Damar Sertliği ve Yüksek Tansiyon

Damar Sertliği ve Yüksek Tansiyon

Ateroskleroz halk dilinde damar sertliği olarak bilinen önemli bir hastalıktır. Damar sertliği denilince akla; "Acaba bir damar ne kadar sertleşebilir?" şeklinde bir soru gelebilir. Acaba tıp âleminde hafif bir sertlik, mübalağa ile mi anlatılmaktadır? Gerçekten de damarlarda sertleşme ve kireçlenme olmaktadır. Nasıl ki binalarda su borularının içleri zamanla kireç bağlayarak daralır ve en sonunda boru tıkanır. Aynen bunun gibi damarlarımız da kireç bağlamakta, elâstikiyetini kaybetmekte, daralmakta ve en sonunda tıkanmaktadır. Kalb damarları tıkanınca kalb krizi, beyin damarları tıkanınca da felçler ortaya çıkmaktadır.

Peki, bu damar sertliği nasıl meydana geliyor? Ateroskleroz aslında küçük yaşlarda oluşmaya başlayan, yaşlandıkça artan ve zararları ancak yaşlandıkça görülebilen, sinsi gelişen kronik bir problemdir. Önce kan yağları damar duvarında birikir. Damarın iç tabakası yağ sebebiyle kalınlaşır ve buraya fibroblast denen, yaraları tamir için gerekli hücreler göç eder. Neticede damarı daraltan bir doku ortaya çıkar ve burada kandaki kalsiyum ve fosfor iyonları çökelir. Bu bir nevi anormal kireçlenmedir. Neticede damarın içinin kireç bağlaması ve daralması sebebiyle damar sertliği ortaya çıkar. Kan yağlarının yüksek olması, şeker hastalığı, hareketsizlik, şişmanlık, alkol ve sigara damar sertliğine yol açan sebeplerdir.

Kan yağları içinde en zararlı olanları trigliseridler ve kolesteroldür. Trigliserit, kolesterol ve fosfolipitler; yağ ve protein karışımı (lipoprotein) kargo-moleküllerle karaciğerden hücrelere taşınır. Bilinen iki lipoproteinden (HDL ve LDL) HDL damarlara zarar vermez. Zîrâ, damar içinde dolaşarak duvarlarda birikme eğilimindeki kolesterol ve trigliseritleri kendine bağlar ve karaciğere getirir. Dolayısıyla, HDL'nin yüksek olması, damar sertliğine karşı koruyucu kalkandır. Damar sertliğinin önemli sebebi olan LDL ise, üzerindeki yağ yüklerini damar duvarlarına yapıştırır ve bunlardan kurtulmaya çalışır. Cenab-ı Mevlâ LDL'yi aslında dokuların yağları kandan almaları için bir taşıyıcı olarak yaratmıştır. Ancak bünyede harcanandan daha fazla yağ birikmesi olursa veya genetik bir sebeple dokular kandan yağı alıp enerji için harcayamazsa bu durumda kanda LDL artar ve damar sertliği için zemin hazır hâle gelir.

Masa başında çalışma, işe arabayla gidip gelme, yüksek binalarda bir kat çıkıyor veya iniyor bile olsa asansör kullanma hareketsiz hayat tarzının göstergesidir. Hareketsizlik kan yağlarında birikmeye sebep olacağından sağlığa olumsuz tesir eder. Hareket gerektiren bedenî ibadetlerin fıtrata uygun olması bunların hikmetli yönlerini de ortaya koyar. Dolayısıyla, sırf Allah rızası için yapılan (yapılması gereken) ibadetler mânevî faydalarının yanında beden sağlığı açısından da faydadan hâli değildir.

Asrımızda önemli bir hastalık olan şişmanlık, kan yağlarının artmasına ve ateroskleroza yol açar. Egzersiz yapmama şişmanlığın bir sebebidir. Şişmanlık oluştuktan sonra da artık egzersiz yapmak iyice zorlaşmakta, kişi fâsit dâireye girmekte, araba ve asansörü daha fazla kullanmaya başlamaktadır. Dolayısıyla şişmanlığı egzersizin önünde bir engel olarak telâkki edebiliriz.

Alkolün de ateroskleroza sebep olduğu, hattâ bunun ikiz kardeşi hipertansiyon için çok önemli bir risk faktörü olduğu kabul edilmektedir.1 Her gün sadece bir bardak alkol alımının büyük (sistolik) ve küçük (diyastolik) tansiyonları aşırı artırdığı, âni beyin kanamasına veya beyin damar tıkanıklıklarına bağlı felce sebep olduğu belirlenmiştir. Columbiya Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde 677 felçli hastada yapılan araştırmada alkol alımının felç riskini üç kat artırdığı, haftada bir veya daha fazla bira içenlerde felç nispetinin % 10 arttığı bulunmuştur.2

Bazı araştırmacılar özellikle kırmızı şarabın tansiyon, kalb krizi ve beyin kanama riskini azalttığını iddia etmektedir. Ancak birçok uzmanın da belirttiği gibi, bunun sebebi şarabın alkolü değil, üzümden gelen resveratrol maddesidir. Bilhassa siyah üzümün kabuk ve çekirdeğinde bulunan resveratrol maddesi damar sertliğine karşı koruyucu vazife görür.

Sigaradaki nikotin, damarı tahrip eden önemli bir zehirdir ve ateroskleroz gelişimini hızlandırır. Hipertansiyona, beyin kanamasına ve kalb krizine sebep olur; kanın pıhtılaşmasını kolaylaştırır. Erkeklerde sadece sigaraya bağlı ortaya çıkan Burger hastalığı, damarların sigara yüzünden tıkanmasına çok önemli bir örnektir; başka bir sebep olmadan sadece sigaraya bağlı olarak bacaklarda kangren ortaya çıkar ve bacak kesilmek mecburiyetinde kalınır. Glikozun hücreler tarafından kullanılamadığı şeker hastalığında kan yağları artar, damarlarda yağlanma ve damar sertliği nispeten daha erken ortaya çıkar.

Yüksek tansiyon
Yüksek tansiyon kalbin sağlıklı şekilde kan pompalamasına engel olur ve kalb hastalıklarına yol açar. Kalb, damar sertliğinden kaynaklanan direnci aşmak ve vücuda yeterli kanı pompalamak için daha kuvvetli kasılmak zorunda kalır. Kalbin daha kuvvetli kasılması neticesinde kalb kası kalınlaşır (kalb büyümesi). Kalb kasını besleyen damarlar (koroner damarlar) bu aşırı büyük kalbi beslemekte zorlanır. Kalb duvarı iç boşluğuna doğru kalınlaştığından, kalb dinlenme (diyastol) esnasında yeterli kan ile dolamaz. Netice olarak, kalbde beslenme eksikliği, kalb ağrısı (angina pektoris) ve hatta kalb krizi (akut miyokart enfarktüsü) riski artar. Eğer yüksek tansiyon tedavi edilmezse, yeterli kanı pompalayamadığından kalb yetmezliği ortaya çıkar.

Yüksek tansiyon beyin kanamalarına da sebep olur. Damar sertliği sebebiyle elâstikiyetlerini kaybeden damarların yırtılmaları kolaylaşır ve beyin kanaması olabilir. Bu ayrıca, önce damar duvarında dışarıya doğru bir baloncuk (anevrizma) oluşması ve arkasından damarın âniden çatlayıp kanaması şeklinde de görülebilir. Burun kanaması yüksek tansiyona bağlı gelişebilecek beyin kanaması ve felçlere karşı bir sigortadır. Yaşlı insanlarda beyin kanamasından önce burun kanaması ortaya çıkar. Rahmet eseri olan böyle bir durumda vücuttaki kan miktarı azaldığından tansiyon düşer ve beyin kanaması önlenmiş olur.

Yüksek tansiyonun önemli bir riski de, böbreklerin süzme fonksiyonlarını bozması ve yetmezliğe sebep olmasıdır. Neticede böbreklerde kanama ve hücre ölümleri ortaya çıkar daha sonra da böbrek çalışmaz hâle gelir.

Ateroskleroz ve yüksek tansiyon için tavsiyeler
Doktor kontrolünde C vitamini almak, tuz alımını azaltmak, egzersiz yapmak, kilo vermek, alkolden uzak durmak, sebze-meyve tüketimine ağırlık vermek gibi tedbirlerin damar sertliği ve hipertansiyona karşı en temel koruyucu faaliyetler olduğu anlaşılmıştır. Bir çalışmada sebze-meyve ağırlıklı beslenenlerin sadece % 2'sinde yüksek tansiyon bulunurken, sık et yiyenlerin % 26'sında hipertansiyon varlığı tespit edilmiştir.

sızıntı
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın