Mücevherlere Osmanlının şifrelerini çözüyor

Günseli Ö. Ocakoğlu

Mücevherlere bakarak 600 yıllık Osmanlı saltanatının şifrelerini çözüyor

"Topkapı Sarayı'nın kutsal emanetler bölümünü çalışanlarından biri salondan süpürdüğü tozları sarayın kuyularından birine dökerken kuyudan belli belirsiz metalik, zayıf bir ses geldi ancak o sesi hiç kimse duymadı.

Ta ki 1960 yılında Topkapı Sarayı'nın Müdürü Hayrullah Örs bir gün hangi gerekçeyle olduğu bilinmez bir nedenle 'kuyuları bir temizleyelim' diyene kadar. Kuyuyu temizleyenlerden biri elinde değerli taşlarla bezenmiş bir parçayla şaşkın gözlerle dışarı çıktığından saray yönetimi de şaşkınlık içindedir. Çünkü kuyudan çıkan parça 3. Murat'ın şiirlerini içinde sakladığı mahfazanın bir köşesidir. Alınır yerine konulur. Bugün hangi köşenin kuyudan çıktığı da oraya nasıl düştüğü hâlâ bilinmiyor."

Mimar ve sanat tarihçisi Prof Dr. Gül İrepoğlu, Bilkent Kültür Girişimi tarafından yayımlanan eseri "Osmanlı Saray Mücevheri-Mücevher Üzerinden Tarihi Okumak" adlı kitabını anlatırken çalışmanın aslında ne bir tarih kitabı ne de bir mücevher kataloğu olduğunu söylüyor, "Mücevherler üzerinden tarihi okumaya çalıştım. 16 yıllık bilimsel bir araştırmanın ürünü olan bu çalışmada 600 yıllık saltanatın en parlak günlerine gittim. Mimari birikimim, sanat tarihi uzmanlık alanım ama romancı yaklaşımım kitabın yazılması ve tasarımında farkını oluşturdu. Somut bilgiden yola çıkarak okunabilir bir kitap olması için canlandırmalar da yaptım." diyor.

Mücevherleri saklamaz, günlük eşyalarla Birlikte kullanırlardı

"Osmanlı geleneğinde mücevher belli günlerde takılan aksesuarlar değil günlük kullanımdaki eşyalarda kullanılan ihtişam göstergeleriydi." diyen Prof. İrepoğlu, 600 yıllık Osmanlı tarihini mücevher üzerinden okuyarak birçok ilginç örneği kitapta okuyucularıyla paylaşmış.

Kitapta; Yavuz Sultan Selim'in firuzeli yakutlu hançerinin necef kabzasındaki "İran fatihi" ve "Mülkün sahibi" yazıları ve ebced hesabıyla Allah sözcüğünün rakam değerlerini ve 920 (1514) tarihini vererek Çaldıran Zaferi'ne işaret ettiğini,

Kanunî için Venedik'te yaptırılan ve üst üste oturtulmuş dört katlı taç aslında cihan padişahının Avrupa üzerindeki üstünlük savının sergilenişi anlamına geldiğini,

Sarayda elçi kabulü sırasında heyetin aralarından geçmesi için benzersiz mücevher koşumlu 40 baş hassa küheylânın dizilişini,

Sultan III. Mehmed'in validesi Safiye Sultan ile Kraliçe I. Elizabeth'in birbirlerine yolladıkları mücevher armağanların listesini,

Rus Çarı'na yollanan ve Osmanlı kuyumculuğunun dışa açılışı olarak görülebilecek mücevherlerin varlığını,

İktidar ve güç simgesi olarak kabul edilen hayattayken sarığına, cenazesinde tabutuna takılan padişah sorguçlarının anlamlarını kitapta okuyabiliyorsunuz. Ayrıca haremdeki kadınlara hediye edilen mücevherin evlenip saraydan "çırak çıkarken" hediye edildiğini ancak paşalara hediye edilenlerin ölümünden sonra tekrar hazineye iade edildiğini, bunun için de kadın aksesuarlarının saraylarda çok az olduğunu öğreniyoruz. Kitapta dahası da var...

Şartlar olgunlaşmıştı, bir girişim gerekiyordu

Son dönemde bizde yükselen değerlerden birisi de kültürel mirasımızın korunması ve tanıtılması. Yurtdışındaki müzeler ve özellikle sergilenen ürünlerin replikalarını satan mağazacılık çok gelişkin. Bizde de bu alanda epey yol kat edildi. 2006 yılından bu yana Bilintur AŞ'nin alt markası Bilkent Kültür Girişimi (BKG), 17 ilde 55 Müze Mağazası ve 45 Müze'nin Kahvesi ile müzeyi ziyaret edenlere hizmet veriyor. Mağazalarda 12 bin adetlik ürün yelpazesi bulunan BKG, Ar-Ge ekibiyle kültürel tarihimizle ilgili ürünleri modern tasarımlarla buluşturuyor. "Osmanlı Saray Mücevheri-Mücevher Üzerinden Tarihi Okumak" da bu kapsamda desteklenmiş bir yapıt. Kitabın kendisi iyi bir hediye olabileceği gibi, hünkar sorguçları, tesbihler ve hatta Yavuz Sultan Selim'in necefli hançerinin bile replikası var. Kendini ödüllendirmek ya da özgün hediyelerle muhataplarını şaşırtmak isteyenler için müze mağazaları binlerce seçenek sunuyor.

Pargalı İbrahim'in Konağı işadamlarının toplantı mekanı oldu

Türk İslam Eserleri Müzesi aslında Pargalı'nın konağına bitişik hatta iç içe. Konağı ziyaret etmiş, çok okunan bir de yazı yazmıştım. Bilkent Kültür Girişimi (BKG) Genel Müdürü Orhan Hallik, Pargalı'nın Konağı'ndaki mağaza ve Müze Kahve'sinin telefonlarının kilitlendiğini, müze yönetiminin kendilerinden yeni bir hat çektirmelerini istediğini ve henüz bir yıllık mağaza olmasına rağmen 29. sıradayken 9. sıraya yükseldiklerini söylüyor. İbrahim Paşa'nın konağı adliyenin hemen yanında saklı bir köşede harabe bir biçimde beklerken bugün bakanlığa da ciddi bir gelir sağlıyor. Orhan Hallik, BKG cirosunun en az 25 milyon TL olmak üzere yüzde 10'unun bakanlığa müzelere tekrar yatırım yapılması üzerine ödendiğini söylüyor. Bence bu iş kültürel değerlerin korunması, sürdürülebilir kılması ve tarihimizin öğrenilmesi açısından çok değerli. Görünen o ki bu yaklaşım tutacak çünkü işadamlarımız iş görüşmelerini müzenin kahvesini içerken geçmişin ruhuna da dokunuyorlar.

'Bu ligde asgari ücret uygulanmaktadır!'

Sosyal Güvenlik Kurumu bugüne değin doğruluğu sorgulanmadan kabul edilen uygulamaları olması gerektiği biçime dönüştürmek üzere kolları sıvamış durumunda. Dizi yapımcılarından Oyuncular Sendikası'na, SGK'dan maaş almak için anlaşarak boşanan çiftlerden 'dokunulması sakıncalı' futbol, voleybol ve basketbol liglerine kadar her şeye el atıyor. Başkan Fatih Acar, "Henüz çalışmalarımız bitmedi." diyor. Yine bu kapsamda her gün milyonlarca Euro transfer ücretiyle gündeme gelen futbol, voleybol ve basketbol liglerimizde hiç umulmadık uygulamalarla karşılaştıklarını söylüyor. Süper Lig, şimdi değişti ama eski adıyla Bank Asya, Voleybol Kadın ve Erkek takımlarıyla basketbol erkek takımının oyuncu ve çalıştırıcıları asgari ücretten gösteriliyormuş. Bunun aslında sigortalıya haksızlık olduğunu söyleyen Fatih Acar, bilgilendirim ve rehberlik edilerek problemlerin çözülebileceğini söylüyor. Liglere ilişkin tespitler ise dudak uçuklatacak cinsten. Toplamda olması gerekenle şu an ödenen prim arasında 118 milyon TL'lik bir açık var. Bu açık;

Bank Asya'da (PTT Birinci Lig) 57,6 milyon TL

Süper Lig'de 32 milyon TL

Voleybol Erkek 7,5 milyon TL

Voleybol Kadın 7,8 milyon TL

Basketbol Erkek 13,5 milyon TL olarak gözüküyor.

SGK Başkanı Fatih Acar meselenin çözülmesi için takımlara rehberlik ettiklerini de söylerken beklentinin cezaya başvurmadan karşılıklı anlayışla çözülebileceği yönünde. Yüksek paralar kazanan sporcuların sigortalarının bugün gerçek rakamdan ödenmemek pek sorun yaşatmıyorsa da "kim öle kim kala" da dememek gerek diyor.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın