Hz. Osman r.a. ın halifeliği

Hicri Yirmi Dördüncü Yıl Hz. Osman (R.A)'In Halifeliği

Hz. Ömer (r.a.) bu yıl Muharrem ayının başında defnedildi. Sonra Ashabın ileri gelenlerinden meydana gelen danışma meclisi oturum yaptı. Abdullah b. Ebi Rabî'a 'dan nakledildiğine göre, danışma meclisi toplanmadan önce "Eğer Osman (r.a.)'a halife olarak biat edecekseniz biz halk olarak bu kararınıza itaat edeceğiz, eğer Ali (r.a.)'a biat edecekseniz, biz kararınızı duyduk ama isyan ettik" diyeceğiz." demişti.

Misver b. Mahreme anlatıyor: Gecenin büyük bir bölümü geçtikten sonra Abdurrahman b. Avf yanıma gelmiş ve "Üç geceden beri gözlerim iyice bir uyku tadamadı, bana Osman, Ali, Zübeyr ve Sa'd'ı çağır!" dedi. Ben de onları çağırıp geldim. Abdurrahman b. Avf onların her biri ile tek tek görüşerek onların Osman hakkındaki kanaatlerini anladı. Sabah vakti girince Cemaate namazı Suheyb (r.a.) kıldırdı. Sonra Abdurrahman ilan yerine oturarak, Allah'a hamd edip senada bulundu ve bu konuda yaptığı konuşmasında "Ben kesinlikle insanların (ehli hal ve akd'in) halife olarak, sadece Osman'a razı olacakları kanaatini edindim." dedi.

Abdurrahman b. Avfm oğlu Humeyd anlatıyor: Bana Misver b. Mahrame haber verdi ki, Ömer (r.a.)'ın halife seçimi için görevlendirdiği kimseler (danışma meclisi üyeleri) toplanıp konuyu görüştüler. Abdurrahman onlara: "Ben danışma hususunda sizlerle yarışabilecek biri değilim ama yine de dilerseniz ben içinizden birini bu konuda seçeyim!" teklifinde bulundu. Onlar da tercih işini Abdurrahman'a havale ettiler. Humeyd devamla der ki:

-Vallahi ben onların, bu işe Abdurrahman'ı memur ettikleri zaman ortaya attığı gayretinden, daha gayretli birini hiçbir toplum içinde bu derecede gayretli görmedim. Öyle ki o gece Abdurrahman'a gelip müşavere eden ve onunla konuyu gizlice görüşenlerden akıl ve görüş sahibi olan her biri Abdurrahman'la baş başa kalınca halifelik hususunda hiç kimseyi Osman (r.a.)'a denk tutmamışlardı.

Humeyd konuyu anlatarak sözü şuraya kadar getirdi ve şöyle anlattı:

-Abdurrahman b. Avf şahadet getirip "Ya Ali! Ben insanların bu konudaki kanaatlerine baktım, onların birini Osman (r.a.)'a denk tuttuklarını görmedim. Sakın sen bu konuda kendine bir pay çıkarmaya çalışma!" deyip ardından Osman (r.a.)'ın elini tutup: "Allah'ın sünneti, Rasulünün sünneti ve ondan sonraki iki halifenin sünneti üzere sana biat ediyoruz." dedi. Sonra Abdurrahman biat edip onu Muhacirlerle Ensar takip ederek biat ettiler.[1]

Enes (r.a.)'tan, bu konuda şunları anlattığı nakledilir:

Vefatından önce Ömer (r.a.), Ebu Talha el-Ensarî'ye haber salıp ona: "Ensardan elli kişilik bir grupla birlikte şu danışma meclisi (ehli şûra) üyeleri ile beraber ol. Sandığıma göre onlar bir evde halife seçimi için toplanacaklar. Sen arkadaşlarınla beraber o evin kapı girişinde durup kimseyi içeri sokma ve üç gün için içlerinden birini halife seçene kadar onları da bir yere bırakma! Allah'ım! Onlar üzerine halifem sensin!" dedi.[2]

İmam Ahmed'in Müsned'inin Ziyadat'ındaki Ebu Vail hadisinde geçtiğine göre Ebu Vail der ki: Abdurrahman b. Avf'a; "Ali'yi bırakıp da Osman'a nasıl biat ettiniz?" deyince, Abdurrahman "Bu benim suçum değil, ben biat hususunu Ali'den başlayıp ona, "sana Allah'ın kitabı, peygamberin sünnetiyle, Ebu Bekir ve Ömer'in siyreti üzere biat edeceğim..." deyince o "gücümün yettiği hususlarda!" dedi. Sonra ben aynı sözleri Osman'a teklif edince o "Evet." dedi.[3]

Vakidi ise biat tarihini "Zilhicce ayının son gecesinde Osman'ın hilafetine karar verdiler." diye anlatır.[4]

Nakledildiğine göre Abdurrahman baş başa kaldıklarında Osman'a "Sana biat etmezsem sen bana kimi tavsiye edersin?" deyince Osman (r.a.) "Ali'yi!" dedi. Ali (r.a.)'a "Sana biat etmeyecek olursam sen bana kimi işaret edersin?" diye sorumuş o da "Osman'ı!" demişti. Sonra Abdurrahman, Zübeyr (r.a.)'ı çağırıp ona "Sana biat etmezsem sen bana kimi önereceksin?" deyince o "Ali veya Osman'ı!" diye cevap verdi.

Sonra Sa'd'ı çağırıp ona "Ben ve sen halifeliği istemeğimize göre sen bana kimi aday göstereceksin? diye sordu. Sa'd da: "Osman'ı!" dedi. Sonra Abdurrahman b. Avf (r.a.), ashabın ileri gelenleriyle görüştü ve ekserisinin arzusunun Osman'da olduğunu gördü.[5]

Sonra "Mescitte toplanın" diye dellal çağrıldı. (İnsanlar toplanınca) Abdurrahman (r.a.) başında bizzat efendimiz (s.a.v.)'in giydirdiği sarığı ile kılıcını kuşanmış olarak[6] çıkıp geldi, hutbeye çıkıp uzun süre içinden dua ederek durup sonra insanlara şöyle hitap etti:

-Ey insanlar! Ben şu hilafet emanetiniz hakkında gerek gizli, gerek aşikar hepinize sordum. Şu iki kişiye denk olacak birini göstermediğinizi gördüm. Ya Ali, ya Osman dediniz. "Yâa Ali, kalk ve yanıma gel!" dedi. Ali de kalkıp -hutbenin yanına kadar gelip orada dikildi. Abdurrahman onun elini tutarak "Sen Allah'ın kitabı, Peygamberinin sünneti, Ebu Bekir ve Ömer'in icraatı üzere benim biatimi kabul eder misin?" dedi. Hz. Ali de: "Allah'ım hayır! Ancak bu konuda gayretim ve gücümün yettiği kadar biatinizi alırım!" dedi. Abdurrahman "kalk ya Osman!" deyip, Ali'nin durduğu yerde onun da elini tutup "Peki sen Allah'ın kitabı, Peygamberin sünneti, Ebu Bekir ve Ömer'in icraatları (nı tatbik etmek) üzere benim biatimi kabul eder misin?" deyince Osman: "Allah'ım! Evet!" dedi. Bunun üzerine Abdurrahman başını mescidin damına doğru çevirip, eli Osman'ın elinde olarak "Allah'ım şahid ol! Allah'ım, ben boynumdaki bu yükü Osman'ın boynuna yıkmış bulunuyorum!" dedi.

Bunun üzerine insanlar biat etmek için müthiş bir izdiham meydana getirip hutbenin yanında onun etrafını çevirdiler ve onu hutbenin ikinci basamağına oturttular. Abdurrahman b. Avf ise minberde, Rasulü Ekrem'in oturduğu yere oturmuştu. Ali (r.a.) da olduğu yerde dura kalıp, biat etmede ağır aldı. Bunun üzerine Abdurrahman b. Avf ona:

"Kim ahdi bozarsa kendi aleyhine bozar. Kim de Allah'a verdiği

sözü tutarsa ona yakında Allah büyük bir ecir verecektir." (Fetih suresi 10) ayetini okudu. Ali de insanları yararak gelip Osman'a biat etti, ağzı da; "hile ama ne hile!" diyordu.[7]

Sonra Osman (r.a.), mescid-i nebevi'nin bir kenarına oturup, Ömer (r.a.)'ın oğlu Ubeydullah'ı çağırttı. O sırada Ubeyd, Sa'd'ın evinde hapis idi. Bu Sa'd, Ubeydullah'ın elinden kılıcını Cüfeyne, Hürmüzan ve Ebu Lü'lü'e'nin kızını öldürmekten sonra çekip alan kimse idi. Ubeydullah o sıra Muhacir ve Ensar'ı itham edercesine, "vallahi babamın kanına karışan kimseleri kesinlikle öldüreceğim!" diyordu. Sa'd onun üzerine varıp kılıcını elinden çekip almış, saçından çekerek yan yatırıp hapsetmişti.

Osman (r.a.) Muhacirlere; "İslam dininde, bu müslümanlar arasındaki birlik ipini söküp patlatan kişi hakkında bana ne yapmam gerektiğini siz söyleyin!" dedi. Hz. Ali; "Benim görüşüm, onu kısasan öl-dUrmendir." dedi. Muhacirlerden birisi de "Dün babası öldürülmüştü. Hu gün de o mu öldürülecek!" dedi. Amr b. el-Âs da: "Ey müminlerin cıniri! Senin müslümanlar üzerine saltanatın olmadan önce bu olay olup, Allah seni bunun sorumluluğundan muaf tuttu. Bu olay senin halife tayin olmandan önce gerçekleşmişti." dedi. Osman (r.a.) ise: "Ben onların artık velisiyim. Bu işin cezasını diyete çevirdim ve kendi malımdan ödemeyi üstlendim." dedi.[8]

Derim ki: Bu Hürmüzan Tuster (şehri ve civarının) kralı olup daha önce müslüman olmuştu. Ömer (r.a.) hançerle vurulduğunda, Ubeydullah b. Ömer onu öldürdü. Ammar b. Yasir (r.a.) gelip Ömer (r.a.)'ın yanına geldi ve: "Bu gün İslam dininde olan oldu!" dedi. Ömer "Ne oldu?" deyince Ammar: "Ubeydullah Hürmüzan'ı öldürdü." deyince Ömer (r.a.) "İnna lillah ve inna leyhi raciun" diyerek onu bana getirin emrini verdi. Oğlu getirilince, onu hapsettirdi.

Bu konuda Said b. el-Müseyyeb şu bilgileri anlatır: Ebu Lü'lü'e, Hıyrc kabilesinden biri olan Cüfeyne ve Hürmüzan bir araya gelmişlerdi. Yanlarında kabzası ortasında olan iki uçlu bir hançer vardı. Bir

yerde otururlarken hayvanlardan biri onları ürküttü de hançer düştü. Abdurrahman b. Ebi Bekr de onları gördü. Ömer -aynı tür bir hançerle-yaralandığında, bu hançerin durumunu onların üçünün bir araya gelişini anlatıp, hançeri tarif etti. Onlar da hançeri inceleyince vaziyeti söylenene uygun buldular. Ubeydullah da fırlayıp Hürmüzan, Cüfeyne ve Ebu Lü'lü'e'nin kızı Lü'lü'e'yi öldürdü.

Bu ara Hz. Osman halife olunca Hz. Ali ona "Hürmüzan'dan dolayı Ubeydullah'a kısas yap!" deyince Osman "Onun benden başka velisi yok. Ben onu bağışlıyorum ama diyetini ödeyeceğim." dedi.[9]

Rivayete göre Hürmüzan kılıç kendine isabet edince "La ilahe illallah" dedi. Cüfeyne ise Hıristiyan olup Sa'd b. Ebi Vakkas'ın süt annesinin kocası olup Sa'd onu Hıristiyanlarla aralarındaki sulh anlaşmasında insanlara yazı yazmayı öğretmesi için Medine'ye göndermişti.[10]

Bu yirmi dördüncü yılda Ebu Musa el-Eş'arî (r.a.) ez-Zeyy şehrini fethetti. Daha önce de Huzeyfe ve Süveyd b. Mukarrin tarafından fethedilmiş ise de Zeyy halkı sonradan isyan etmişti.[11]

Bu yıl halk arasında burun kanaması hastalığı yayıldı da bu yıla "burun kanaması yılı" adı verildi. Osman da bu hastalığa yakalanıp hacdan geri kalıp yerine vasî tayin etti. O yıl insanlara hac yaptırma emirliğini Abdurrahman b. Avf üstlendi.[12]

[1] lbni Asakir, Tarihi Mcdinct-u Dımışk, Osman b. Affan'ın tercemei hali

[2] İbni Sa'd, Tabakan Kübra 3/61, 62. İbni Asakir Tarihi Dımışk Hz. Osman Kısmı

[3] Tarihul Hulefa 154

[4] Ibn Sa'd 3/63; Taberi, Tarih 4/242

[5] Suyuti, Tarihu'l-Hulefa 154

[6] Burada "kılıcını kuşanmış olarak" cümlesini tam yazmış, "ç...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın