Osmanlı Felsefe Çalışmaları

Hilmi Yavuz

Osmanlı Felsefe Çalışmaları

Daha önce de birkaç defa yazdığım gibi, Osmanlı'nın zihin tarihinde II. Meşrutiyet dönemi, felsefî anlamda entelektüel etkinliklerin en yoğun biçimde yaşandığı dönemdir.

Çok değerli dostum Prof. Dr. Süleyman Hayri Bolay'ın bir konuşmasında dile getirdiği gibi, 'II. Meşrutiyet döneminde ateisti, materyalisti, spiritualisti, pozitivisti, İslamcısı, Türkçüsü, sosyalisti[nin]... hepsi[nin] ve her türlü fikrini açıkça ifade edebiliyor ve müdafaa edebiliyor' olması, bu dönemin Osmanlı zihin tarihinde ayrıcalıklı bir yeri olduğunu gösterir.

Bu bağlamda 'Tanzimat'tan Cumhuriyet'e devreden felsefe mirasımızı, sürece doğrudan müdahil kurucu aktörlerin arayışlarına tanıklık eden felsefî metinlerle gündeme getirmeyi amaçl[ayan]' Osmanlı Felsefe Çalışmaları Dizisi'nden yeni kitaplar yayımlandı. Bu kitapların öne çıkan yanı, II. Meşrutiyet döneminde, özellikle materyalizme karşı reddiyelerden oluşmuş olmasıdır: Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi'nın 'Huzur-ı Akl ü Fende Maddiyûn Meslek-i Dalâleti [Latin harflerine aktararak sadeleştiren, yayına hazırlayan ve sunanlar: Doç. Dr. Erdoğan Erbay ve Doç. Dr. Ali Utku. Kitapta ayrıca Prof. Dr. Zekeriyya Uludağ'ın 'Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi ve Materyalizm' başlıklı bir makalesi de yer alıyor.]; İsmail Ferid'in 'İbtal-i Mezheb-i Maddiyûn'u [Latin harflerine aktararak sadeleştiren, yayına hazırlayan ve sunanlar: Doç. Dr. Ali Utku ve Abazar Sepehri. Kitapta ayrıca Prof. Dr. Mehmet Akgün'ün 'İsmail Ferid'in Büchner Materyalizmini Eleştirisi' başlıklı bir makalesi de yer alıyor.]

Geçerken belirteyim: İsmail Ferid'in eleştirdiği Louis Büchner'in 'Madde ve Kuvvet'i de, bu dizide yer alıyor. Baha Tevfik ve Ahmed Nebil tarafından eski harflerle Osmanlıcaya çevrilen 'Madde ve Kuvvet', Doç. Dr. Ali Utku ve Kemal Kahramanoğlu tarafından Latin harflerine aktarılarak sadeleştirilmiş ve yayına hazırlanarak sunulmuş. Kitapta, ayrıca, Prof. Dr. M. Şükrü Hanioğlu'nun 'Felsefesiz Bir Toplumun Felsefe Olmayan Felsefesinin İlmihâli' başlıklı bir makalesi de yer alıyor.

Çizgi Kitabevi'nin 'Çizgifelsefe Dizisi'nin Osmanlı Felsefe Çalışmaları'ndan yayımlanan iki kitap daha var: İlki, Emin Feyzi'nin 'İlim ve İrade' adlı kitabı. Kitabı yine Doç. Dr. Ali Utku ve Uğur Köroğlu eski harflerden Latin harflerine aktararak sadeleştirilmiş ve yayıma hazırlanmış. Kitapla Utku ve Köroğlu'nun 'Emin Feyzi'nin Vülgermateryalizm Eleştirisi' başlıklı bir makaleleri bulunuyor.

Son kitap, Ahmed Midhat Efendi'nin 'Ben Neyim? Hikmet-i Mâddiyyeye Müdâfa'a'sı. Latin harflerine aktararak sadeleştirenler ve yayına hazırlayarak sunanlar Doç. Dr. Erdoğan Erbay ve Doç. Dr. Ali Utku. Kitapta benim 'Ahmed Midhat Efendi ve Materyalizm' başlıklı bir yazım da yer alıyor.

Çizgi Kitabevi, 'Osmanlı Felsefe Çalışmaları' dizisini şöyle tanıtıyor: '[Bu dizi] ülkemizde giderek daha güçlü bir biçimde köklerini arayan felsefenin tarihsel kaynaklarına yönelik ilgi ve arayışlara önemli bir katkı sağlıyor.' Bundan hiç kimsenin kuşkusu olmasın. Gerçekten de, Erzurum Atatürk Üniversitesi'nin çok değerli iki akademisyeni, Doç. Dr. Erdoğan Erbay ve Doç. Dr. Ali Utku'nun, yürekten şükran duyulması gereken öncü gayretleriyle XX. yüzyılın başlarında ve özellikle de II. Meşrutiyet dönemindeki Osmanlı'nın entelektüel birikiminin bugüne taşınması mümkün hale gelmiş bulunuyor ki, bu hiç de azımsanacak bir şey değildir.

Hâmiş: Sevgili okurlarım, yaz geldi ve ben, bermûtad sizlerden izin istiyorum. Bir süreliğine bu sütûndaki yazı faaliyetlerimi tatil ediyorum. Eylül başında tekrar buluşmak ümidiyle, zâtınıza hoşça bakınız efendim. [H.Y.]

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın