Özdeşleşme

2. Özdeşleşme

Çocuk, başlangıçta değişken, kararı tam olarak belirlenmemiş, fakat uyum gücü ve eğilimine sahip bir yapıdadır. [44]Bundan dolayı çocuk çevresinde gördüğü örnekleri benzeme ve aynîleşme (özdeşleşme, identification) mekanizması ile kısmen kendisine mâleder. Daha sonra da onları taklide başlar. Bu mekanizma aslında hayatın her safhasında faaliyettedir. [45] Görüldüğü gibi aynîleşme olayı basit bir olay değildir. Bu olay belli bir süre devam edince itiyadı bir durum kazanır. Hatta insanın şahsiyetinin oluşmasına bile etki edebilir. Bu etki sebebiyle fertler olayları başkaları gibi görmeye, hissetmeye başlarlar ve sonucu kötü bile olsa, onlar gibi davranışta bulunabilirler. [46]

Özdeşleşme, bir başkasının vasıflarının, davranışlarının ve isteklerinin bir diğer şahıs ego'suna mâledİlmesİ haline denir.

Dinamik psikolojide İse ideal vasıflar değerini taşıyan şahıslara ve müesseselere kendini benzetme ve onları ileride günlük davranış, meslek ve eş seçimi gibi sosyal vazifelerde

kuvvetle benimseme mekanizmasına özdeşleşme (identification) denir. Benimseme, ruha sulh, ahenk, tatmin ve saadet bahşeden fonksiyonlardan biridir. Ana gayesi diğer bazı şuuraltı mekanizmalarında olduğu gibi, insanı hayattaki güçlükler ve komplekslerden kurtarmaktır.

Bu mekanizma basit bir taklit değildir. Zira olağan taklit çabucak sönebilir. Halbuki benimseme zaman içinde insanın şahsiyet kalıbını teşkil eder; bizi başkaları gibi hissetmeye, görmeye, düşünmeye ve felâketlerde bile onlarla yanyana yürümeye sevkeder. Hayatın bütün sosyal müesseselerinde, tahsilde, dinlerde ve ideolojilerde bir çok prensip ve değerlerde rol oynar. Bu mekanizmanın sonuçları genellikle müspet olduğu halde, bazen de zararlı olabilir. Bazı gençler annesine veya babasına kuvvetli bir benimsemeyle bağlı olurlar. Evlenecekleri kızlarda annelerinin vasıflarını ararlar. Bu vasıfları bulurlarsa mesut olurlar. Aksi halde evliliklerinde bir çok problemin çıkacağı söylenebilir. Kızların da babalarının benzerlerini aramaları çok görülmektedir. Bazen de bu mekanizma bazı gençlerde ana ve baba hayatta iken evlenmeyi önler.

Okul hayatında da hocalarına büyük bir benimsemeyle bağlanan talebeler vardır. Bunlar bilhassa ana-babanın hakikî rollerini îfâ edememesi halinde, ana-babasmda bulamadığı emniyet, sevgi ve himayeyi hocalarında bulurlar; ana-baba-terına karşı gösterecekleri benimsemeyi, hocalarına karşı gös-erırler ve mesleklerini sırf hocalarım benimsedikleri için seçerler.

Ergenlikte gençler, psikolojik yapılarına, ebeveynlerine saplanma derecelerine, okul telkinlerine, okudukları eserlere, arkadaşlarına göre edebî, kültürel, dînî, ideolojik v.s. olarak çeşitli idealleri benimsemeler gösterirler. Ruhlarında ve kalplerinde yaşayan arzuları kahramanlarında realize ederler.

Sinema ve televizyon da benimseme bakımından müspet veya menfî rol oynayabilir. Bir çok çocuk hayal âlemini sinema filmlerinin maceralarında ve kahramanlarında kurar; hayran olduklarını, kuvvetli, itibarlı, sevilen ve sayılanları benimsemek ister. Benimseme mekanizması aile, okul ve toplumda çok önemli rol oynar. Bu, eğitim faaliyetlerinde de sık sık başvurulan bir mekanizmadır. [47]

Çocuğun vicdanı ana-babasmm bir özdeşi, bir kopyasıdır. Ana babalar sözleri ile oldukları kadar davranışları ilede çocuklarına ders vermektedirler. Çocukları giderek ana-ba-balarm ahlâk ölçüleri ile özdeşleşerek onların ahlâkîni ken-dİİerine ahlâk yaparlar. Bu ahlâkın ortaya çıkış şekli çeşitli olabilir. Ayrıca çocuğun özdeşleşeceği davranışı zaman zaman seçtiğini de unutmamak gerekir. [48]

Özdeşleşme ile sonuçlanan davranışlar, başlangıçta şuurlu ve iradeli değildir. Zamanla neyin ne olduğu ve neden dolayı yapıldığı idrak edilince bu hareket, şuurlu bir karakter kazanır. [49] ' Önceleri düşünceye dönüşmeden, direkt olarak taklit edilen hareketler, taklit çoğaldıkça çocuğun iç dünyasında şekillenir. Böylece çocuk dış taklitten, iç taklide geçmiş olur.

Bazı kişilerde çok kuvvetli tesirler icra eden özdeşleşme mekanizması, ilerideki yaşlarda çocuğun örnek aldığı kişi ile bütünleşmesi sonucunu doğurabilir. Şöyle ki: Ana veya babasına bu çok kuvvetli özdeşleşme bağları ile bağlı olan bazı gençler, evlenecekleri kişilerde de ana veya babasının vasıflarını arar, hatta onlar sağ iken evlenmek bile istemeyebilirler [50]. Bu hali ile özdeşleşme olayı kişilerin hayatında zararlı sonuçlara yol açabilir. [51]

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın