Kuran´ın Metodu

Kuran´ın Metodu

Dîn Ve Akıl
Aklî Hükümler Ve Özellikleri
İslam´da Îman Hakikatı Ve Amel İle Olan Münasebeti
Istılahta Ve Şerîatta İman
İslâm´da İmânın Hakikati Ve Amel İle Olan Münasebeti
Bahsimize Dönelim

VII ? KUR´AN´IN METODU

Kur´an-ı Kerîm, Kelâmullah olup, bütün beşeriyyete hitabeden? hükmü kıyamete kadar devam edecek ilâhî bir kanundur. İnsanları cismen, fikren ve ruhen kemâle eriştiren bütün inanç, amel ve ahlâk esaslarını ihtiva eder. Kur´an-ı Kerîm dâima akla hitâbeder. Yani, her emri akl-ı selîme uygundur, aklın intacı olan ilimle bağdaşır.

Kur´an-ı Kerîm, beşeriyyeti fert ve cemiyet olarak hidayete sevkeden, refah ve saadetini temin eden, her türlü içtimaî, iktisadî, idarî, hukukî, insanî ve ahlâkî nizamını sağlayan ilâhî bir mucizedir. Kur´an-ı Kerîm, her türlü ilim, fazilet ve terakki yollarını insanlara göstermiş, her nev´i ilim ve fünûn esaslarına açık veya kapalı olarak işaret etmiştir.

Yüce Allah; bütün bu hususları insanlara bildirirken kısacası, şu âyet-i kerîmede beyan olunan ilâhî metodun uygulanmasını emretmiştin :

«Ey Resulüm! (İnsanları) Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel Öğütle davet et; onlarla mücadeleni en güzel şekilde yap.» [1]

Bu âyeti kerîmede bildirilen üç ilâhî esas; insanları dine ve ilâhî yolla; hikmetle, güzel öğütle davet etmek, gerektiğinde onlarla en güzel üslûp ve metodla mücadele etmektir. [2]

Vıh- Dîn Ve Akıl

Din, akıl sahibi şuurlu insanları kendi irade ve arzulan ile hak ve gerçeğe, mutlak hayır ve fazilete sevkeden, insanlara saadet yollarım gösteren ve saadete erişmelerine delâlet eden ilâhî bir nizam* dır. Bu ilâhî nizam, Allah elçisi olan Peygamberlere vahiy suretiyle bildirilen ve insanlara tebliğ olunan en doğru yoldur. O halde din, Peygamberlerin ilâhî vahye dayanan tebliğleridir. Dînin hakîkî vâzu ve kurucusu, Allahu Teâlâ´dir. Peygamberler din vazedemezler. Onların vazifeleri, kendilerine gönderileni aynen tebliğden ibarettir.

Din insana, kendi mahiyyetini, nereden gelip, nereye gideceğini, yaratılışmdaki gaye ve hedefi, yaratıcısına karşı olan kulluk, yaratılanlara kargı olan insanlık vazifelerini bildirir. İyi ve kötüyü, hayır ve şerri, fazîlet ve rezîleti öğretir, insana hayır ve fazilet yollarını göstererek refah ve saadete ulaştırır.

Din, cemiyetin nizamını, huzur ve saadetini sağlayan sosyal bir müessese olduğu içindir İd, beşeriyet için lüzumludur. Çünkü din, fertleri, kudsî duygular ve güzel âdetlerle birleştirerek, millî vicdanı geliştiren, cemiyeti ilerleten, yardımlaşma ve dayanışmaya sevkeden, cemiyette güzel ahlâkı ve sosyal -adaleti sağlayan büyük bir kuvvettir. Kaynağı kudsî ve ilâhî olan din, cemiyette nizâmı sağlar. Din hissi ve Allah korkusu, insanı dâima murakabe eder, onu kötülükten korur, İyiliğe ve hayra yöneltir.

«İşte böyle vahye dayanan ve vâzu Allah olan dinlere, «Hak Din»,

Vahye ve ilâhî bir esasa dayanmayan ve insanlar tarafından uydundan dinlere, «Bâtıl Din»,

Aslında ilâhî ve semavî iken, daha sonraları tağyir ve tahrife

uğrayarak, asalet ve kudsiyyetini kaybeden dinlere de, «Muharref Din» denir.

Birincisine misâl, Allah indinde yegâne hak din olan İslâmiyet [3] ikincisine misâl, Putperestlik, üçüncüsünde misâl de, Hris-tiyanlık ve Yahudiliktir [4]

Yer ve gökte bulunan canlı ve cansız bütün varlıklar hizmetine verilen ve enirine müsahhar kılman insan, mahlûkâtm en şeref-lisidir. İnsanı insan yapan ve yaratıklara üstün kılan şey, yalnız ona ihsan edilen «akıl» cevheridir.

Muhakak ki akıl; ilâhî bir mevhibe, ruhanî bir nurdur. Fakat aklın mahiyyeti, tam olarak bilinememektedir. Çünkü akıl, görülebilen maddî bir varlık değildir. O halde akıl, hissolunan şeylerden olmayıp, makûlâttandır. Akü, ilâhî bir sır olduğundan, mahiyyeti-nin ne olduğunu kavrayabilmek ebedî bir sır olarak kalacaktır. Çünkü bugüne kadar aklın mahiyyetini ifadeye çalışan tariflerin hiçbiri yeterli görülmemektedir. Bu hususa ilmin sebebleri bahsinde işaret olunmuştur. Burada tekrarlamaya lüzum görmüyoruz.

Aklın mahiyyeti ne olursa olsun, şüphe yoktur ki insan, akıl vasıtasiyle ilim ve tekniği keşfeder ve ona ulaşır. Aklı olmayan varlık, mükellef değildir. Çünkü din akla hitâbeder. Allah´ın varlığını bilmek ve O´nu isbat etmek, ancak akılla olur. Buna rağmen akıl, bütün hakikatları kavrıyabilecek yegâne kuvvet değildir. Çünkü o da insandan bir cüz olarak, diğer uzuv ve kuvvetler gibi sınırlı ve kusurludur, noksan ve âcizdir.

Ancak belirli bir hudud içerisinde hükmünü yürütür. «Gaybiy-yât ve Sem´iyyât» denilen fizik Ötesindeki birçok hakikatları kavra-yamaz. Birçok dînî gerçekleri bilemez. Sırrını yalnız başına çözemez. İşte bu hakikatlar ancak vahiy ile, vahye dayanan din ile, dînin kaynağı olan mukaddes kitap ile bilinebilir. Fakat, dînin bildirdiği gerçekleri anlamak da ancak akıl ile olur. O halde akl-ı selim ile, hak ve gerçek din dâima birlik ye yardımlaşma halindedir. Akl-ı selim, gerçek dinle dâima bağdaşır. Gerçek din de dâima akla yardım eder. Bâtıl din ise, akıl ile dâima çatışma ve çelişme halindedir. [5]

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Aklî Hükümler Ve Özellikleri

(Ahkâmı Akfiyye)

Şer´î yani dînî hükümleri ve bu hükümlerin kaynaklarını, ilmin mahiyyetini, sebeblerini ve yollarını izah ettikten sonra, aklî hükümlerin de neler olduğunu bilmemiz ve bunların hususiyetlerini öğrenmemiz gerekir .

Kelâm ilmi bilginlerine göre aklî hükümler üç kısma ayrılır :

1- Vâcib,

2- Mum kin veya Caiz,

3- Müstahil, Muhal veya Mümteni´.

Çünkü Kelâm ilminin mevzuu; bilinmek nev´inden olan, ilimle ilgili her malûmdur. Malûm olan bir şey de, akıl nazarında ya vâcib, ya mümkin veya müstahîl olur. Kelâm âlimleri, vacibin zatî sıfatlarını, mümkin ve müstahil olan şeylerin zatî arazlarını araştırarak, tesbit etmişlerdir.

«Mütekellimun» diye anılan Kelâm âlimleri vâcib kelimesini, iki mânâda kullanırlar :

a) Birinci mânâda Vâcib : Mükellef olan kimsenin mutlaka inanması lâzımgelen bilgiye denir. Allahu Teâlâ´mn varlığına, bütün noksan sıfatlardan münezzeh, kemâl sıfatlarla muttasıf olduğuna inanmak gibi... Bunlara inanmak her mükellef için vâcibdir, yâni. lâzımdır, inanmayan ise, İslâm dininden çıkmış sayılır. Burada vâcib, farz manasınadır

b) ikinci mânâda ise Vâcib : Mümkün ve müstahîlin karşılığıdır. Çünkü bir şey ya vâcib, ya mümkin veya müstahîl olur.

Herhangi bir şeyin, vâcib veya mümkin veya müstahîl olduğunu tasavvur etmek, aklen zarurîdir. Çünkü, aklı tam olan bir kimse kolayca idrak eder ki, yaşayan bir insanın canlı olması vâcibtir. Kâtip olması mümkündir. Taş veya demir olması müstahîldir. Bu se-beble, vâcib, mümkin ve müstahîlin mânâları hadd-i zâtında, yani hakikatmda mevcut olup, tarifine lüzum yoktur denmiştir. Bu kelimelerin masdarı olan vücûb, imkân ve imtina´ hakkında aynı şeyler söylenmiştir. Yâni bunlarjn da tasavvuru zarurîdir. Nazarî olmadığından tarif edilmelerine hacet yoktur.

Bir kısım Kelâm ulemâsı ise; vâcib, mümkin ve müstahîl, zarurî olarak bilinen şeylerden olmayıp, nazarîdir, demişler ve herbi-rini tarif etmeye çalışmışlardır. Bunlara göre :

Vâcib, varlığı zâtının icabettirdiği malûmdur ki yolduğu aklen mümkin değildir.

Yâni yokluğu aklen muhaldir. Buna «vâcib lizâtüıi» denir

Mümkin; ne varlığı, ne de yokluğu zâtının icabettirmediği malûmdur ki, varlığı da yokluğu da kaabildir.

Yâni varlığını veya yokluğunu tasavvur etmek aklen muhal değildir. Böyle olan şeylere, «Mümkin lizâtihi» denir.

Müstahîl; yokluğu zâtının gerektirdiği şeydir İd, varlığını tasavvur etmek aklen mümkün değildir.

Yani yokluğu aklen vâcibtir. Buna ise «Müstahîl lizâtihi» denir.

Bu tarifler, vâcib, mümkin ve müstahîl´in mahiyetlerini bildiren hakîkî tarifler olmayıp, bunlar hakkında takrîbî bir fikir veren ve birbirlerinden ayıran lâfzî tariflerdir. Bu sebeble, bu tariflerde görülen «Devir», Mantık ilmine göre muhali gerektiren devirden sayılmaz, demişlerdir.

Şimdi, bunların herbirinin hassalarını, hüküm ve aksamını izah edelim :

1- Vâcib´in Özellikleri, Hüküm ve Kısımları :

Vacibin başlıca üç özelliği (hususiyeti) vardır :

a) Vacibin zâtı, vücûdunu tam olarak iktizâ eder ve onu za-

rurî kıiar. Zâtın iktizâ ettiği, yani gerekli kıldığı şey ise, o zâttan asla ayrılmaz.

b) Vacibin zâtı, varlığında başkasından müstağnidir. Yâni: var olmak için hiçbir şeye muhtaç değildir.

c) Kendine mahsus özel bir vücûdu vardır ve bu vücut, zâtının aynıdır. Vâcib her şeyden zâtı ile temayüz eder ve zâtı ile ayrılır.

Vacibin hükmü ise :

a) Zâtını adem (yokluk) sebkat etmemek. Yani, varlığının başlangıcı olmamak,

b) Zâtına yokluk asla âm olmamak. Yani, varlığının sonu bulunmamak.

c) Cüzlerden mürekkeb olmamaktır

Bütün bu hüküm ve hususiyetler, Vâcib Lizâtihi´ye aittir. Vücûdu zâtına vâcib olan zât ise, yalnız ve yalnız Cenab-ı Hak´tır.

O halde, Vâcib Lizâtih...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın