Tamamlayıcı tıp ve sınırları

Tamamlayıcı Tıp ve Sınırları

Bazılarınca 'alternatif tıp' olarak isimlendirilen tamamlayıcı tıp, klâsik tıp tarafından çözülemeyen, birtakım problemleri çözmeye veya önlemeye hizmet etmektedir. Tıp bir bütündür ve insanlığın sağlığına hizmet eden bütün metotları kapsar. Bu düşünce paralelinde hizmet vermeyi hedefleyen yaklaşımlar tıbbın alternatifi olamaz; bütün tıbbî yöntemler birbirlerinin 'tamamlayıcı'sı olabilir.

Modern tıp; fizyoloji ve patofizyoloji temelleri üzerine kurulmuştur; buna karşılık tamamlayıcı tıp, modern tıp dışındaki bazı alternatif paradigmaları veya ispatlanmamış biyokimyevî hipotezleri temel alır. Tamamlayıcı tıp uygulamaları geniş bir yelpazeyi içine alır. Bu uygulamalardan fayda görenlerin genel kanaati, sözkonusu uygulamaların tabiî, güvenilir ve müessir olduğu yönündedir. Bu sebeple kullanıcıların geneli uygulamalar hakkında hekimlerine pek bilgi vermez. Modern tıp tarafından rahatsızlığına yanlış teşhis konulan bazı hastalar, çaresizlik sebebiyle başvurdukları tamamlayıcı tıp uygulamalarından olumlu netice aldıklarında, bunu tamamlayıcı tıbbın modern tıptan üstünlüğü olarak değerlendirirler.

Dünyada giderek yaygınlaşan uygulamalar sebebiyle 1999 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde Millî Sağlık Enstitüsü'ne bağlı "Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Merkezi" kurulmuştur. Bu merkezin gayesi tamamlayıcı ve alternatif tıp uygulamalarının güvenilirlik ve tesirini incelemek ve tesiri ilmî olarak ispatlanmış uygulamaların geleneksel tedavilere katılımını sağlamaktır. Geleneksel tıp dışında kalan her türlü sağlığı koruyucu ve tıbbî uygulama, bu merkezce tamamlayıcı tıp olarak tanımlanmış ve beş kategoride sınıflandırılmıştır: zihin-vücut tıbbı, alternatif tıbbî sistemler, biyolojik tedaviler, manüplatif-vücuda yönelik sistemler ve enerji terapileri. Tamamlayıcı tıp uygulamalarında kullanımı en fazla nispete sahip 'bitkilerle tedavi' (herbalizm, fitoterapi), biyolojik tedaviler içerisinde geçmektedir.

Almanya'da alternatif tıp olarak nitelenen tedavi uygulamalarının hekimler veya hekim olmayanlar eliyle uygulanması bazı kısıtlamalar dışında kanunen serbesttir. Bu konuda ek eğitim almış hekimler tabelâlarında unvanlarının yanında tabiî tedavi uyguladıklarını belirten ibareler kullanabilmektedir. Ayrıca, yaklaşık yirmi yıldır yeterlilik imtihanlarında hekim adaylarının tabiî tedavi yöntemlerinin temellerini ve sınırlarını bilip bilmedikleri ölçülmektedir. Bu doğrultuda araştırma yapan, eğitim veren kürsüler bulunmaktadır. 'Tabiî tedavi' adı altında pek çok iyileştirme usulü bu ülkede uygulama alanı bulmaktadır. Kalifiye tıp eğitimi almamış kişilerin tıp hizmeti vermeleri bu ülkede kanunen mümkündür. Almanya'da on bine yakın diplomasız alternatif tıp uygulayıcısının hizmet verdiği bilinmektedir. Bazı kısıtlamalar (bazı hastalıkların tedavisi, reçeteye bağlı ilâç/narkotik madde kullanımı, otopsi vs.) dışında hekim olmayan tıp uygulayıcılarının bu ülkede geniş bir uygulama alanı vardır ve bunlar milyarlarca avroluk ciroya sahiptirler. Bu tedavi türlerinden bazılarının giderleri sigortalarca karşılanmaktadır.

Alternatif tıbbın uygulanma sıklığı
Tamamlayıcı tedaviler bütün zamanlarda var olmasına rağmen, özellikle 20. yy'ın sonundan itibaren hızla artmıştır. Sözkonusu tedavilere sırt problemlerinde, anksiyete, depresyon ve baş ağrılarında sıkça başvurulmaktadır. Bunun yanında kanser, artrit, bağırsak ve kronik karaciğer hastalıklarında da uygulamalar giderek artmaktadır. ABD'de 90'lı yılarda yedi yıl ara ile yapılmış bir araştırma alternatif/tamamlayıcı tıp uygulamalarının % 34'ten % 42'ye ilerlediğini ortaya koymuştur. Bu uygulamaların tahmini maliyetinin 30 milyar doları aştığı düşünülmektedir. Almanya'da kronik hastalığa yakalananların % 60-70'i en az bir defa alternatif tıp uygulayıcılarına başvurmaktadır. Yine bu ülkede hekimlerin yaklaşık % 40'ının ayrıca bir alternatif tıp yöntemi uyguladıkları tespit edilmiştir.

Ülkemizde yapılan araştırmalarda da benzer nispetlerde tamamlayıcı tedavilerin uygulandığı ve bu uygulamaların sayısının 40 yaş üstünde arttığı tespit edilmiştir. Doğu bölgelerinde yaşayanların % 70'inin tamamlayıcı yöntemlerden birini kullandığı belirlenmiştir. Bu oranlar kanser hastalarında % 80-90'ları bulmaktadır. Bu yöntemlerden 'düzenli olarak' en çok başvurulanlar; dua okumayla tedavi, bitkilerle tedavi ve müzikle tedavidir. İran'da göğüs kanseri hastalarıyla yapılan bir çalışmada en sık başvurulan tamamlayıcı yöntemin dua okuma ve spiritüel şifa olduğu tespit edilmiştir. Ni ve arkadaşlarına göre Amerikalı yetişkinler arasında en çok başvurulan üç tamamlayıcı yöntemden ilk ikisi spiritüel şifa/dua okuma ve bitkilerle tedavidir. Ernst ve White'ın çalışmasında da İngiltere'de en çok kullanılan tamamlayıcı yöntemin bitkilerle tedavi olduğu belirlenmiştir.

Bitkilerle tedavi (herbalizm, fitoterapi)

Modern tıpta kullanılan pek çok ilâç bitkilerden elde edilmiştir. Geleneksel bitki tedavileri hemen her kültürde vardır. Çin tıbbında karışımlar tercih edilir. Batı herbalizminde bitkiler sıklıkla tek kullanılır. Tamamlayıcı uygulamaların artan popülaritesini plasebo (tesirsiz, yalancı ilaç) tesiriyle tek başına açıklamak mümkün olmasa da, bu uygulamaların yayılmasında çevre faktörlerinin, uygulayıcı-hasta münasebetinin, hasta ve uygulayıcının beklentilerinin, hastalığın tabiî seyrinin rolü olduğu düşünülebilir. Bitkilere dayalı tedavilerin en önemli yan tesiri karaciğer zehirlenmesidir. Karaciğer hasarı yapan bitkilerin listesi uzundur. Buna karşılık sık kullanılan ve pirolizidin alkaloidleri ihtiva eden adaçayının karaciğer toksisitesi yapmadığı bilinmektedir. Bitkilerden ilâç yapımındaki problemlerden biri standardizasyonun olmamasıdır. Kullanılan ürünlerin muhteviyatı ve hijyeni bilinmemektedir. Hindistan ve Sri Lanka'dan ithal edilen bitki kaynaklı ilâçların içinde aspergillus ve fusarium gibi mantarlar tespit edilmiştir. Asya menşeli nebatî ilâçlarda özellikle ayurvedic karışımlarda ağır metal bulaşıklığı gösterilmiştir. Hong Kong ve Tayvan'dan ithal edilen Çin kaynaklı bitki karışımlarının içinde de nonsteroidal anti-enflamatuvar ilâçlara ve benzodiazepinlere rastlanmıştır. Bu konuda, tıp eğitimi de almış ehîl kişilere danışmadan herhangi bir bitki, ilâç olarak kullanılmamalıdır.

Uzun yıllar boyunca kullanıla kullanıla iyice tanınmış ve şifalı özellikleriyle meşhur bitkiler ve tedavi usulleri rahatça kullanılabilir. Meselâ; Tıbb-ı Nebevî'de şifasına işaret edilen bal ve çörek otu tedavi maksadıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Çeşitli propolis ve bal örneklerinin mantar ve bakteri öldürücü etkisi gösterilmiştir. Propolisin antivirütik tesiri de bilinmektedir. Propolis, arıların bitkilerden üretip kovan içi temizliğinde ve kovan yalıtımında kullandığı bir maddedir. Literatürde balın yaralara uygulandığında iltihap, ödem, ağrı ve kötü kokuyu azaltmaya, yaradaki ölü dokuları temizlemeye, enfeksiyonu önlemeye vesile olduğu buna karşılık hiçbir toksik tesirinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Aynı zamanda bal, nemli vasat oluşturarak yeni doku oluşumunu hızlandırmaktadır. Bal şerbetinin ishalin tedavisinde kullanılabileceği gösterilmiştir. Balın üstün bir özelliği de E. coli, salmaonella ve shigella gibi ishale sebep olabilen bakteriler üzerinde tesirli olmasıdır.

Bazı gıdalarda süs unsuru, bazı gıdalarda da lezzet vesilesi olarak kullanılan çörek otunun tohum özsuyu ve yağının; böceklere, virüslere ve bakterilere karşı tesirli olduğu tespit edilmiştir. Bu bitkinin yağı, müshil ilâçlarında koku ve tat değiştirici olarak kullanılmaktadır. Çörek otu tohumları çeşitli uçucu yağlar, yağ asitleri, protein ve bazı vitaminler ihtiva eder. Çörek otu tohumlarının vücudun bağışıklık sistemini koruyan ve kuvvetlendiren yönüne dikkat çeken ön araştırmaların yanında, çeşitli kanser hücrelerini öldürücü ve tümöre özel antikorların üretimini uyarıcı hususiyetlere sahip kılındığı, kandaki kolesterol seviyesini düşürmeye vesile olduğu, prostat büyümesinde tedavi edici olduğu, ayrıca çörek otu yağının cilt mantarlarına, kepeğe ve saç dökülmesine iyi geldiği tespit edilmiştir.

Akupunktur
Geleneksel Çin tıbbına ait akupunktur teorisi; vücuttaki negatif ve pozitif kutuplar (yin-yan) arasındaki enerji akışının kesintiye uğraması hâlinde hastalıkların ortaya çıktığı, akupunktur uygulamasının ise, bu akışı tekrar sağladığı esasına dayanır. Akupunkturun ağrı, bulantı-kusma, sigara bağımlılığı ve depresyon tedavisinde tesirli olduğunu gösteren araştırmalar bulunmaktadır. Buna karşılık iğne uygulaması sırasında enfeksiyona (sepsis) bağlı ölüm ve yüzlerce pnömotoraks (akciğeri saran zarların delinmesi) vakası bildirilmiştir. Ayrıca AIDS, hepatit B ve C bulaşma riski olduğundan iğnelerin tek kullanımlık olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Manüplatif (elle basma, çekme, germe ve masaj) tedaviler
Kas iskelet sistemi rahatsızlıklarında kullanılan manüplatif tedavilerin temeli 2500 yıl öncesine dayanır. Bu uygulamaların âni sırt ağrılarında başarılı olduğuyla ilgili araştırmalar varsa da, kesin tesirleri ispat edilmemiştir. Bu tür omurga manüplasyonlarına bağlı bel fıtıkları, omurga kırıkları ve felç gibi ciddi komplikasyonlar da bildirilmiştir.

Netice
Bugünün tamamlayıcı uygulamaları yarının tıbbî uygulamaları olabilir. Hekime düşen; tamamlayıcı tıp uygulamaları konusunda hastaları uyarmak, ilmî delili olmayan uygulamalara mâni olmak, hastanın uyguladığı tamamlayıcı tıp metotları varsa bunları öğrenip, onların müspet veya menfi neticelerini hastasıyla paylaşmak...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın