; Tirmizî, 2758; Ebu Davud, 53; Nesâî, 8/127, 128; tbn Mâce, 293. İmam Ahmed de rivayet etmiştir: Hadisin tamamı şöyledir: "On şey fıtrattandır: 1- Bıyığı kısaltmak, 2- Sakal bırakmak, 3- Misvak kullanmak, 4- Burna su çekip temizlemek, 5- Tırnaklan, kesmek, 6- Parmak boğumlarını yıkamak, 7- Koltuk altı tüylerini yolmak, 8- Kasık tüylerini tıraş etmek, 9- Su ile taharetlenmek." Hadisin râvisi Mus'ab diyor ki: "Onuncusunu unuttum. Herhalde, ağzı su ile çalkalamak olacak."

[351] Buharî, 77/63, 64, 79/51; Müslim, 257; Tirmizî, 2757; Ebu Davud, 4198; Nesâî, 8/128; İbn Mâce, 292.

[352] Tahâvî, 4/230; Tirmizî, 2761. Metin şöyledir: "Hz. Peygamber (s.a.) bıyığını kısalardı yahut bıyığından alırdı. Allah dostu Hz. İbrahim de aynısını yapardı." Sened muztaribtir.

[353] Müslim, 260.

[354] Buharî, 25/127; Müslim, İ302, 1303.

[355] İbn Kayyim el-Cevziyye, Za’du’l-Mead, İklim Yayınları: 1/163-166.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın