Tevil ve tekfir

TEVİL VE TEKFİR

(Tevil-yorum yaparak tekfir etmek)

İslam alimlerinin kitap ve sünnetten aldıkları deliller ışığında bariz olarak belirtilen konulardan birisi de "insanı küfre düşüren haller" konusudur. Burada, daha önce de değindiğimiz için insanı küfre, şirke düşüren durumları tekrar anlatmayacağız. Burada söylemek istediğimiz şu olacaktır: İslam yayılıp-geliştikçe, medeniyetler peşisıra değiştikçe, insanlık tarihi çok değişik fikirlerle karşılaşıyordu. Mesela insanlık tarihinde devamlı değişiklik arzeden durumlardan birisi yönetim meselesiydi. Önceleri monarşi, oligarşi, şimdi demokrasi, laiklik, cumhuriyet ve bunların diğer benzer çeşitleri. İşte tüm bu değişken fikirler ve yönetim biçimleriyle müslümanların muhatab olması aynı olmadı. Zaman zaman İslam'dan bazı özellikleri bu düşünceler içinde var zannedip bu düşüncelere kapılanlar oldu. Bazıları da bu düşünceler ve bu yönetim biçimleriyle İslam arasında kesinlikle uzlaşma sağlamaya çalıştı. Bunların ötesinde bir de avam tabakası vardı. Avamın çoğu demokrasinin ne olduğunu gerçek anlamda anlayabilmek için belki ömrünü tüketmesi gerekiyordu. Cumhuriyet ile İslamî yönetim arasındaki irtibatları incelemek için de kendisinde yeterli tahkik kudreti azdı. Aslında İslam'ın ne olduğu belli küfür ve şirk yönetimlerinin ne olduğu bellidir. Fakat kabul edilmeli ki özellikle çağımızda küfre ve şirke götüren yollar biraz karmaşık durumda. Yani bir kişi hakimiyeti Allah'tan başkasına tanıdığında bu kişinin küfründe şüphe etmemek gerekiyor. Fakat bir kişi kesinlikle İslam'ı yaşıyor ve hakimiyetin Allah'ta olmasını istiyor ve bununla beraber örneğin demokrasi, cumhuriyet veya laiklik gibi beşeri ideolojilerde bilmeden ya da tevil yoluyla bir bağlantı kurma içinde olursa bu kişinin tekfir edilmesi tevil yoluyla olabilir. Meseleyi biraz daha açık ve anlaşılır kılmak için tekrar alimlere danışalım:

"Salim Behensavi şöyle diyor: "Esef ve üzüntü verici meselelerden biri de tekfir arzusunun şer'i naslardan ve usul terimlerinden kurtulmak için başka kurallar icad etmeye sebep olmasıdır. Maksatları bu olsa da olmasa da bir kere şu hataya düşmüş oldular. Bundan dolayı hiç kimse özürlü sayılmaz, dediler." Allah'ın indirdiğinin dışındaki şeylerle yöneten bir idarecenin tekfir edilmemesi delilsiz bir durumdur. Veya delili zayıftır. Yönetilenin durumuna gelince; eğer o, bunu bilmiyorsa özürlü sayılmaz. İkinci olarakta müslümanların yöneticileri küfre girdiğinden, onlarla beraber halkta küfre girmiş olur. Çünkü halk seçimlere katılıyor ve bilerek veya bilmeyerek cahiliyyet idaresine razı oluyorlar." Onlar bu kaide üzerine şunu kurdular: İslam ülkelerindeki bu halkın Allah'a inandığını ve İslam ile kulluk ettiğini iddia eden kişi kafir olmuştur. Çünkü kafir olan bir kavmin imanına tanıklık etmiştir. Yani kafiri tekfir etmemiştir..."

Gençlerin tekfir konusunda yaymaya çalıştığı bu meseleler üzerinde ittifak sağlanamamıştır. Bunun için Şevkâni'ye ait bir görüşü sunacağım. Bu konuda yararlı olacağını zannediyorum. O şöyle diyor: "Üçüncü kısım; tevil ile kafir ve fasık olarak itham etme hakkındadır. Çünkü o ancak zan ifade eder. Tev’il ile tekfir etme hakkında dört görüş vardır:

a- Tevil ile küfür olmaz.

b- Tevil sebebiyle kafir olur... Fakat ona dünyada kafirlere uygulanan hükümler uygulanmaz.

c- Onların işi, ahkam konusunda imama (devlet reisine) kalmıştır, tasrih ile küfür gibidir. Tevil ile tekfir edilenlerin kimler olduğu hususunda ihtilaf edilmiştir. Bu konuda dört görüş vardır:

1- Ehl-i kıble olanlar.

2- Bir görüşe sahib olanlardır ki, dini bir delalet sebebiyle batıl olduğunu bildiği bir şüphe ile o görüşte hatalıdırlar. Halbuki hakikat bunun hilafinadır.

3- Bir şüphe sebebiyle yanlış kanaate sahib olanlar, Halbuki zahir bunun hilafindadır.

4- Resulullah (s.a.v)'dan kafir olduğu hakkında rivayet bulunanlar.

Bil ki küfrün aslı, Allah Teala'nın kitaplarından bilinen bir şeyi veya peygamberlerinden birini ya da onların getirdiklerinden bir hususu yalanlamaktır. Bu yalanlanan konu, zarurat-ı diyniyye olarak bilinen birşey ise, bunun küfür olduğunda ihtilaf yoktur. Bu yalanlama kimden zuhur ederse, o kafir olur. Ancak bu kişi zorlanmamış ve akıl sağlığı bozulmamış, bağımsız ve mükellef olduğu takdirde böyledir. Herkes tarafından zarurat-ı diniyye olarak bilinen şeyleri inkar eden ve te'vili mümkün olmayan konuda tevil adı altında gizlenen kişinin küfründe de aynı şekilde ihtilaf yoktur. Ateistlerin esma-i hüsnada, Kur'an ahkamının tümünde, cennet, cehennem, kıyamet ve dirilme gibi ahiretle ilgili hususlarda tevil yaptıkları gibi... İslam'ın beş rüknünü yerine getiren kişinin, zarurat-ı diniyye olarak bilinen şeylere muhalefet edip, tevil yaptığını ve ahvalinden onun tekzibi kasdetmediğini veya onun hakkında yanıldığımızı öğrendiğim vakit; itikadi konuda fahiş hatasıyla ve akli-nakli apaçık delillere muhalefetiyle beraber ilahi kitaplara ve bütün peygamberle inandığını ve dindar olduğunu izhar edince tekfiri konusunda problem çıkmıştır. Fakat bu kişi zındıklar mertebesine henüz ulaşmamıştır. Bu tür insanlar, muhakkiklerce "Cehmiyye" olarak bilinen halis "Cebriye"ciler gibidir. Müşebbihe ve Mücessime de böyledir... iki tefsire göre "Kaderiye" de böyledir. Eğer "kader" ilmi gaybile tefsir edilirse bunu yapanlar kaderi reddetmiş olan kişilerdir. Çünkü onu inkar icma ile küfürdür. Eğer "cebr"i, kullardan iradeyi ve iktidarı inkar etmekle tefsir edilirse böyle düşünenler onu isbat eden kişilerdir. İslam alimleri akide ve fikirlerinin yanlış olduğu üzerinde ittifak etmekle beraber Müşebbihe ve Cebriyecilerin küfrü konusunda ihtilaf etmişlerdir.

Şevkani’nin müslüman halk tabakalarını tekfir eden kişiler hakkında bir görüşü de var. O şöyle diyor: "Kelamcıların şartlarına göre kesin delil ile Allah'ı bilmedikleri için müslüman halk tabakalarını kafir sayma konusuna gelince; bu durum onları tekfir edenin küfrünü artırır. Çünkü halkın müslüman olduğuna hükmetmek, zaruratı diniyye olarak bilinir. Onları tekfir etmek ise zaruratı diniyyeyi inkar etmek olur. Kur'an-ı Kerim onların müslümanlığının sıhhatine delalet etmektedir. Çünkü Cenab-ı Hak buyuruyor; "Bedeviler ‘inandık’ dediler. Deki: Siz iman etmediniz, ama "İslam olduk" deyin. Henüz iman kalblerinize yerleşmedi..."[172]

Ümmetin cumhurunun, yöneticiye sükut ettiğini ileri sürerek veya zann-î bir delil ve uzak bir tevil sebebiyle kişiyi tekfir etmediği için ümmeti tekfir etmek doğru olmadığı gibi kabul edilir bir şey de değildir. Bu görüşü benimseyenler şer’i ve güvenilir bir dayanak bulamazlar. Hatta meşhur haberler tamamen bunun aksinedir..." [173]

SONUÇ

Hiç şüphesiz tekfir bir müslümanın ne bayraklaştırması gereken bir konu ne de tamamen ilgisiz kalması gereken bir mevzudur. Bu mevzu ilk dönemlerden günümüze kimi zaman kötü niyetlilerin önünde korkunç bir silah kimi zaman da iyi niyetlilerin önünde masum bir fikir yöntemi olarak kullanılmıştır. İnsanları tahkir ederek davet yapılmaması ve tüm toplumu "kardeş" görerek de davranılmaması gerektiğine inanıyoruz. Yani "ne ifrat, ne de tefrit" diyoruz. Amacımız "vasat ümmet" olmaktır. Gelenek ve geçmiş kültür doğrusu-yanlışıyla değerlendirilmelidir. Allah'ın günleri devirler arasında dönüp durmaktır. Bunun için kendimizin de gelecekte "eski ümmetlerden" sayılacağını unutmamalıyız. Gelecek kuşakların bizleri daha çok iyi yanlarımızla anmalarını istiyorsak bugün bizim de geleneğe aynı gözle bakmamız gerekiyor.

Bu eseri önyargısız bir şekilde okuyan her müslümanın bizim söylediklerimizden şunu anlamasını ümid ediyoruz. Niyetimiz kesinlikle içinde yaşadığımız bu cahili toplumu temize çıkarmak değildir. Bununla beraber bizler, toplumu "cahili toplum" olarak görmemize rağmen bu toplumda yaşayan her ferdi tekfir etmemekteyiz. Aynı zamanda "cahiliye" kavramının da her zaman "küfür" anlamında olmadığını delilleriyle izah etmiştik. Yine şunu ümid ediyoruz ki inşaallah tekfirde aşırı olanlar kendileri dışında da müslümanların varlığını kabul ederler ve oturup hakkı konuşurlar.

Hakk kimsenin tekelinde olmadığı gibi din de Allah ve Rasûlünün getirdiğinin dışında birşey değildir. Tekfirde aşırı olanlar çok iyi bilmektedir ki onların dışında kalan müslümanlar tağutî düzenlerden de tağutî düzenlerle uzlaşanlardan da beridirler. Tekfirde aşırı gidenlerin "kendini tevhide nisbet edenler" yaklaşımıyla adeta aşağıladığı diğer müslümanlar şu kadar yıldır demokrasiye, uzlaşmaya, tasavvufun saptırılmış unsurlarına, İslamî görünen birçok kitleye karşı çıkmış onlardan beri olduğunu ilan etmiş ve Rabbanî yolda karar kılmış ise ve bu karar zahiren ortada ise o halde tekfir cemaatinin bu diğer müslümanları aşağılamaya ne hakkı vardır. "İlimse ilim, fikirse fikir" diyor ve herkesi konuşmaya davet ediyoruz. Kur’ân ve onun tebliğcisi bize her türlü insanlar "iyilikle" konuşmamızı emretmektedir.

Hz. Ali (r.a):

"Hakkı, taklidi olarak kabul eden kimsenin yanında Hakkı ararken batıla ulaşan kimse daha üstündür." buyurmaktadır.

İşte biz de bu güzel sözden hareketle diyoruz ki:

Doğruyu bulma adına araştırma yapan, Allah'ın her türlü ayeti üzerinde düşünen kimseler, samimi kimseler her zaman başka fikirlere de açık kapı bırakmalıdırlar. Bu kapıyı açık bırakma konusu tavizle, ılımlılıkla ilgili değildir.

Sonsöz: Bu çalışmayı okuyan hiç kimse müşrik düzenlere ve itikaden onlara tabi olanlara, Allah'ın bizim için belirlediği bakış açısı dışında baktığımız vehmine de kapılmamalıdır.

"Doğrusu birçokları...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın